Салярыс

— Гэты д’ябал не такi дурны, — працадзiў Снаўт праз зубы.

Я здзiўлена паглядзеў на яго. Урэшце ў яго маглi не вытрымаць нервы, падумаў я, нават калi тое, што адбываецца на Станцыi, нельга вытлумачыць вар’яцтвам. Рэактыўны псiхоз?.. — прамiльгнула ў мяне думка, калi Снаўт пачаў цiхенька смяяцца.

— Зноў ставiш мне дыягназ? Не спяшайся. Па сутнасцi ты сутыкнуўся з гэтым у такой лёгкай форме, што нiчога не зразумеў!

— Ага! Д’ябал злiтаваўся з мяне.

Размова пачынала нерваваць.

— Што ты, уласна, хочаш? Каб я сказаў табе, што рыхтуюць супраць нас iкс бiльёнаў кубаметраў метафарычнай плазмы? Магчыма, нiчога.

— Як гэта нiчога? — спытаўся я здзiўлена.

Снаўт па-ранейшаму ўсмiхаўся.

— Ты ж ведаеш: навука займаецца толькi тым, як адбываецца штосьцi, а не тым, чаму адбываецца. Як? Усё пачалося праз восем або дзевяць дзён пасля эксперыменту з апраменьваннем рэнтгенам. Магчыма, Акiян адказаў на наша апраменьванне нейкiм сваiм, магчыма, прашчупваў прамянямi наш мозг i выводзiў з яго пэўныя псiхiчныя працэсы, так бы мовiць — iнкапалiраваныя.

— Iнкапалiраваныя? Гэта мяне зацiкавiла.

— Так, працэсы, адарваныя ад усяго iншага, замкнутыя ў сабе, сцiснутыя, замураваныя, нейкiя запальныя астраўкi памяцi. Ён палiчыў iх за праект… за рэцэпт… Бо ты ж ведаеш, якое падабенства маюць памiж сабой асiметрычныя крышталi храмасом i тых нуклеiнавых спалучэнняў царабразiдаў, якiя з’яўляюцца асновай працэсаў запамiнання… Спадчынная плазма гэта плазма «запамiнання». Значыць, ён здабыў гэта з нас, зарэгiстраваў, а пасля — сам ведаеш, што было пасля. Але чаму ён гэта зрабiў? О! Ва ўсякiм выпадку не дзеля таго, каб знiшчыць нас. Знiшчыць нас можна значна прасцей. Наогул — з яго тэхналагiчнымi магчымасцямi — ён мог зрабiць усё, што хацеў, напрыклад, замянiць нас двайнiкамi.

— Ага! — выгукнуў я. — Вось чаму ты так спалохаўся мяне тым першым вечарам!

— Так. Зрэшты, — дадаў Снаўт, — магчыма, што ён так i зрабiў. Адкуль ты ведаеш, што я сапраўды тое старое добрае Мышаня, якое прыляцела сюды два гады таму…

Снаўт хiхiкнуў, нiбыта меў асалоду ад маёй разгубленасцi, але адразу ж стаў сур’ёзны.

— Не, не, — прамармытаў ён, — i так хапае ўсяго, аж занадта… Вiдаць, адрозненняў значна больш, але я ведаю адно: i мяне i цябе можна забiць.

— А iх нельга?

— Нават не спрабуй. Страшны малюнак!

— Нiчым?

— Не ведаю. Ва ўсякiм выпадку iх нельга нi атруцiць, нi зарэзаць, нi задушыць…

— А калi атамным раскiдальнiкам прамянёў?

— А ты здолеў бы?

— Не ведаю. Калi лiчыць, што яны не людзi…

— У пэўным сэнсе яны людзi. Суб’ектыўна яны людзi. Яны не разумеюць сэнсу… свайго… паходжання. Ты, вiдаць, заўважыў гэта?

— Так, заўважыў. Але… якi гэта мае выгляд?

