Албанскае танга
Шрифт:
– Ма!
– Ты дасі мне сёньня спаць? – маці рыпае спружынамі матрацу, – мне ўставаць а шостай. – Маці працуе мэдсястрой у паліклініцы і ўстае зь цёмнага рана.
– А чаму старыя цёткі вахцёркамі працуюць? Ім што, пэнсіі не хапае?
– Пражывеш ты… на калгасную пэнсію…
Маці зморана ўздыхае і народжаны тым уздыхам непрыемны скразьнячок кранае душу.
… Летась мы ўсім клясам езьдзілі ў Маскву. Цэлымі днямі цягаліся па сталіцы, а ўноч спалі на матах у адной з тамтэйшых школ. Школа была старая, ці не дарэвалюцыйнай пабудовы. Аднае ночы мы зь Мішкам раздурэлі, не давалі нікому спаць, клясная нас і выставіла ў калідор. Селі ў цёмным калідоры на лаву, прыслухаліся і дурыкі вомігам выпетрыліся з галоваў.
А можа й дарма Мішка лез у школу?
Я стаю на ганку, чакаючы Дасюліна, мерзну і мяне працінае халодны пот і пачынаюць біць дрыжыкі. Хвілін празь дзесяць да ганку падыходзяць Галуза й Шутовіч з 10-га «А». За імі, па старой завядзёнцы, рушыць збой дзевяціклясьнікаў, пасярэдзіне якога прыкметна вытыркаецца кудлатая Мішкава галава.
Галуза з Шутовічам вялікія аматары ансамбля «Бітлз». З тае нагоды адгадавалі даўгія валасы – дзесьці да паловы вуха, – і дырэктар школы Тэлесфор Данатавіч Дунчонак (школьная мянушка Бздунчонак) на кожнай лінейцы пагражае «бітлухам» выключэньнем са школы, калі тыя не падстрыгуцца.
Перад тым, як пераступіць парог, Галуза з Шутовічам зачэсваюць валасы за вушы, прыўздымаюць каўняры, наструньваюць насы. Дзерык наш былы вайсковец і па-старой вайсковай звычцы кожнай раніцы голіцца ды пырскае на твар нязьменны «Шыпр». Па тым адэкалённым смуродзе, што потым лунае ў паветры, Галуза з Шутовічам і вызначаюць – ёсьць дзерык у школе, ці яшчэ няма.
Мы пераступаем, сьледам за «бітлухамі», парог і чуем злавесны голас:
– Шутовіч з Галузам! Да заняткаў не дапускаецеся!
Дзерык стаіць пасярод калідора, шырока рассунуўшы ногі, і школьная малеча з двух бакоў пужліва абмінае яго, шоргаючы плечукамі па сьценах.
– А вы ня маеце права адхіляць нас ад заняткаў, – мармыча Галуза, і дзерык па-бацькоўску насьмешліва выдыхае:
– Гляньма, законы ты ведаеш, а вось правілы савецкіх школьнікаў ведаць не жадаеш. Зарасьлі з Шутовічам – вачэй не відаць!
– А што, правілы рэглямэнтуюць даўжыню валасоў? – падае голас Шутовіч.
– У правілах напісана, што вучні павінны мець ахайны выгляд! – Бздунчонак роблена пасьміхаецца і зыркае ў той бок, дзе стаім мы зь Мішкам. – Вунь, гледзячы на вас, ужо і дзевяціклясьнікі пачалі зарастаць!
Мы з Мішкам выскокваем на ганак. Волкі вецер працінае навылёт і мяне ізноў працінаюць дрыжыкі: гарачыя, несупынныя.
– Чаго трасесься, гэта ж ён пра мяне казаў, – Дасюлін устурбавана прылашчвае валасы, і школьную будыніну скаланае званок.
– Учора на даху прасыфоніла! – гучна, як на перагаворным пункце, крычу сябру на вуха, адчуваючы, як па целу разьліваецца млявасьць і пачынае шчыміць патыліцу.
Сьледам за намі на парог выкульваюцца кудлатыя небаракі.
– Бл-ляха, кантрольная па альгебры, а Бздунчонак на заняткі не пускае, – прамаўляе скрозь зубы Шутовіч, і Дасюлін запабежліва хапае яго за рукаво.
Хлопцы адыходзяць убок; Мішка штосьці тлумачыць Шутовічу, паказваючы рукой угору, той сьвятлее тварам і махае Галузу. Тулячыся да сьцяны, тройца бяжыць да пажарнай лесьвіцы і празь імгненьне я назіраю, як Шутовіч, трымаючы ў зубах важкую тэчку, лезе ўгору, а за ім, узьбіўшыся на Мішкавы гарбень, чапляецца за парэнчы Галуза.
Ззаду гулка бухаюць дзьверы і мы бяжым з сябрам па калідоры. Калідор пусты, калі не лічыць фізрука Лазкова, які стаіць каля шатні.
– Бздунчонак паставіў, – шапоча праз плячук Мішка Дасюлін і задаволена хіхікае.
