Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

10

"Ты не павiнен рабаваць! Ты не павiнен забiваць" - калiсьцi гэтыя словы абвяшчалiся свяшчэннымi; перад iмi хiлiлi каленi i галовы i разувалiся.

Але я пытаюся ў вас: цi былi на ўсiм свеце страшнейшыя разбойнiкi i забойцы, чым гэтыя святыя словы?

Хiба мала ў самiм жыццi забойства i разбою? I каб сталi свяшчэннымi гэтыя словы, цi не давялося забiць самую iсцiну?

Альбо ж гэта была пропаведзь смерцi - абвяшчалася свяшчэнным тое, што супярэчыць i супрацьстаiць усяму жывому?

О братове мае, разбiце, разбiце старыя скрыжалi!

11

Мне шкада ўсяго мiнулага, бо бачу я: яно запрададзена...

– лiтасцi, духу, вар'яцтву кожнага новага пакалення, якое прыходзiць i ператлумачвае нанава ўсё, што было, так, каб яно зрабiлася яму мостам!

Можа з'явiцца вялiкi тыран, падступны вораг, якi будзе чынiць гвалт над усiм мiнулым у згодзе са сваёй сваволяй, пакуль яно не зробiцца яму мостам, i азнакаю, i герольдам, i пеўневым крыкам.

Але вось другая небяспека i прадмет маёй згрызоты: памяць чэрнi не сягае далей за дзеда, а з дзедам i час спыняецца.

Так адыходзiць у забыццё ўсё мiнулае: бо можа так стацца, што натоўп нiколi не запануе, i час патоне ў плыткай вадзе.

Таму, братове мае, патрэбна новая арыстакратыя, варожая натоўпу i ўсякай тыранii, арыстакратыя, якая зноў напiша слова "высакародны" на новых скрыжалях.

Патрэбна шмат высакародных i яшчэ больш высакародных, каб магла быць арыстакратыя! Альбо, як я аднаго разу сказаў: "Боскасць якраз у тым, што ёсць багi, але няма нiякага Бога!"

12

О братове мае, я паказваю вам новую арыстакратыю i дасвядчаю вас у яе: вы павiнны зрабiцца пачынальнiкамi i выхавальнiкамi, сейбiтамi будучынi,

– праўда, не пра тую арыстакратыю я кажу, месца сярод якое можна купiць, як купляюць яе гандляры за золата: бо ўсё, што мае цану, не мае вялiкай каштоўнасцi.

Ад сёння хай будзе вашым гонарам не тое, адкуль вы паходзiце, а куды прыходзiце. Ваша воля i вашы ногi, якiя iмкнуцца далей за вас самiх, - ад сёння хай будуць вашым новым гонарам!

Няпраўда, што служылi вы прынцу, - што мне да тых прынцаў!
– альбо служылi апорай хiсткаму, каб яно стаяла мацней!

Няпраўда, што пры двары ваш род праз прыдворства стаўся прыдворным, i вы навучылiся быць каляровымi, як фламiнга, i гадзiнамi выстойваць у невялiкiх сажалках:

– бо ўменне выстойваць - дабрачыннасць прыдворных; усе яны думаюць, што да шчасця пасля смерцi належыць таксама дазвол сесцi!

I няпраўда, што дух, якi вы называеце святым, вёў вашых продкаў у зямлю абяцаную, якая, як я лiчу, нявартая абяцання: бо там, дзе вырасла найгоршае дрэва, крыж, няма чаго абяцаць!

– i сапраўды, куды б нi вёў "святы дух" сваiх рыцараў, ва ўсiх паходах перад iмi беглi казлы i гусi, апантанцы крыжа i iншыя шалянiцы!

О братове мае, не назад, а наперад павiнен глядзець арыстакратызм ваш! Хай будзеце вы выгнаныя з земляў вашых бацькоў i прадзедаў!

Зямлю дзяцей вашых вы павiнны любiць: любоў гэта хай будзе новым вашым арыстакратызмам; любiце яе, яшчэ не адкрытую зямлю, што ляжыць у далёкiх акiянах! Хай шукаюць яе вашыя караблi!