— Яны рэгенеруюць у неверагодным тэмпе. У немажлiвым тэмпе, проста на вачах, павер мне, i зноў пачынаюць паводзiць сябе як… як…

— Як?

— Як iх вобразы, якiя жывуць у нашай памяцi, на аснове якой…

— Так, гэта праўда, — згадзiўся я.

На маiх абгарэлых шчоках раставала мазь i капала на рукi. Я не звяртаў на гэта ўвагi.

— А Гiбарыян ведаў?.. — нечакана спытаўся я.

Снаўт зiрнуў на мяне ўважлiва.

— Цi ведаў ён тое, што i мы?

— Ага.

— Я амаль што ўпэўнены.

— Адкуль ты ведаеш? Ён табе казаў?

— Не. Але я знайшоў у яго адну кнiгу…

— «Малы Апокрыф»?! — закрычаў я i сарваўся з месца.

— Так. А адкуль ты ведаеш? — занепакоена спытаўся Снаўт i вылупiўся на мяне.

Я адмоўна пакiваў галавой.

— Не хвалюйся. Ты ж бачыш, што я апечаны i зусiм не рэгенерую, — супакоiў я. — Ведаеш, ён пакiнуў мне пiсьмо. Яно было ў кабiне.

— Гэта праўда?! Пiсьмо? Што ў iм напiсана?

— Не надта шмат. Гэта хутчэй запiска, а не пiсьмо. Бiблiяграфiчная даведка да «Салярыстычнага дадатку» i да гэтага «Апокрыфа». Што гэта такое?

— Даўняя гiсторыя. Мо яна нам што-небудзь дасць. Трымай.

Снаўт дастаў з кiшэнi тоненькую кнiгу ў скураным пераплёце з патрапанымi вугалкамi i працягнуў мне.

— А Сарторыус?.. — спытаўся я, хаваючы кнiгу.

— Што Сарторыус? У такой сiтуацыi кожны паводзiць сябе як… умее. Ён iмкнецца трымацца нармальна, для яго гэта азначае — афiцыйна.

— Ну, ты ведаеш!

— Але ж гэта так. Я аднойчы трапiў з iм у сiтуацыю, падрабязнасцi якой не маюць асаблiвага значэння, дастаткова сказаць, што ў нас на восем чалавек засталося пяцьсот кiлаграмаў кiслароду. Адзiн за адным пакiдалi мы свае звыклыя штодзённыя заняткi, у рэшце рэшт мы ўсе хадзiлi няголеныя, толькi ён галiўся, чысцiў туфлi. Такi ўжо ён чалавек. Вядома, што б зараз нi зрабiў Сарторыус, усё будзе або прытворствам, або камедыяй, або злачынствам.

— Злачынствам?

— Ну няхай не злачынствам. Можна прыдумаць якое-небудзь iншае слова. Напрыклад, «рэактыўны развод». Падабаецца?

— Ты вельмi дасцiпны, — прамовiў я.

— А ты хацеў, каб я плакаў? Прапануй што-небудзь сам.

— Ат, не чапай ты мяне.

— Не, я сур’ёзна: ты ведаеш цяпер амаль тое, што i я. У цябе ёсць якi-небудзь план?

— Якi там план? Я не ўяўляю, што буду рабiць, калi… зноў з’явiцца. Павiнна ж з’явiцца?

— Вiдаць, павiнна.

— А як яны трапляюць на Станцыю, Станцыя ж зачынена герметычна? А мо абшыўка…

Снаўт пакруцiў галавой.

— Справа не ў абшыўцы. Не маю паняцця як. Часцей госцi з’яўляюцца, калi прачынаешся, але ж час ад часу трэба i паспаць.

— А калi замкнуцца?

— Дапамагае не вельмi доўга. Ёсць iншыя спосабы… сам ведаеш якiя.

Снаўт устаў. Я таксама.

— Паслухай, Снаўт… Ты гатовы лiквiдаваць Станцыю, але хочаш, каб такая прапанова зыходзiла ад мяне?