Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне

– Хто тут, памажыце!

I нечакана дакранулася да бацькавага шыняля. У змроку, без усялякiх бачных адзнак, не вачыма, аслепленымi снегам, не пальцамi, змярцвелымi ад сцюжы, а сваiм цёплым сэрцам, што так доўга шукала ў цэлым свеце бацьку, пазнала яна яго тут, у халоднай пустынi, якая пагражала смерцю, у поўнай цемры.

– Тата, тата!
– закрычала яна.

– Я тут!
– адказаў ён ёй.

I твар яе, знявечаны мукай i стомай, пакрыўся слязамi.

– Ён жывы, - сказала яна, падштурхнуўшы Колю да бацькi, i сама, уся ўздрыгваючы ад громкага плачу, прыпала лбом да яго каленяў.

Ён прысеў на кукiшкi i, сарваўшы з сябе шынель, ухутаў прыцiснуўшыхся да яго дзяцей.

Што з iм? Ён таксама плакаў, i твар яго, перакрыўлены пакутай, як у Танi, быў зусiм мокры. Але гэта мог быць i снег, што растаў ад яго дыхання пад цёплым шаломам.

– Фiлька... Фiлька прыбег да нас, - сказаў бацька.

– Фiлька, Фiлька, - паўтарыла гучна Таня, хаця Фiлькi не было тут.

Хвiлiны са дзве яны заставалiся нерухомыя. Снег поўз на iх усё вышэй.

Бацька моцна таргануў за вяроўку. Злева i справа пачалi падыходзiць чырвонаармейцы, не выпускаючы з рук лiны. Яны, як белыя клубы снегу, узнiкалi з завiрухi i спынялiся каля дзяцей.

Апошнi падышоў чырвонаармеец Фралоў. Ён увэсь быў закручаны ў завею. Ружжо яго вiсела за плячыма, а твар быў у снезе.

– Знайшлi, - сказаў ён.
– Я ж казаў, што знойдзем. Без гэтага нельга.

Чырвонаармейцы цесным колам акружылi дзяцей i палкоўнiка, i ўвесь натоўп рушыў па завiрусе назад.

А з крэпасцi пачуўся яшчэ адзiн стрэл.

XVI

Даўным-даўно мiнуўся той дзень, калi Таня так смела бiлася з буранам i з воблакамi халоднай завеi за сваю жывую душу, якую ўрэшце без усякай дарогi знайшоў бацька i сагрэў сваiмi рукамi.

Вецер ураннi павярнуў i спынiўся надоўга. Цiха стала на рацэ, i над гарамi было цiха - над усiм Танiным светам. Вецер садзьмуў з кедраў i елак снег: лясы сцямнелi. I позiрк Танi, упiраючыся ў iх, спакойна стаяў на адным месцы, не шукаючы нiчога iншага.

Коля толькi злёгку абмарозiў вушы.

Таня з Фiлькам кожны дзень наведвалi яго ў доме бацькi, часта застаючыся абедаць.

Але гадзiна абеду не здавалася Танi такой цяжкай, як раней. Хаця i не так старанна частаваў яе пiрагамi з чаромхай бацька, не так моцна цалавала на парозе яе Надзея Пятроўна, а ўсё-такi бацькаў хлеб, якi Таня спрабавала на язык i так i гэтак, здаваўся ёй цяпер другiм. Кожны кавалак быў ёй салодкi.

I скураны рэмень бацькi, што валяўся заўсёды на канапе, здаваўся ёй таксама iншым.

Яна часта надзявала яго на сябе.

I так добра Танi яшчэ не было нiколi.

Але не вечна цягнулiся вакацыi. Скончылiся i яны. Вось ужо некалькi дзён, як хадзiла Таня ў школу.

Яна насiла кнiгi без раменьчыка i сумкi. I заўсёды, перад тым як распрануць кажушок, кiдала iх у раздзявальнi на падлюстэрнiку. Сёння яна зрабiла гэтак жа.

Яна кiнула кнiгi i, зняўшы кажушок толькi з аднаго пляча, зазiрнула ў люстра, хаця заўсёды пазбягала глядзецца ў яго, таму што гэта было тое самае люстра, якое калiсьцi так жорстка пакарала яе.

