С?рэх кистэлэ?э

Эмискэ ойуччу соус, кытыы турар оо уйатыгар хараа быраылынна. «Оо, эрэйдээхпин туора сытыараллар эбит дии. Хайа, саата ииллибэт дии. Аны… лбт дуу…»

Дьахтар куттана-куттана чугааан кэллэ. Тоо эрэ хараын быа симэн, сутуругун ыга тутан, тыыммакка да балачча турда. Онтон «чэ!» диэбиттии, тыынын тааараат, эмискэ кр тстэ.

Оо утуйбакка, ытаабакка да кр сытар эбит. Чээн, дьннэн бэйэтин кыра эрдэинээи хаартыскатыгар маарынныыр дии. Тгрк соус сирэйдээх, дири кылдьыылаах киэ соус хара харахтаах, хатыран хаалбыт кыыл тириилээх уонна… муннугар тиийэ уоун дуома хайдан хаалбыт… ээи миилэтэ кст сылдьар. Ити эрэ буолбатах. Сууланан сытар буолан, билигин кстбэт эрээри, оо с атахтаах… Быраас быаарбытынан, икки игирэ оо трхтээин, тоо эрэ биирин сайдыыта тохтоон хаалбыт уонна убайын этигэр хам сыстыбыт. Арай бу атаа эрэ тээ улаатан хаалбыт… Оннук тгээ эпэрээссийэлиир кутталлаах . Бу маннык тбэлтэ олус сэдэх эрээри, булан-булан киниэхэ тбэстээ…

Бу туран оону аынан кэллэ. Эрэйдээх, дьонтон уратытын билбит курдук, баарын биллэрэ сатаабакка, улаханнык айдааран ас крдбкк, бу тулуйан сыттаын.

Дьахтар аынар иэйиигэ куустаран, оону ктн ылла. Анарааыта «ээ, бу эн эбиккин дуу» диэбиттии олус болойон, ийэтин тонолуппакка одуулаата. Аанчык саа трбт оолор киини йдн крбттр буолуо дии саныыра. Ол сымыйа эбит. Бу оо адьас улахан кии курдук крр, ийэтэ кэлбитин биллэ быыылаах. Ол икки ардыгар таас н т сытын билэн, тн диэки лйдэ, ыыраан, иин тгэиттэн кхсн этитэр курдук саа тааарда. Дьахтар халаатын уолугун арынан, эмиийин лтх курдук буолан истэинэ, анарааыта атын лгэрдик, исэлээх баайытык хабан ылла. Кскэ уобан, ср исэлээхтик эмэн барыа эбит да, куобах уостаах буолан, тэ ээи ыырааынан тохтон хаалар.

– Тоо манна киирди?!. Ким кллээбитэй? Бар, таыс! – дьууурустубатыттан ханна да халбарыйыа суохтаах сиэстэрэ, бэйэтэ буруйдаах эрээри, суоуранан, хаыытаабытынан киирдэ.

Аанчык, дьигиис гынаат, оотун ктхптнэн, эргиллэ тстэ.

– Мин… аккаастаммаппын киниттэн… Бу мин оом, йдтгт?!

«Маама топпот!»

Бгн туох эрэ ураты кн. Сарсыардаттан ийэлээх аалара иирдьэнэн-таырдьанан сыбыытааллар. Ботур-итир кэпсэтэллэр. Иит-хомуос лыыгырыыр.

Аалара тыаастарын, Мааачыктарын оотун, тоо эрэ далга баайбыт. Ону улахан уол, сэттэлээх Костя таырдьа тахса сылдьан крд. «Ынахтар суохтар ээ, хотоо киирбиттэр. Уу, эрэйдээи тоо баайдахтарай, тоуо дии…».

Уол хаарга халтарыйан охто сыа-сыа, тыааска срэн тиийдэ.

– Оокко, Оокко!

Ооккото кх оту курдураччы сии турар эбит. Тбтн р ктн «ким кэллэ» диэбиттии крд, гэинэн килиэп крдн муннунан анньыалаата. Онтон «пус» гына тыынан кэбиэ-кэбиэ, отун сиэн киирэн барда. Ити аата «килиэбэ суох» диэн йдт. Костя санаатыгар Оокко барытын йдр, арай тыла эрэ суох. Эрдэттэн анаммыт уонна ааттаабыт кии быыытынан Костя «мин ньирэйим» диир толору бырааптаах.

* * *

Агрофирматтан ылан аан бастаан ынахтаммыт буоланнар, Мааачыктара тррн р да кэтэспиттэрэ. Биирдэ ийэлэрэ тн быа утуйбатаа, дьиэттэн хотоо, хотонтон дьиээ сыбыытаабыта. Онон туанан оолор эмиэ утуйбакка, тннэри оонньоору тэринэн, мллбттэрэ. Костик: «Ньирэй диэн кыра ынах. Муостааа буолуо дуо? Хантан кэлэрэ буолуой? Ийэтин ииттэн хайдах тахсарый?» – диэн саныы сытан, утуйан хаалбыта.

Сарсыарда ууктаат, бастакы санаата «ньирэйим!» диэн этэ.

– Маама, маа-ма, Мааачык трбтэ дуо?

– Трн, трн. Чэ, тур. Таын. Ааан баран тахсан крр, – диэбитэ уутун хамматах ийэтэ. Костик кыл-млч тана охсоот, остуолга чугаыы да соруммакка, таырдьа элэс гыммыта. Кэнниттэн хаыы эрэ ииллэн хаалбыта.

Саас этэ. Сып-сырдык чаылхай кнтэн кии хараа саатара. Муус-маан сыа хаар сымнаан, тилэххэ сыстар буолбут этэ. Кырыыалартан дьэкир муус чопчулар куоталаспыт курдук номнуо танары чоккураспыттар. Кн сардаатын тутан ылан, кх халлааны кннэригэр тэйитэн, муус чопчулар саас кэлбититтэн рэн-ктн, кылыгыраччы клсэр курдуктара. Салгын сыта, эчи, минньигэин! Маннык чгэйгэ, ама, дьиээ хаайтаран олоруо дуо!

Ыбыс-ыарахан ааны хара сорунан аан, биирдэ им балайга баар буола тсптэ. Хотон ньиксик сыта саба биэрбитэ. Суох, Костик куттаммат. Бтн биэс саастаах кии харааттан куттана сылдьыа дуо? Ханна эрэ тыастаахтык ынах тыынара, муннукка туох эрэ махайара. Уол илиитин иннин диэки ууммутунан, ийэтин улахан холуоатын ханаабаа хаалларан кэбиэ сыа-сыа, ол диэки барбыта.

Уп-улахан харахтаах маан ньирэй ырыган атахтарыгар ктэнэн салалыы турара. Сииктээх муннунан тбэиэх лйэн баран, уйуттуммакка умса баран тсптэ. Уолчаан кыракый срэин дьикти иэйии хам туппута, бэйэтиттэн млт, нарыны аыныах, кмскэиэх санаа, бэйэтигэр да биллибэтинэн, аан бастаан кинини толорбута…

Онтон ыла Оокко – Костик киэнэ. Аатын булуу уустуга суох этэ: «Мин киим Оокко курдук бухатыыр буолуо!». «Мин киим…». Оттон тртээх балта Катюшка киэнэ – былырыын трбт Хаарчаана. Кини диэн убайыгар эрэ ымсыыран баайданар-дуолланар буолуохтаах. Оолор ньирэйдэрин олус таптыыллар, килиэбинэн хатаалыы, имэрийэ-томоруйа сылдьаллар, сырсыакалаа оонньууллар.

* * *

Бу билигин Ооккото соотоун тымныыга баайыллан турар. «Маамаа этиэххэ» диэн санаа клмнээтин кытта дьиэтин диэки срдэ.

– Бу уол эмиэ тб сыгынньах срэ сылдьар! – ийэтэ м крстэ.

– Маама, ити тоо Ооккону соотохтуу баайдыгыт? Тоуо дии. Паапа умнан кэбиспит дуо?

– Умнан, умнан. ыллыый, билигин эиги эбэлээххэ оонньуу бараары, сп дуо?

– Оттон уруокпун хаан ааабын?

– Киээ, киээ, кэлэн баран, – ийэтэ туохтан эрэ хомойбут крнээх, туора крн олорор. Костик тугу эрэ ыйытыах курдук гынан иэн, аралдьыйан хаалла.

Онтон балтын кытта эбэлээхтэригэр бардылар. Эбээ минньигэс алаадьытын соо сылдьан сиэн-ааан, тасты бырааттара Андрейканы кытта оонньоон-крлээн, кн билбэккэ аардылар. Хараарыыта убай Миисэ дьиэлэригэр илдьэттээн биэрдэ.

Арай дьиэлэрэ ип-итии гына оттуллубут, ооххо кс буан будулуйа турар. Буспут эт минньигэс сыта дьиэ иин толорбут. Хаас диэки салапааа сууйуллубут ынах иэ тэлгэммит. Ийэлэрэ остуолга хаан кута турар.

– Хайа, ыллыыйдар, кэллигит дуо? Чэ сыгынньахтаны. Убаай Миисэ аалла дуо? Эбээ тугу гына олорор?

– Эбээ буоллаына, иистэнэй. Андйейкаа этэйбэс тигэй. Онтон миэхэ тигиэх буоллаа, – Катюшка чааарар. Кэм да кииргии оустаа.

– Маамуо, бу хантан бачча элбэх эт уонна хаан ыллыгыт? Хонооойдоох бэристилэр дуо? – диэн Костик оох диэки баран, р сыа-сыа ыйытта.

– Чэ-чэ, бу да оону, доор! Онон-манан кииримэ-тахсыма, бу кии солото суоар. Бар, уруоккун аах!

Костик с киирбэх остуолга кумааыларын тэлгэтэн, уруогун ааан барда. Катюшка саалаа киирэн, оонньуур муннукка куукулаларын мттн, эмиэ да ымманыйан, оонньоон айдаарда.

Костик уруок ааар: «УУС. САА. МАС. ААС. СУУ. УУ. УУС СААТА….». Букубаарын син ааан бтэрдэ. Онтон ахсааныгар киирдэ. «скэ эбэбит иккини…». Хаастарын трдэиннэрэн олорон, уруучукатын кирэ-кирэ, ааар илиитин саратан, суоттуур. «Биэс. Биэстэн биири крэтэбит… с. Венера Ивановна хайаан да бэйэит суоттаары диэбитэ ээ. Иккигэ эбэбит трд… Аа, аыс буолар эбит. Хата, бгн хаан сиэхпиит…».