Фізрук мае мянушку Вакзал (хтосьці
даўмеўся прачытаць ягонае прозьвішча наадварот) і, як лічаць многія настаўнікі, ня мае клёку ў галаве. Вось і цяпер: чувакі ўжо ў клясе, пішуць кантрольную, а гэты ёлупень пільнуе іх ля ўваходу.– Заўтра да Галузы йду… запрашаў… хочаш, разам пойдзем, – Мішка заварочвае на сходы і я за ім ледзь пасьпяваю. Ногі робяцца ватнымі, таму спыняюся, пераводжу дых.
Сястра Галузіна скончыла маскоўскі інстытут і паўгода стажыравалася ў Індыі. Адтуль прывезла кружэлку з двума песьнямі «Бітлз». Цяпер уся школа падбіваецца пад Галузу, каб тую кружэлку паслухаць. А яшчэ паглядзець на партрэт Тэлесфора Данатавіча ў багетавай аправе, які Галуза павесіў над сваім ложкам. Дзеля хохмы, вядома. Фотаздымак – Дунчонак стаіць ля моўніцы і чытае нейкае спавешчаньне – чувак зьняў з гарадзкой Дошкі гонару.
Цёткі-прыбіральшчыцы мыюць падлогу, гучна бразгаюць вёдрамі.
– Ці чула ты, што ноччу ў школу лезьлі? – на падлогу пляскае мокрая ануча.
– Ідзі ты! А чыя была зьмена?
– Пракопаўны. Перапудзілася так, што ў больніцу адвезьлі, на «хуткай». Дачка во званіла, казала, ляжыць у цяжкім стане…
Мішка таксама спыняецца.
– Чуў? – шапоча сябар, калі я, ужо зусім зьнямоглы, узыходжу на трэці паверх. – Вось дык пужнулі… Ты ж нікому не казаў… пра маю вандроўку?
Я матляю галавой і галава пачынае гарэць і слых поўніцца замарачным звонам.
Першы ўрок у нас фізыка. Выкладчык, Леанід Пятровіч, – клёвы дзяхан. За спазьненьні ніколі не ўшчувае і наагул ніколі не падвышае голасу. Ці не таму ён адзіны ў школе настаўнік, які не займеў мянушкі і ўсе скрозь называюць яго Пятровічам. У мяне, дарэчы, па фізыцы адны пяцёркі, дарма, што займаемся па праграме дзясятага кляса.
Пятровіч штосьці піша на дошцы, мелькам азіраецца на дзьверы і махае нам рукой, маўляў, хутчэй сядайце.
Я плюхаюся на сваё месца, цісну да вушэй далоні і аднекуль з глыбіняў сьвядомасьці да мяне далятаюць малітоўныя словы: «Толькі б не памерла!» Ямчэй сьціскаю вушы, спрабуючы ўцяміць сэнс пачутага, і скрозь шум і звон да мяне далятаюць такія ж далёкія і незразумелыя словы: «Запішам тры асноўныя групы: дыямагнэтыкі, парамагнэтыкі і фэрамагнэтыкі…» Я згадваю раптам, пра што хацеў спытаць маці: пра свайго дзядзьку-паэта, які патануў напярэдадні вайны. Хто гэта там да яго прыходзіў? Мяне падхоплівае, як той вятрыска на даху, імкліва-урачысты сон, я панурваюся ў чорны атрамант забыцьця і тут жа ўсплываю з замарачнага прадоньня.
– Ты што, заснуў? – нехта кратае мяне за плячук.
Я расплюшчваю вочы. Увесь кляс запытальна, нават з трывогай, глядзіць на мяне і я адчуваю на лобе дотык сухой і халоднай рукі.
– Э-ээ, браток, дык у цябе тэмпэратура, – прамаўляе Пятровіч, – давай хутчэй дадому, у пасьцель.
… На першым паверсе мяне сустракае неспакойны дырэктаравы голас:
– Загадчыца сталовай усё перагледзела: нічога не прапала…
Іншым разам я б прыхаваўся, каб не патрапляць дзерыку на вочы, але цяпер, не чуючы ног, шыбую па калідоры да шатні. Бздунчонак, на шчасьце, мяне ня бачыць: ходзіць на пару з мажным міліцыянтам, тузае зачыненыя на зіму вокны.
У шатні доўга шукаю сваю куртку і напаўголаса, сасьмяглымі вуснамі шапчу: «Толькі б не памерла…»
Ключ доўга не патрапляе ў шчыліну, нарэшце скрыгоча ў замку, я налягаю на дзьверы, скідваю куртку і, ужо амаль непрытомны, валюся на канапу. Канапа круціцца пада мною, дыван на сьценцы разьліваецца страшнай плямай, замарачна дрыжыць і мяне цягне на ваніты. Але самае страшнае – гэта дрыжыкі. Мяне калоціць як мае быць, нават сківіцу курчыць. Нацягваю коўдру да падбародзьдзя, потым накрываюся з галавой. Ляжу хвіліну і вокраччу паўзу ў спальню, сьцягваю коўдру з матчынага ложку…