Але цяпер, пазiраючы ў люстра, яна накiравала позiрк не на свой твар i не на свае вочы, у глыбiнi якiх па-ранейшаму хадзiлi лёгкiя ценi, а на iншае вiдовiшча, што як быццам не мела да яе нiякiх адносiн.

Яна ўбачыла натоўп дзяцей, што стаяў паўкругам насупраць. Усе яны стаялi да люстра спiной, а галовы iх былi паднятыя ўгору. Яны чыталi газету, якая вiсела пад жалезнай сеткай на сцяне.

I Жэня, што стаяла блiжэй за iншых да сцяны, сказала:

– За такiя справы яе трэба было б выключыць з атрада.

– Выкiнуць проста вон, - сказаў тоўсты хлопчык, якi паступiў у школу разам з Колем.

Не разумеючы, да каго маглi адносiцца гэтыя словы, Таня не спяшалася падысцi.

Але, адвёўшы вочы ад люстра, яна падышла да натоўпу. Газету яна пазнала. Гэта была раённая газета, якую выпiсваў атрад.

Яна запытала:

– Што тут робiцца?

Пачуўшы яе голас, дзецi павярнулiся да яе i зноў адвярнулiся i знiклi раптам усе як адзiн.

Таня прывыкла адчуваць заўжды побач з сабой сяброў, бачыць iх твары i, пабачыўшы iх спiны, была вельмi здзiўлена.

– Што гэта значыць?
– усклiкнула яна.

Ёй нiхто не адказаў.

Тады яна падняла руку да жалезнай сеткi, замкнутай на замок, i прачытала.

"Школьныя справы.

У школе нумар два чыняцца страшэнныя агiднасцi. Вучанiца сёмага класа Таня Сабанеева ў буран павезла катацца на сабаках вучня таго ж класа Колю Сабанеева. Хлопчык пасля таго праляжаў у ложку ўсе вакацыi. А вучань таго ж класа Белалюбскi, якi прыбег у крэпасць паведамiць пра гэта бацьку Колi, адмарозiў сабе палец. Дзяцей выратавалi нашы слаўныя пагранiчнiкi. Але пра што думаюць настаўнiкi i пiянерарганiзацыя, дапускаючы ў школьным асяроддзi падобныя задумы, небяспечныя для жыцця?"

– Што гэта значыць?
– паўтарыла Таня цiха, азiрнуўшыся вакол i не ўбачыўшы каля сябе нiкога, апроч Фiлькi.

Ён стаяў прама.

I Таня зразумела, што гэта значыць. Яна зразумела, што халодныя вятры дуюць не толькi з аднаго боку, але i з другога, блукаюць не толькi па рацэ, але пранiкаюць i скрозь тоўстыя сцены, нават у цёплым доме даганяюць яны чалавека i збiваюць яго iмгненна з ног.

Яна апусцiла рукi. Кажушок споўз з яе пляча i ўпаў на падлогу. Яна не падняла яго.

– Але ж гэта ўсё няпраўда, Фiлька, - сказала яна шэптам.

– Вядома, няпраўда, - таксама шэптам адказаў ён ёй i паказаў свой палец, абматаны доўгiм бiнтам.
– Мне зусiм не балiць. Што яны выдумляюць, не ведаю. Але ты паслухай мяне, паслухай, Таня.

А Таня глытала паветра, якое здалося ёй яшчэ больш колкiм, чым тады на рацэ. Вушы яе нiчога не чулi, вочы не бачылi. Яна сказала:

– Што са мной будзе цяпер?

I, схапiўшыся за галаву, кiнулася ўбок, iмкнучыся, як заўсёды, моцным рухам супакоiць сябе як-небудзь i знайсцi якое-небудзь рашэнне.

Шырока iдучы, як ходзяць у сне, яна iшла па калiдоры, стукаючыся плячом аб сцяну, натыкаючыся на малых, якiя з вiскам кiдалiся ад яе. За вуглом яна абышла старэнькага, якi замахаў на яе ўказкай. Яна нават не пакланiлася яму, хаця гэта быў дырэктар. Стары з глыбокай роспаччу пакiваў ёй услед галавой i паглядзеў на настаўнiка гiсторыi Арыстарха Арыстархавiча Арыстархава, якi дзяжурыў у гэты дзень у калiдоры.

– Гэта яна, - сказаў Арыстарх Арыстархавiч Арыстархаў, - i я зусiм не шкадую, што паведамiў пра гэты выпадак у газету.