У дзецях вашых павiнны вы апраўдаць тое, што былi дзецьмi сваiх бацькоў: так вы павiнны адкупiць усё мiнулае! Гэтую новую скрыжаль я станаўлю над вамi!

13

"Навошта жыць? Усё - марнасць! Жыць - гэта малацiць салому, жыць - гэта палiць сябе i ўсё роўна не сагравацца".

Гэтая старая трызня ўсё яшчэ ўважаецца за "мудрасць"; а таму, што старая яна i тхне гнiлiзнай, шануюць яе яшчэ болей. Так i тленне высакароднiць!

Можна дараваць, калi так кажуць дзецi, якiя баяцца агню, бо калiсьцi апяклiся! Шмат дзiцячасцi ў старых кнiгах мудрасцi.

А хто заўсёды "малоцiць салому", - як ён бярэцца ганiць саму малацьбу! Такiм дурням трэба затыкаць рот!

Такiя садзяцца за стол i не прыносяць з сабою нiчога, нават здаровага голаду; i вось паклёп узводзяць яны: "Усё - марнасць!"

Але смачна есцi i пiць, о братове мае, гэта, сапраўды, не марнае мастацтва! Разбiце, разбiце скрыжалi тых, хто нiколi не радуецца!

14

"Чыстаму - усё чыста" - так кажа народ. А я кажу вам: "Свiнням - усё свiнства!"

Фанатыкi i дэвоты з панiклымi сэрцамi прапаведуюць: "Увесь гэты свет брудная пачварына".

Бо ва ўсiх у iх - нячысты дух; асаблiва ў тых, якiя не маюць нi спакою, нi продыху, бо ўбачылi заднi бок свету, - вось i мкнуцца яны ў iншыя светы!

Такiм я кажу проста ў твар, i хай гэта не мiлагучна: свет тым падобны да чалавека, што ў яго ёсць зад - аж настолькi гэта праўда!

У свеце многа бруду: аж настолькi гэта праўда! Але ад гэтага свет - яшчэ не брудная пачварына!

Мудрасць у тым, што многае ў свеце дрэнна пахне: бо сама агiда дае крылы i сiлу, якая ўгадвае чыстыя крынiцы!

I ў найлепшым ёсць нешта агiднае; нават найлепшае - гэта тое, што мае быць пераадолена!

О братове мае, шмат мудрасцi ў тым, што ў свеце ёсць бруд!

15

Я чуў, як звярталiся да свайго сумлення пабожныя шукальнiкi iншага свету, i праўда, без злосцi i фальшу яны гаварылi, хоць на зямлi няма нiчога больш злоснага i фальшывага.

"Хай свет будзе такi, якi ён ёсць! I мезенцам не пакiвай на яго!"

"Не супрацiўляйся таму, хто хоча душыць i палiць, катаваць i лупiць скуру: i мезенцам не пакiвай на яго! Бо так, пакутуючы, вучацца людзi адмаўляцца ад свету".

"А свой розум ты павiнен задушыць сам; бо твой розум - ад гэтага свету: так навучышся ты адмаўляцца ад яго".

Разбiце, разбiце ж, о братове мае, гэтыя старыя скрыжалi пабожнасцi! Разбурце выслоўi паклёпнiкаў на свет!

16

"Хто многа вучыцца, той адвучваецца ад усякiх моцных жаданняў" - так шэпчуцца сёння на ўсiх цёмных вулiцах.

"Мудрасць стамляе, нiшто не акупляецца; ты не павiнен нiчога жадаць!" гэтую новую скрыжаль я знайшоў павешаную нават на кiрмашах.

Разбiце мне, о братове мае, разбiце мне i гэтую новую скрыжаль! Стомленыя ад свету, прапаведнiкi смерцi i турэмшчыкi павесiлi яе: ведайце, што iхняя пропаведзь - гэта пропаведзь рабства!

Бо кепска вучылiся яны, i нават не найлепшаму вучылiся, i ўсяму занадта рана, i ўсяму занадта спехам: бо дрэнна елi яны, i гэта сапсавала iм страўнiк;

– сапсаваны страўнiк - вось гэта i ёсць iхнi дух; гэта ён i наводзiць на думку пра смерць! Сапраўды, братове мае, дух ёсць страўнiк!