Тик син ген?…
Шрифт:
Кран тбеннн су тамчылап тора иде. Илнур суны ныграк агызгач, тамчылар тавышы кечереп калды, ахырдан, колак йрнгч, бтенлй ишетелми башлады. Лкин нисене ачы тавыш белн чйннеп йрен су чыжылдавы да баса алмады. Ул тавыш аман м итте, аман анны талады:
– И, з бхетсезлеклрем ген тапканмын икн! Ни укуыннан куылды, ни эшк урнаша алмады… Шул хтле бала булса да булыр икн, югыйс сте бтен тамагы тук булсын дип кпме тырыштык бит инде… Аламаса да аламас икн кеше… Кабхать! ир бит! Эчеп кайткан бит… Аягында да басып торырлык тгел…
Илнур суны куша. Ишетсе килми бу сзлрне. Болай
– Абыйсыннан рнк алсын иде, ичмасам. Абыйсы кебек булсын иде… Балакаем, з тырышлыгы белн йбт эшк урнашты, кеше булды…
Абыйсы турында иск тшер Илнурны анын тагы бер тапкыр айкап чыгара. Ул су агымын кчйт тш. Ванна шрлегеннн наушнигын табып, телефонындагы музыканы акырта. Мен хзер рхтрк, ич югында нисене тавышы ишетелми.
м дньяга булган рнешлрене барсын да з шрлеген куярга азаплана.
ти-нисен беркадр алый инде ул. Келе белн алар ягында. Гомер буена намуслы хезмт итеп, гаделлек яклы булып яшгн гади кешелр. Бтен тапканнары – хлл кчлре белн. Лкин млктк табына торган дньяда алай итеп яшп берниг д ирешеп булмый икн. Алар да берьюлы ллничшр эшт эшлслр д артык мантый алмадылар, гомер буена очын-очка ялгап гомер иттелр.
Гаделлек юк. Ул хзер инде беркайчан да булмаячак. мма аны тисе д, нисе д гаделлек, намус бар дип яши торган чорда трбиялнгн кешелр… Мен шул кешелрне д алама ягы була икн. Алар югары урыннарда утырган абзыйлар янында злрен хезмтче кебек тоялар, бер алдына, бер артына чыгып бтереллр… Шуларны кзтеп торганда, аларны намуслы булуы да, гаделлеге д ташкулчим ген булып тоела.
Бер караса, чынлап та шулай бугай ул… Болар бит чын гаделлек кешелре тгел… Болар злрен изче система нрсне гаделлек дип йтс, шуа табынып гадтлнгн кешелр. Шуа кр д зур чин иялре алдында бтерелеп торалар: злрене тугъры, намуслы, гадел икнлеклрен исбатларга телилр. Наданлык, чиклнгнлек бласе бу. Аны берничек т бетереп булмый бугай. Коллыкны бер чагылышы. Коллык ул, блки, бернич буында гына чыгып та бетмидер ле. Ата-аналарны коллыгы балаларына да кч, хтта башбирмс улларын да елан сыман буып, урап алырга маташа.
Лкин намус м гаделлек дверлрдн стен тшенч. Хер, бгенге бурлар заманында намус турында сйл зе к сантыйлык билгесе булып тоела. Тоелсын! Днья ул бгенге кн белн ген бетмгн м бетмячк т, ул килчкт д двам итчк. бгенгене патшалары иртг мескенлекне аръягындагы кешелр булып калырга да ммкин. Мескенлек ул келд була м адм баласын аннан бернинди млкт д, шрт т, дан да коткара алмый: еллар узган саен кешелекне карашы югарырак ктрел, югарыдан караган саен бар да ачыклана тш – монда инде вгъдлр куагына, дус-ишлр чытырманына яшеренеп каламыйсы.
