Палескія рабінзоны

Віктар пачаў прыглядацца да слядоў.

– Ды тут іх шмат было! – сказаў ён. – Вось сляды нібы ваўка, вось – нібы кошкі. А тут вунь яшчэ нейкія. Адкуль яны ўсе разам сабраліся?

– А навошта было ім збірацца ўсім разам. Спачатку хто-небудзь адзін прыйшоў, разбурыў, наеўся, а там маглі пачуць і падысці іншыя. Але нам ад гэтага не лепш.

– Што ж мы цяпер будзем рабіць? – схапіўся за галаву Віктар.

– Тое, што і да гэтага часу, – спакойна адказаў Мірон. – Трэба думаць, што не загінем, як і дагэтуль.

Спакойны тон Мірона крыху суцешыў і Віктара. Выбух роспачы сцішыўся, а там яны ўзялі сябе ў рукі і сталі глядзець на справу цвяроза. Усё роўна назад не вернеш. Калі забыліся, дзе знаходзяцца, зрабілі памылку, дык трэба прыняць яе пад увагу і другі раз быць разумнейшымі.

– Вось ужо колькі памылак мы нарабілі, – разважаў Віктар, – кожны раз абяцаем быць разумнейшымі і ўсё аніяк не можам паразумнець.

Мірон нават засмяяўся.

– Ці ведаеш, што мы і так разумныя? – сказаў ён.

– Не відаць гэтага, – паківаў галавой Віктар.

– Добра відаць. Калі яшчэ не памерлі, значыцца, не дурныя. А калі пажывём у гэткіх умовах год, то я абяцаю табе, што памылак у нас амаль не будзе.

– А калі дзесяць год, дык аніводнай не будзе! – сказаў панура Віктар.

– Пэўна, – сур'ёзна адказаў Мірон. – На ўсё трэба практыка, а ты адразу хочаш зрабіцца чалавекам без хібаў.

– Але дзе ж мы цяпер другога такога мядзведзя знойдзем? – ужо жартам прамовіў Віктар.

– На наш век дурняў хопіць, – засмяяўся Мірон. – Пратрымаемся як-небудзь тыдзень, а там прыйдуць нашы «збаўцы».

– Ты іх лічыш дурнямі?

– Калі мы іх перахітрым, – так.

– А калі яны?

– Тады мы будзем дурнямі.

Паступова вастрыня ўражання змяншалася. Забыцца на няшчасце, не шкадаваць яны, вядома, не маглі, але будучыня ўжо не здавалася ім безнадзейнай.

– Давай падбяром хоць агрызкі, – сказаў Мірон.

– А можа, яшчэ якую хваробу схопіш ад іх?

– Я думаю, тутэйшыя звяры адчуваюць сябе лепш, як мы.

Такіх недаедкаў навакол набралася столькі, што хлопцам магло хапіць на ўвесь заўтрашні дзень. А потым яны пачалі суцяшаць сябе тым, што, можа, паслязаўтра мяса і само сапсавалася б. А калі ўбачылі, што рэштка солі засталася некранутай, то яшчэ лягчэй зрабілася на сэрцы.

XVIII

Панская страва. – На баброў. – Вось дык бабёр! – Таемныя лісты. – Рамонт бабровай хаткі. – Ваенная падрыхтоўка. – Чаму людзі шануюць баброў.

Мінула яшчэ два дні. За гэты час хлопцы скончылі сваё абследаванне. Толькі ў адным месцы яны знайшлі нешта падазронае і, прасунуўшыся ў балота, адчулі пад нагамі нібы нейкія жэрдкі.

– Мусіць, тут! – узрадаваліся хлопцы.

Але праз некалькі крокаў жэрдкі скончыліся. Непадалёк ад іх, на купінцы, расло дрэўца. Віктар скокнуў да яго, але недаскочыў і заграз у балоце так, што Мірон ледзь выцягнуў яго з дапамогаю доўгага кала. Пры такіх умовах совацца далей ужо нельга было.

– Але ўсё ж такі недзе выхад ёсць! – ламаў галаву Віктар.

– Ну і што з таго, калі мы не ведаем, – пакорліва прамовіў Мірон. – Нічога не зробіш, прыйдзецца пачакаць. У кожным разе мы свой абавязак выканалі, даследавалі ўсё, што можна было.

А выканаўшы абавязак, яны ўжо ўвесь час маглі аддаць на пошукі спажывы. Але «дурных» звяроў больш не траплялася. Зноў давялося перайсці «на пашу», як казаў Віктар. А адной пашай пратрымацца было цяжка.

Аднаго разу Віктар прынёс зялёную жабу.

– Давай пакаштуем панскай стравы, – сказаў ён.

– Ой, баюся! – скалануўся Мірон.

– А я думаю, калі паны ядуць, дык і нам можна.

– Можа, не такіх?

– Прыблізна такіх, зялёных. А калі крыху і не такой пароды, то бяды не павінна быць. Шкада толькі, што ядуць адны заднія лапкі. А гэткімі кумпякамі не наясіся.

Віктар каменем адрэзаў кумпякі і кінуў іх у агонь. Праз хвіліну выняў, памачыў у соль і працягнуў адзін Мірону. Але той адвярнуўся.

– Ты думаеш будзе гэтак жа, як тады з зайцам? – засмяяўся Віктар. – Не, браток, нічога лепшага цяпер ужо не дачакаешся.

Смела паднёс да рота, адкусіў.

– Ну, як? – з хваляваннем спытаўся Мірон.

– Разоў у тысячу лепш за сырога зайца! – адказаў Віктар і зноў адкусіў. – Бяры, пакуль не позна, а то ўсё з'ем.

Узяў і Мірон, з агідай адкусіў.

– Ну як? – запытаў цяпер ужо Віктар.

– Не разабраўся пакуль што.

– Кусай яшчэ!

Адкусіў Мірон яшчэ, потым яшчэ і, нарэшце, усё з'еў.

– Праўду кажучы, нічога дрэннага няма, – прамовіў ён.

– Вось бачыш, – сказаў Віктар. – Нездарма, кажу, паны ядуць. Я чытаў, што ў Парыжы, у рэстаранах, сытыя буржуі вялікія грошы плоцяць за гэтую страву. А нам плаціць не трэба.

– Затое нам, галодным, трэба, можа, па сотні такіх жаб. А дзе іх гэтулькі набярэш? Гэта старая, а маладыя яшчэ не вывеліся.

– Тады будзем есці ўсю, – сказаў Віктар. – Якая розніца паміж заднімі, пярэднімі нагамі, спіной?

Ён узяў яе ў рукі, але кінуў:

– Не, яшчэ не магу, не настолькі прагаладаўся.

– А каб у кнізе было напісана, што ядуць усю, то з'еў бы? – спытаў Мірон.

– Напэўна, – засмяяўся Віктар.

Пасля таго яны нават спецыяльна хадзілі лавіць жаб, але зноў злавілі толькі адну. На гэты раз з'елі ўжо і пярэднія кумпякі, і спіну…

І нічога дрэннага не здарылася.

– Мусіць, усё залежыць ад погляду і прывычкі, – разважаў Мірон. – Мусульмане не ядуць свініны, у нас не ядуць каніны, некаторыя ядуць саранчу…

– Я ж тое самае і кажу! – падхапіў Віктар. – У кожным разе, праз тое, што гэта агідна, паміраць не варта. Але на адной жабе далёка не паедзеш. Хоць абы-якую жывёліну здабыць – усё з'еў бы.

– Ведаеш што? Паспрабуем злавіць бабра.

– Але ж іх нельга знішчаць!

– І я гэта ведаю. Аднак мы двое важней за аднаго бабра.

Супраць гэтага нічога нельга было сказаць, і хлопцы зараз жа накіраваліся да бабровага паселішча.

Там ішло сабе мірнае бабровае жыццё. Звычайна бабры не любяць паказвацца ўдзень, але ў гэтым кутку, дзе іх ніхто ніколі не трывожыў, яны не надта сцерагліся. Калі хлопцы падышлі бліжэй, усе бабры схаваліся ў ваду.

– Пойдзем да той вунь, – паказаў Мірон на чацвёртую хатку, што была каля берага.

– Наўрад ці ёсць там хто, – сказаў Віктар, – але паспрабаваць можна.

Яны падышлі да хаткі і зараз жа пачалі шукаць і завальваць выхады. Два выхады былі пад вадой, трэці – крыху над яе паверхняй.