Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

Яна хоча, каб вы навучылi яе верыць у сябе; яна кормiцца з вашых вачэй, яна есць пахвалу з вашых рук.

Вашай iлжы яна яшчэ верыць, калi вы хлусiце пра яе нешта прыемнае: бо ў самых глыбiнях яе сэрца ўздыхае: "што такое я!"

I калi сапраўдная цнота ёсць тая, што не ведае сама пра сябе, дык гэтая вось яна: славалюбны нiчога не ведае пра сваю сцiпласць!

I вось мая трэцяя людская мудрасць: я не дапускаю, каб ад вашай пудлiвасцi мне спрыкрала бачыць лiхiх.

Я шчаслiвы, калi бачу дзiвосы, спароджаныя гарачым сонцам, - тыграў, пальмы, грымучых змей. Ёсць i сярод людзей дзiвосныя спараджэннi гарачага сонца, i ў лiхiх ёсць шмат чаго, каб дзiву дацца.

I, як вашыя мудрацы паказалi сябе не тое каб дужа мудрымi, так i вашае зло не выцягнула на рэпутацыю лiха.

I я часта пытаўся, круцячы галавою: "Навошта яшчэ гэты ваш гром, грымучыя змеi?"

Праўда, i ў лiха ёсць свая будучыня! I сама гарачы поўдзень яшчэ не адкрыты чалавеку.

Як многае ўжо сёння называецца лiхiм злом, хоць ушыркi яно дванаццаць крокаў i тры месяцы ўдоўж! Але калi-небудзь прыйдуць на свет большыя цмокi.

Каб Звышчалавеку не забракавала свайго цмока - Звышцмока, трэба, каб гарачае сонца яшчэ доўга палала над сырою нетрай!

Вашыя дзiкiя каты павiнны яшчэ зрабiцца тыграмi, а чарапахi кракадзiламi: бо спраўнаму мыслiўцу - спраўныя ловы!

I праўда, мае вы добрыя i справядлiвыя! Шмат смешнага ў вас, асаблiва страх перад тым, што дагэтуль называлася "чортам"!

Вы такiя чужыя душою вялiкаму, што Звышчалавек быў бы вам страшны ў сваёй даброцi!

I вы, мудрыя i ўсёведныя, уцяклi б ад палкай гарачы той мудрасцi, у якой Звышчалавек вялiкi ахвотнiк абмываць сваю галiзну!

А вы, людзi найвышэйшыя, якiх бачылi мае вочы! Я спаняверыўся ў вас i ўпотай смяюся з вас: я здагадваюся, - вы майго Звышчалавека чортам назвалi б!

Ах, я стамiўся ад гэтых "вышэйшых" i "найлепшых": мяне парывае падняцца вышэй ад iх "вышынi", прэч ад iх, угору, да Звышчалавека!

Жах агарнуў мяне, калi я ўбачыў гэтых "найлепшых" голых; i тады крылы выраслi ў мяне, каб лунаць у далёкiя будучынi.

У далёкiя будучынi, сама паўднёвы Поўдзень, далей за мроi ўсiх мастакоў: туды, дзе багi саромеюцца любой вопраткi.

Але я хачу бачыць пераапранутых вас, суседзi мае i блiзкiя, у прыгожых строях, шаноўных i славалюбных, як яно i належыць "добрым" i справядлiвым".

I сам я хачу сядзець сярод вас пераапрануты - каб не пазнаваць нi вас, нi сябе: i ў гэтым мая апошняя людская мудрасць.

Так сказаў Заратустра.

Найцiшэйшая гадзiна

"Што сталася са мною, сяброве мае? Вы бачыце, я - не ў гуморы, гнаны, слухаюся процi волi, гатовы iсцi - ах, iсцi ад вас!

Так, яшчэ раз мусiць Заратустра вярнуцца ў сваю самоту: але гэтым разам мядзведзь вельмi неахвотна вяртаецца ў бярлог.

Што сталася са мною? Хто мяне змушае на гэта?
– О, гэтага вымагае мая гнеўная спадарыня, гэта яна гаварыла са мною; цi называў я вам яе iмя?

Учора ўвечары са мною гаварыла мая найцiшэйшая гадзiна: гэта iмя маёй жудаснай уладаркi. Гэта было так - бо я павiнен расказаць вам усё, каб угневалася ваша сэрца на мяне, хто так раптоўна развiтваецца з вамi!