Лкин тарих килчк тшенчсе. Ул вакытта инде бгенге кешелрне д, аны белн кызыксынучыларны да булмавы ммкин. килчк кешелрен ткннр кызык тгел. ткннрне йрнне нтисе бер ген: зене икенчел икне тшенсе – сиа кадр д кемдер яшгн, авыр шартлардан чыгу юлын таба белгн м ул синнн д агырарак булмаган. Киресенч, ул бгенгедн д катлаулырак чорда синнн д йбтрк яшгн. Шулай булгач, бгенге заман геройлары тарих кзен карарга телми: я ул зе ткннрг кз йомып карый, я тарихны кзен
йомдырырга тырыша. Трлеч килеп чыга. Тарихны бик к дрес тгеллеген тарих зе шаит.тарихны бген ясаучылар бгенге чорда яши. Аларны чын сыйфатларын бген креп булмый, кулларындагы акчаны м властьне файдаланып, алар злрен гел йбт итеп крстерг тырыша. Аларны йбтлегеннн кайвакыт халыкка да бер-ике тиен тшеп кала. й, сен инде халык, шушы кешелрг рхмт яудыра, мдхия укый, озын гомер тели. Чнки аны шушы ике тиеннн д артыграк рхтлек кргне юк. Ул аа омтылмый да бугай… Лкин сз з мескенлегеннн зе тм табып яшчелр турында тгел. Сз шушы мескенлектн котылырга телп т берниг иреш алмаучылар турында. Кемдер ммкинлек бирми. Ул зен и асыл, и мхтбр зат итеп крст.
Илнурны абыйсы белн нкъ шундый хл инде. Ул укуын да матур гына тмамлады, тиз ген яхшы урынга да урнашты. Бик начар да егет тгел инде зе, тик бераз вакчылрак кына. р нрссен чутлый торган. Чйнн торган. Илнур аны беркайчан да абыйга санамады. Егет тгел иде ул. Сугышкан ирдн ташлап качарга, соыннан лклшерг ммкин. Сйлш рвеше д артык итгатьле… Хтта кул хрктлре д балериналарга тартым… Соыннан белде инде Илнур аны кемлеген… "Абые кебек булса…" – дигн сзлрг ене котыруны сббе шул иде. Бу дньяда син ниндидер ылы урында утырып, тртипле булып кына яшрг тиеш. Шундый булса, хтта тк-нк д ярата. "згр"леге берни тормый. Хтта тк-нк чен д.
Мен бу – гомере буена намус саклап, гаделлек яклап йргн кешелр. Сине намуслы итеп трбиялгн кешелр. Син аларга карап скнсе, шуларныкы дигн юл белн киткнсе… м… алар да сатлык аннар булып чыгамы? гр иел юл белн зене арт шрифен айлы кнфи тапкан кешене алар сиа рнк итеп куя икн, монда нишлрг? зглнерг ген… гр сине зглнлре и якын кешелре д ят икн, ары нишлрг? Ватылырга, сатылырга, сытылырга: "ти-ни, шайтаныма олагыгыз, сезне бтен трбиягез ялган булган, мин сезне ялганлыгыгызга ышанган чен бхетсезмен…" – дип еларгамы?
Ул "згр" д тгел, тшемле урыннарда ыштан туздырып утырырга да телми иде. Кулынан берни килмгн килеш, талантлы шхеслрне урынын билп, зур хезмт хакы алып утыру зе к бер инаять бит инде. Пассив инаятьчелек. Шуа кр, нисе йткннрне и анына тигне – абыйсын рнк итеп кую иде. Киркми. Куймасын. Згр булса бул, тик тормышта ниндидер урыны булсын дигн кебек бит инде… Нрснедер биреп нрсгдер иреш, дигн шикелле. Бу Илнурны келе кабул ит торган кыйбла тгел иде.
Абыйсы шундый булгач, аа да ткъдим ясаучылар табылды. Тик егет моны кабул итлмде. Аны сйгн кызы бар иде. Дресрге, яратып йргн кызы. Яратып йргн… Укудан куылуына да шул сбпче булды инде…
4
Лйл белн ул кайчан танышканын да хтерлми. Крше подъезда яшгн Нфис апа белн нисе берг эшлгн, ахиртлр булып бик тату гомер иткннр. Шуа кр, балалары да ле берсенд, ле икенчесенд скн. Илнурны нисе эшт чагында, Нфис апа караган, Нфис апа сменасында – Илнурны нисе. Имчк баласы чагыннан ук шулай. инде тпи баскач, двор алдындагы балалар мйданчыгында берглп уйнаулар, бтн балалардан аерылып китеп, якындагы паркта адашып йрлр… Сабый чак маараларыны барсын да хтерлп бетерерлек т тгел хтта, алар бтн тормышта, бтн кеше белн булгандыр кебек т тоелып кит.