Фiялкi ў сераду

– I гэта яшчэ вам, - сказаў бiлецёр, падаючы ёй букецiк фiялак цаною ў два су.

– О! Любата!.. Гляньце, Анры... А запiска ёсць?

– Не, мадмуазэль, запiскi няма... Дзяжурны гаварыў, што кветкi яму паклаў студэнт з Полiтэхнiчнай вучэльнi, у форму быў апрануты.

– Вiншую, мая дарагая, - прамовiў Анры Сталь...
– Закруцiць галовы гэтым iксам у квадраце - справа нялёгкая.

Яна доўга нюхала фiялкi.

– Цудоўна пахнуць... Адзiныя знакi ўвагi, ад якiх мне радасна... Я не люблю сытай бывалай публiкi, што прыходзiць паглядзець, як я памiраю ў поўнач, гэтак жа, як у поўдзень бяжыць у Пале-Раяль паслухаць, як страляюць з гарматы.

– Публiку вабiць вострае, - заўважыў Анры.
– Так заўсёды было... Крывавыя баi гладыятараў... Каб актрыса праглынула сто iголак, вось быў бы поспех!

Яна засмяялася:

– А каб швейную машынку праглынула - яшчэ больш было б славы.

– На сцэну!
– паклiкалi з-за кулiс.

Яна ўстала:

– Я гатова... Iду глытаць свае сто iголак.

Вось так, расказвала Жэннi, i пачалася гэта прыгода.

У наступную сераду зноў у апошнiм антракце бiлецёр з усмешкай перадаў Жэннi букецiк фiялак.

– Ого!
– павесялела яна.
– Няйначай, ад таго самага студэнта.

– Ад яго, мадмуазэль.

– А якi ён на выгляд?

– Не ведаю, мадмуазэль. Пайду запытаюся ў дзяжурнага.

– Не трэба. Гэта не мае значэння.

Праз тыдзень яна не iграла ў сераду, але з'явiўшыся ў чацвер на рэпетыцыю, знайшла ў сваёй прыбiральнi крыху завялы букецiк фiялак. Выходзячы, яна запыталася ў вартаўнiка:

– Скажыце, Бернар, мне гэтыя фiялкi ад таго самага маладога чалавека?

– Ад таго самага, мадмуазэль... Ужо трэцi раз.

– А якi ён сабою, гэты студэнт?

– Сiмпатычны... Вельмi сiмпатычны... Худаваты крыху, шчокi ўпалыя, кругi пад вачамi... Цёмныя вусiкi прабiваюцца. Пенснэ. I яно так смешна - мундзiр са шпагай... Пабажуся, мадмуазэль, хлопец - закаханы па вушы... Працягвае мне букецiк i кажа: "Паважанай панне Жэннi Сарб'е" - i пачырванеў... як ружа.

– А чаму ён прыходзiць заўсёды ў сераду?

– А хiба вы не ведаеце. Серада - выхадны дзень у Полiтэхнiчным. Кожную сераду партэр i галёрка перапоўнены студэнтамi. I кожны з дзяўчынай.

– I ў майго ёсць дзяўчына?

– А як жа, мадмуазэль, але гэта яго сястра... Страшэнна падобная...

– Бедны хлопчык! Каб я была смялейшай, я б вас папрасiла прывесцi яго ў фае хоць адзiн раз, каб ён мне сам перадаў свае фiялачкi.

– Яшчэ чаго! Не раю вам, мадмуазэль. Гэтыя тэатральныя кавалеры, калi з iмi не цацкацца, - мiлыя людзi, нiякай шкоды ад iх. Яны любяць актрыс здалёку, на сцэне, i гэтым задавальняюцца... А калi iх хоць капельку прылашчыць, яны адразу пачынаюць чапляцца, i тады проста жах... Дай iм кончык пальца, схопяць далонь, працягнi далонь, руку адарвуць... Вам смешна, мадмуазэль, а я маю горкi вопыт. Я ўжо гадоў дваццаць служу тут. Нагледзеўся!.. Бачыў каля дзвярэй i закаханых дзяўчатак... I ашалелых дзецюкоў... I лысых, i сiвых... Заўсёды прымаў ад iх i кветкi, i лiсты, але каб пускаць iх наверх - нiзашто.

– Ваша праўда, Бернар... Будзем раўнадушнымi, асцярожнымi i жорсткiмi.

– Гэта не жорсткасць, мадмуазэль, а жыццёвая мудрасць.

Мiнула некалькi тыдняў. Кожную сераду Жэннi акуратна атрымлiвала букецiк фiялак. У тэатры ўжо ўсе ведалi гэту гiсторыю. Адна з сябровак сказала Жэннi:

– Бачыла твайго студэнта... Нiшто сабе з твару, рамантычны... Гатовы тыпаж на ролю ў камедыi Мюсэ "З каханнем не жартуюць".

– А як ты пазнала, што ён мой?

– Якраз сышла ўнiз у той момант, калi ён, саромеючыся, прасiў дзяжурнага перадаць табе кветкi: "Паважанай панне Жэннi Сарб'е, калi ласка..." Мне ён спадабаўся. Далiкатны хлапчына, разумны, баiцца быць смешным i не ўмее схаваць свайго захаплення... Я нават пашкадавала, што ён не да мяне прыходзiць... Я б яго так не выпусцiла, аддзякавала б... Заўваж, ён нiчога не просiць, нiчым цябе не турбуе... Каб я была табою...

– Ты б яго прыняла?

– Так, але ненадоўга... Не першы тыдзень ён сюды ходзiць. Хутка вакацыi. Ты паедзеш... Нiякай рызыкi, што ён прывяжацца...

– Твая праўда, - згадзiлася Жэннi.
– Гэта проста глупства не заўважаць паклоннiкаў, калi iх многа i яны маладыя, каб потым, гадоў праз трыццаць, бегаць за iмi, калi яны ўжо засвецяць лысiнамi i ў большасцi адвернуцца.

У той жа вечар, выходзячы, яна сказала вартаўнiку:

– Бернар, у наступную сераду, калi студэнт з Полiтэхнiчнага прыйдзе з фiялкамi, скажы, каб ён мне iх сам прынёс пасля трэцяга акта... Я iграю ў "Мiзантропе". Пераапранацца мне не трэба... Я буду ў прыбiральнi i прыму яго... Не! Я буду чакаць яго ў калiдоры каля лесвiцы... Альбо, можа, у фае.

– Добра... А мадмуазэль не баiцца?..

– Чаго баяцца? Дзён праз дзесяць я еду на гастролi, а гэтага хлопца з вучэльнi не пусцяць.

– Добра, мадмуазэль... Але ўсё ж, на мой погляд...

У прызначаную сераду Жэннi мiжвольна iграла Селiмену з асаблiвым запалам, каб спадабацца незнаёмаму. У антракце, зацiкаўленая i ўзрушаная, села ў кутку фае i чакала. Навокал шпацыравалi прывычныя наведвальнiкi. Рэжысёр нешта тлумачыў Бланш П'ерсон, тагачаснай сапернiцы Жэннi. Але чорны з пазалотай мундзiр нiдзе не паказваўся. Узнерваваная, нецярплiвая, яна пабегла да бiлецёраў:

– Мяне нiхто не пытаў?

– Нiхто, мадмуазэль.

– Сёння серада, i павiнны быць фiялкi. Можа, Бернар забыў iх перадаць?.. Непаразуменне нейкае...

– Непаразуменне!.. Якое непаразуменне, мадмуазэль?.. Калi жадаеце, я схаджу да дзяжурнага.

– Схадзiце... Альбо лепш, не трэба. Выходзячы, я пабачу Бернара сама.

Яна пачала здзекавацца з сябе: "Ну i жывёлiны ж мы! Месяцаў шэсць я амаль не звяртала ўвагi на яго бескарысную адданасць i раптам, не знайшоўшы паднашэння ад занядбанага мною паклоннiка, растрывожылася, як нявеста, страцiўшы жанiха. Ах, Селiмена, пашкадуеш ты Альцэста, калi ён з вялiкiм болем адыдзе ад цябе!"

Пасля спектакля яна спусцiлася ў дзяжурку:

– Ну што, Бернар? Як мой кавалер? Вы не пасылалi яго да мяне?

– Усё роўна як назнарок, мадмуазэль... Сёння ён не прыходзiў. Першы раз, калi вы мелi ласку згадзiцца прыняць яго, у першую сераду цераз паўгода - на табе, не з'явiўся.

– Дзiўная рэч! Можа, яго хто папярэдзiў i ён спалохаўся? |

– Напэўна, не, мадмуазэль. Апроч вас i мяне, пра гэта нiхто не ведаў... Вы ж нiкому не гаварылi? Ну, а я тым болей... Я нават сваёй жонцы нi слова.

– Тады як вы гэта тлумачыце?

– А нiяк не тлумачу, мадмуазэль... Бываюць выпадкi... Можа, надакучыла... Альбо захварэў... Блiжэйшая серада пакажа.

Але ў наступную сераду не было нi студэнта, нi фiялак.

– Што рабiць, Бернар? Як на вашу думку, мо яго таварышы знойдуць яго?.. Альбо запытацца ў iнспектара вучэльнi?

– А якiм гэта чынам, мадмуазэль? Мы ж нават не ведаем яго iмя.

– Праўда... Як гэта сумна, Бернар! Прапалi мае надзеi!..

– Ды не, мадмуазэль... Такi быў год удачны для вас!.. А хутка гастролi новы поспех... Нiчога не прапала, усё наперадзе.