Цi ведаеце вы спалох таго, хто засынае?.. Страх забiрае яго да кончыкаў пальцаў, бо зямля выходзiць у яго з-пад ног i пачынаецца сон.

Такую вось прыпавесць раскажу я вам. Учора, у сама цiхi час, у час вечаровай цiшынi, зямля вымкнулася ў мяне з-пад ног, i пачаўся сон.

Стрэлка пасунулася, гадзiннiк майго жыцця перавёў дух - я нiколi яшчэ не чуў такой цiшынi вакол сябе; дык вось, маё сэрца спалохалася.

I вось да мяне загаварыла без голасу: "Ты гэта ведаеш, Заратустра?"

I я закрычаў жахлiва да гэтага шэпту, i кроў адплыла з майго твару: але я маўчаў.

Тады зноў загаварыла мне без голасу: "Ты ведаеш гэта, Заратустра, але толькi не кажаш!.."

I я нарэшце адказаў, як зацяты: "Ведаю, ведаю, але казаць не хачу!"

I яна зноў безгалоса загаварыла са мною: "Ты не хочаш, Заратустра? Праўда? Не хавайся ў сваёй упартасцi!"

I я, плачучы i дрыжучы, як малое, казаў: "Ах, i праўда, я хацеў, але я не магу! Вызвалi мяне ад гэтага! Гэта мне не ў сiлу!"

I зноў яна сказала: "Пры чым тут ты, Заратустра! Скажы мне сваё слова i памры!"

Я адказаў ёй: "Ах, хiба ж гэта маё слова? Хто я такi? Я чакаю больш вартага: я не варты нават таго, каб загiнуць дзеля яго".

Тады яна зноў сказала безгалоса: "Пры чым тут ты? У табе яшчэ мала пакоры. У пакоры сама шорсткая скура".

I я адказаў: "Чаго толькi ўжо не вынесла скура маёй пакоры! Я жыву ля падножжа сваёй вышынi: якiя высокiя мае вяршынi? Нiхто яшчэ мне не сказаў гэтага. А мае далiны мне добра вядомыя".

I зноў бязгучна загаварыла цiшыня: "О Заратустра, хто павiнен рушыць горы, той дасць рух i далiнам, i нiзiнам.

Я адказаў: "Яшчэ нiводнай гары не зрушыла слова маё, i тое, што я казаў, не даходзiла да людзей. Так я пайшоў да людзей, але пакуль што не дайшоў да iх".

I зноў мне моўчкi сказала цiшыня: "што ты можаш ведаць пра гэта! Раса ападае на траву ў сама маўклiвы час ночы".

I я адказаў: "Яны кпiлi з мяне, калi я знайшоў сваю дарогу i пайшоў па ёй; праўда, мае ногi дрыжалi тады".

А яны сказалi: "Ты збiўся з дарогi, а цяпер яшчэ i з нагi!"

I зноў безгалоса сказала яна: "Што табе да кпiнаў! Ты той, хто развучыўся слухацца: цяпер ты павiнен загадваць!

Хiба ты не ведаеш, хто людзям сама патрэбны? Хто загадвае вялiкае.

Цяжка здзейснiць вялiкае: але яшчэ цяжэй загадаць яго.

Вось што самае-самае, што не даруецца: ты маеш уладу i не хочаш панаваць".

I я адказаў: "Мне бракуе голасу льва, каб загадваць".

I тады зноў, як бязгучны шэпт, яна сказала: "Словы, якiя прыносяць буру, сама цiхiя. Думкi, якiя прыходзяць галубiнымi лапкамi, кiруюць светам.

О Заратустра, ты павiнен быць ценем таго, што iдзе: так будзеш загадваць ты i, загадваючы, пойдзеш паперадзе".

I я адказаў: "Мне брыдка".

I зноў безгалоса сказала яна: "Ты яшчэ павiнен зрабiцца дзiцём i не саромецца.

Гонар юнацтва яшчэ ёсць у табе, позна ты стаў хлопцам; але хто хоча зрабiцца дзiцём, павiнен адолець i сваё юнацтва".

I я доўга вагаўся i дрыжаў i, нарэшце, сказаў тое самае, што i напачатку: "Я не хачу".

Тады вакол мяне выбухнуў смех. Гора мне! Як гэты смех рваў мае вантробы i кроiў сэрца!