Чтение онлайн

ЖАНРЫ

Учебник латинского языка для высших духовных учебных заведений
Шрифт:

Однако часто, особенно в длинную косвенную речь, после исторического времени в подчиняющем предложении вводятся con. praes. и con. pf.: передающий речь как бы мысленно переносится к моменту её произнесения (ср. употребление praes. historicum в прямой речи). Возможен и обратный случай — переход к con. impf. и con. plqpf. после настоящего времени в подчиняющем предложении.

Указанные соотношения между прямой и косвенной речью иллюстрируются следующими примерами (цифры указывают на номер пункта данного параграфа):

Косвенная речь

Прямая речь

(Caes. В. G. I, 13)

Is (Divico) ita cum Caesare egit:

Si pacem populus Romanus cum Helvetiis faceret4, in eam partem ituros1 atque ibi futuros1 Helvetios ubi eos Caesar constituisset4 atque esse voluisset4; sin bello persequi perseveraret4, reminisceretur2 et veteris incommodi populi Romani et pristinae virtutis Helvetiorum5. Quod improviso unum pagum adortus esset4, cum ii qui flumen transissent, suis auxilium ferre non possent, ne ob eam rem aut suae magno opere virtuti tribueret2 aut ipsos5 despiceret.

Si pacem populus Romanus nobiscum faciet, in eam partem ibimus atque ibi erimus ubi tu nos constitueris atque esse volueris; sin bello persequi perseverabis, reminiscere et veteris incommodi populi Romani et pristinae virtutis nostrae. Quod improviso unum pagum adortus es, cum ii qui flumen transierant, suis auxilium ferre non possent, ne ob eam rem aut tuae magno opere virtuti tribueris aut nos despexeris.

Se5 ita a patribus maioribusque suis didicisse1 ut magis virtute contenderent quam dolo aut insidiis niterentur4. Quare ne committeret2, ut is locus ubi constitissent4 ex calamitate populi Romani et internecione exercitus nomen caperet4 aut memoriam proderet4.

Ita a patribus maioribusque nostris didicimus, ut magis virtute contenderemus quam dolo aut insidiis niteremur. Quare ne commiseris (или: noli committere), ut is locus ubi constitimus ex calamitate populi Romani et internecione exercitus nomen capiat aut memoriam prodat.

Сводная

таблица употребления

подчинительных союзов ut и cum.

Indicativus

ut

cum

ut temporale (= ubi, simul, simulac, simulacque, simul ut, cum primum, ubi primum, ut primum)

Pompeius, ut equtatum pulsum vidit, acie excessit. Помпей покинул сражение, как только увидел свою конницу разбитой.

cum temporale

Cum navigare poteris, ad nos veni. Когда сможешь плыть по морю,

приезжай к нам.

ut comparativum (= sicut, quemadmodum, quomodo)

Ut sementem feceris, ita metes. Как посеешь, так и пожнёшь.

cum iterativum

Iudex damnatur, cum nocens absolvitur. Всякий раз, когда виновный освобождается, судья осуждается.

ut interrogativum

Ut vales? Как поживаешь?

cum inversum

Vixdum epistulam tuam legeram, cum ad me Postumus Curtius venit. Едва я прочёл твоё письмо, как вдруг ко мне пришёл Постум Курций.

cum explicativum

Cum tacent, clamant. Когда молчат, кричат.

Coniunctivus

ut

cum

ut (ne) finale

Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus. Мы едим, чтобы жить, а не живём, чтобы есть.

cum historicum sive narrativum

Cum Priamus regnaret, Troia cecidit. Когда царствовал Приам, Троя пала.

ut (ne) obiectivum

Paupertas impulit me audax, ut versus facerem. Дерзкая бедность вынудила меня, чтобы я писал стихи.

cum causale

Cum solitudo et vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare. Поскольку одиночество и жизнь без друзей полны опасностей и страха, сам разум учит заводить дружбу.

ut consecutivum

Tanta vis probitatis, ut eam in hoste etiam diligamus. Такова сила честности, что мы почитаем её даже во враге.

cum concessivum

Qui non vetat peccare, cum possit, iubet. Кто не запрещает грешить, хотя и может, приказывает грешить.

ut explicativum

Persaepe accidit, ut utilitas cum honestate certet. Очень часто бывает, что выгода противоречит честности

cum adversativum

Homo est particeps rationis, cum cetera animalia sint expertia. Человек имеет разум, в то время как остальные животные его лишены.

ut concessivum (= cum, quamvis, licet)

Ut desint vires, tamen est laudanda voluntas. Пусть недостаёт сил, даже само желание достойно похвалы.

КРАТКАЯ ХРЕСТОМАТИЯ

O R A TI O N E S

Domine, benedic!

In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Amen.

Domine, Iesu Christe, Fili Dei, miserere mei, peccatoris.

Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto, sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen.

Domino oremus!

Kyrie, eleison (Domine, miserere).

Iterum et iterum Domino oremus!

Gloria Tibi, Deus noster, gloria Tibi.

Deus, propitius esto mihi peccatori.

Rex caelestis

Поделиться с друзьями: