Адвечная песня
Шрифт:
Восень
Праўду вашэць гамоне: Бог не вельмі ўспамог, Але ты не сягоння Так устаў, так і лёг. Вось і сёлета трэба Дацягнуць да канца, Прыкупі з пудзік хлеба Да пазыч з воз сянца. Пудзік хлеба з мякінай, Груцы, бобу крыху, Якой бульбы асьміну — Ці ж не дось мужыку?Мужык
Ну і рада, ой рада! Дакупіць, дакупіць!.. Дзе ж капейка ў «гада»? Дзе яго скарб ляжыць? НаВосень
Як гляджу, ўсё находжу Недастаткі адны, Будзь здароў! Я адходжу Да суседкі Зімы.Выходзіць. На дварэ вецер вые штораз мацней. Каплі сцюдзёнага дажджу шлёпаюць аб гнілыя сцены. Мужык набірае ў рэзгіны вязку саломы і ідзе даваць скаціне. Дзверы са скрыпам зачыняюцца.
IX. СВЯТА
Хата, што і вясной. На стале ляжыць стус грачаных бліноў. На палку ляжаць двое хворых дзяцей; другія босыя і ў адных кашулёнках поўзаюць каля маткі па хаце. На печы крэкча бацька стары. Мужык сядзіць на лаве і пад нос мармоча.
Мужык
Ну, ламака, ну, хамула! Ці ж стагнаць не годзе? Што мінула, то мінула, Болей не прыходзіць. Пёкся, пёкся вясну, лета, Аж толькі дзяржыся, А цяпер спачынь за гэта Ды павесяліся. Трохі жонка хваравіта, Трохі хворы дзеці, Выпі чарку! ну і квіта! На што там глядзеці? Юрку варта бы да школы, 3 гора, пасылаці! Не шлі: будзе, як ты, голы, Хай сядзіць у хаце… Насці трэба чаравікі, Кажушок Сымонку, Ну, на гэта час вялікі… Пара ж і ў карчомку!Жонка
Што ты там бурчыш пад носам? Скрабеш каля вуха? I ўдаеш паглядам косым Вялікага зуха? «Пагуляці… да карчомкі…» Вось дык малайчына! А дзе лапці ў тваёй жонкі? Дзе дровы, лучына? Трэба новае карыта, Каптан Зосі трэба. Просіць фельчара Мікіта — Ўжо не есць і хлеба. Не табе спачыць, хамуле, Не табе спяваці, Не да смеху, не да гуляў, Калі бяда ў хаце.Стараста (уваходзіць, трохі падпіўшы, з нейкай смешнай важнасцю і строгасцю)
Вось і трапіў к вам нарэшце… Ну рыхтуйся, братка! Кішанёй мусіш патрэсці: Трэба нам падаткаў. Трэба чыншу, трэба «пені» — Быў прыказ з павету, Каб за тыдзень непраменне Ўнесці дробязь гэту. Дык спраўляйся ж і то лоўка! Бо не жыць і ў хатцы I з апраткай, і з кароўкай Прыйдзецца расстацца.Магазыннік (уваходзіць таксама п’янаваты)
Пахвалёны вам, суседзе! Як дуж, як здароўе? Ўжо і зімка да нас едзе — За даўгом прыйшоў я. Аўса бочку, чвэрць ячменю, Са дзве чвэрці жыта Аддаць мусіш непраменне — Тады будзе квіта.Мужык
Ну і што? і больш нічога?.. I дакуль так будзе? Ані сэрца, ані Бога… Ну жыццё, ну людзі!Хватае за шапку і ўцякае са сваёй хаты. Жонка ўцірае хусткай слёзы. Стараста і магазыннік высоўваюцца на двор.
X. ЗІМА
Лес. Унізе на дрэвах вісіць кругом шэрань. Мужык у палатаным кажуху, у лямцовай шапцы стаіць па калені ў снезе і сячэ таўстую хвойку. Здаля прыбліжаецца 3іма. У яе ў адной руцэ кавадла і молат, у другой жмут жалезных путаў. Як ідзе, молат ударае аб кавадла, а ланцугі бразгаюць.
Зіма
Як жыў, як дуж, як маешся? Ці жыці не дакучыла? Усюды я шатаюся I да цябе во лучыла. Кандалікамі звонячы, Іду к табе — ўсясільная, На долю тваю помнячы, Іду к табе — магільная. Над цэлай над старонкаю Я паняй разгасцілася; Мой снег ляжыць пялёнкаю, Ў мой лёд рака пакрылася. Гуляю я з марозамі, Гуляю я са сцюжамі, Смяюся я над слёзамі, I ўсіх, і ўсё я дужаю. Кінь выгляд акалелага, Прысядзь во на калодачцы! Крапчэй ты свету цэлага, Ну, што? Каб нам паходацца?Мужык
Ой, Зімка, пані ясная! Не варта наругаціся, Прытыкі кінь напрасныя: 3 кім тут за плечы браціся? Я з сілаю разлучаны: Ў палях, лугах загінута… Няўдачамі замучаны, Пацехамі пакінуты. Рукою чуць пакратаю; Не муч жа абарванага! Пад футры йдзі багатыя, Ў палацы мураваныя! Сям’я мая галодная, Хаціна мая хіліцца. Ідзі, Зіма нягодная! Не дуж з табою сіліцца.Зіма
Не дам ніколі веры я Тваёй брахні ап’янчанай, Што гора цябе мерае, Што слёзамі ты няньчаны. Каму ж тут хвойкі валяцца Рукою мазалістаю? I шуркі каму ставяцца На пасеку на чыстую? Ці ж хата з хвойкі зваленай Не грэта, не пастаўлена? Ці ж пасека не сеяна, Сахой тваёй абнесена?Мужык
Туды, ў краі далёкія, Як дні мінуць кароткія, Сасоначкі высокія Плывуць ракой-паводкаю. Гасцінцамі, дарогамі У горад шуркі цягнуцца,— Не за маймі парогамі Скарб пасечны хаваецца.Зіма
Табе жыццё, знаць, сцелецца, Як бы сама нуда тая; Пашлю ўдабаў мяцеліцу, Няхай з бядой рассватае.Адыходзіць. Пачынаецца мяцеліца. Цямнее. Хвойка, падсечаная, з трэскам і грукам валіцца і забівае Мужыка. Стада згаладалых ваўкоў прыбліжаецца к нябожчыку. Лес стогне.
XI. ХАЎТУРЫ
Хата. Насупроць дзвярэй у белай дамавіне ляжыць Мужык. Сталяр раскідае палок, бярэ дошкі з яго і робіць века к дамавіне. За сталом суседзі пяюць па нябожчыку. Жонка галосіць і прыгаварвае. Дзеці хліпочуць. Стары бацька, крэкчучы, злазіць з печы. Мяцеліца шуміць. У коміне жаласліва вые вецер.