(в)ядомыя гісторыі

Зрэдчас я ўзгадваю чакалядны чай і разам з ім чалавека, што падарыў яго.

Чай з малаком першы раз давялося пакаштаваць у Ірландыі. Асабліва непрыемных уражанняў ён не пакінуў, можа нават наадварот, гэтая гастранамічная падзея хутчэй была са знакам плюс, чым са знакам мінус.

А бывае, што гарбаты не хочацца і кавы не хочацца, і тады надыходзіць зорны час какавы…

Вусені, альбо Культурны рэлятывізм

Ёсць знакамітая байка пра кітайскага манаха, які заснуў і сніў, што ён матылёк, а матылёк сніў, што ён манах. Праўда, хто там каго сніў, можа зразумець толькі кітаец, ці прынамсі рабіць выгляд, што разумее, і нічога яму за гэта не будзе. Так, так, толькі кітайцу дазволена пранікнуць у глыбінны сэнс гэтай прыпавесці, а лаоваям^[*] застаецца стагоддзямі перачытваць яе і спрабаваць унікнуць у тысячагадовы філасофскі досвед вялікай паднябеснай. Але не кожны, як вітгенштэйн, можа пахваліцца жалезнай вытрымкай і кіравацца прынцыпам «пра што немагчыма гаварыць, пра тое трэба маўчаць».

Напярэдадні няправільнага новага года (няправільнага, таму што еўрапейскага) мы з хлопцам швэндаліся па камароўскім рынку, скупляючы пекінскую капусту, грыбы вешанкі і шмат чаго яшчэ. Дакладней, мы павольна пляліся ў хвасце ўсёй кампаніі, тлумачачы адно адному лінгвістычныя тонкасці, і не вельмі сачылі за тым, што адбывалася навокал.

Лічбавы этап (г.зн. як правільна сказаць 1-2-3-4... на новай мове) быў ужо пройдзены, і можна было прыступаць да больш складаных узроўняў. Такім узроўнем стала кітайская показка пра папугая і вусеняў.

показка

Адзін фанабэрысты папугай заходзіць неяк у бар і пытаецца ў афіцыянта.

— Гэй, братка! Дай-ка мне хуценька маомаочонг.

(— А што такое маомаочонг? — адразу не стрымалася я. — Колькі там іерогліфаў?)

— Тры, мао-мао-чонг, — патлумачыў хлопец. — Гэта, як... ну, чарвяк з поўсцю. 

— Вусень ці што? — патрабавала дакладнасці тая частка маіх мазгоў, што адказвала за лексікаграфічную ўпарадкаванасць. Хлопец дастаў з кішэні слоўнічак, спраўдзіў і ўпэўнена адказаў: — Так, вусень).

— Мы не прадаем маомаочонг, ну, то бок — як там гэтае слова... — вусеняў, — абурыўся афіцыянт.

— Што за бар, — выялаўся папугай і выйшаў размахваючы крыламі ва ўсе бакі.

На другі дзень папугай зноў прыходзіць у бар і пытаецца:

— Алё, братан. Ну-тка прынясі мне хуценька вусеняў, - сказаў папугай, быццам забыўшыся на ўчорашні дзень.

— У цябе што, памяць кароткая? Мы не прадаем вусеняў, — злосна адказаў афіцыянт.

— Гэта бар ці што, урэшце? — прамармытаў сабе пад нос папугай, калі выходзіў з бару.

На трэці дзень папугай зноў прыходзіць у бар.

— Гэй, — кліча ён афіцыянта. — Прынясіце-тка мне вусеняў, — зноў паўтарае ён як па шаблоне.

— Калі ты яшчэ раз папросіш вусеняў, я запхаю ў тваю дзюбу цвікоў, — сказаў афіцыянт размахваючы кулакамі.

Папугай раззлаваўся і паспешліва выбег з бару.

На чацвёрты дзень папугай, нягледзячы ні на што, зноў прыйшоў у бар і, нарэшце змяніўшы сваю просьбу, пракрычаў:

— Гэй афіцыянт, прынясі мне талерку цвікоў.

— Валі адсюль, прыдурак, у нас тут няма цвікоў, — пракрычаў афіцыянт.

— А-а, ну тады нясіце вусеняў.

канец показкі

— А як будзе матылёк? — спадзеючыся на яшчэ адно сімпатычнае слова, запытала я.

— А гэта што?

— Ну гэта тое, што бывае пасля маомаочонга?

— А-а-а, — здагадаўшыся, што я маю на ўвазе, працягнуў хлопец. — Худ’е.

— Як? Худ’е? — мілагучнасць унутры мяне зморшчылася.

— А што?

— Ды не, проста такое слова нейкае...

— Якое?

— Ну, не ведаю, неяк не адпавядае свайму аб’екту, матыльку. Маомаочонг і то лепш.

— Да ладна табе. Пайшлі ўжо на маршрутку.

^[*]_{Лаовай кіт. —} замежнік.

Малако і ніякіх альбо^[*]

Мне 14 гадоў. Я вучуся ў звычайнай школе. Неяк нас з сяброўкай пасылаюць да старой жанчыны. Аказваецца, мы ўзялі над ёй шэфства. Дакладней, не мы, а нашая школа.

Жанчына жыла ў двухпакаёвай кватэры. Здаецца, у яе нават быў муж. Гэта мяне страшэнна абурала, бо я не разумела, чаму ён не прыбірае за сваёй жонкай. Яна была падобная да самкі-павучыхі, а ён да самца, якога яна праз сваю хваробу не паспела з’есці. Ёй было цяжка хадзіць, і таму большую частку свайго нецякуча-застылага часу яна праводзіла ў ложку, які пакідала толькі зрэдку — адчыніць дзверы сваім «прыбіральшчыцам». Яна не выказвала асаблівай удзячнасці і ўспрымала нашую прысутнасць як належнае, чаго нельга было сказаць пра нас. Тое, як яна аддавала загады, выклікала адчуванне, што гэта я была вінаватая ва ўсіх ейных хваробах і ў тым, што была малым дзяўчо, якое спрытна гэтак рухалася па ейнае тэрыторыі. А рухалася я так спрытна, таму што мела толькі адно жаданне — як мага хутчэй выбегчы з гэтага клінічнага свету, дзе ўсё смярдзела лекамі — потам — лекамі — урынай — лекамі — пазалеташняй ежай — лекамі лекамілекамілека мі ле кам і лекамілекамілекамілекаміле каміле камілекаміле камі калекамі, і гэтыя пахі ўжо не былі пахамі, яны мутавалі ў гукі і нахабна гэтак чапляліся за мяне, за валасы, за рукі, за ногі і бараніцца не было чым. Свайго паху я пакуль на займела. Хоць з гэтым можна спрачацца.

Мне 19 год. Ён нахіляецца да маёй галавы й кажа: як цудоўна, але ты пахнеш нічым, нічым штучным. Калі б ты была вышэйшая ростам — я намаляваў бы з цябе Венеру. Сядзець перад камерай чужых вачэй і ўсведамляць, што цябе не бачаць, бо зараз ты мітычная істота з чужым імем і чужой біяграфіяй? Не, усё ж такі добра, што я не такая высокая. Мне ўсё яшчэ 19, і ўжо другі ён абдымае мяне, уцягвае пах маіх валасоў і кажа: ты ніколі не вырасцеш, таму што пахнеш малаком. Я прыкладаюся да ягонага вуха, як да марской ракавіны, і слухаю.

Малака я не п’ю, я яго не люблю.

^[*]_{Друкуецца па тэксце кнігі «Рэканструкцыя неба» са змяненнямі.}

Пяльмені, альбо Пра сталасць формы і зместу 

Пасля доўгіх разважанняў нарэшце адкрылася прычына, па якой я кінула чарговага кавалера, з якім прасустракалася чатыры гады. Уся адказнасць звалілася на ліпкія плечы пяльменя, гэтага бруднавата-шэрага з характэрным пахам мяса і цыбулі таўстуна.

Я з дзяцінства не любіла пяльмені, дакладней іхняе начынне. Можна было ўпрасіць мяне з’есці аладку ад пяльменя (пры ўмове, што яна была добра падсмажана да хрумсткай скарыначкі), але гэта максімум, на што маглі разлічваць дарослыя. Ніякага начыння.

Таму зразумела маё абурэнне, калі аднойчы, седзячы ў гасцях кавалера, я пачула патрабаванне, прычым ультыматыўнае, з’есці разам з ім вараных пяльменяў. На гэтага харчовага варвара нічога не дзейнічала — ні адмовы, ні ўпрошванні, ні тлумачэнні, ні слёзы. Пяльмень ужо ляжаў у маім роце і павольна раскладаўся пад уздзеяннем сліны, але ніяк не глынаўся. Давялося сабраць усю волю, якая яшчэ ў мяне засталася, і, пераадольваючы ванітныя рэфлексы, прапхаць яго праз горла і зглынуць.