Сайсары к??лгэ т?бэлтэ

Ыаллыылар олбуор хапта?ынын к?т?р? тардан бы?а сылдьы?аллар эбит. Давыдов дьиэтин ааныгар бэчээти силиэдэбэтэл тарба?ын т?б?т?нэн бигээтэ, онтон то?о тарта. К?л???? а?ан и?ирдьэ киирдилэр, уорастыйбыт салгын дьар гына охсулунна. Дьиэ ортотугар хапта?ын быы?ы а?аардаан улахан халаа?ка о?охтоох, ол илин ?тт? а?ыыр сир, кэннэ – утуйар хос эбит. Куукуна?а а?аар ата?а туллан эрки??э сы?ыары анньыллыбыт дьоодьойбут остуол ?рд?гэр, т?гэх хоско утуйар та?ас т?б?т?гэр ч?м?чч? хомуллубут оронун анныгар – кураанах бытыылкалар.

Дьиэ дьыбарсыйбыта с?рдээх, кырдьык, ки?и у?уннук тулуйан олоруо суох…

– Эн боксаны сэ?ээрэр бы?ыылааххын, ээ? – Захар Захарович куукуна?а киирэн, санныгар саба быра?ыммыт истээх сонун кичэйэ-кичэйэ б?р?нэ тардынар.

Ки?итэ боппуруос со?уччута бэрдиттэн мух-мах буолла, онтон:

– Ээ, – диэтэ.

– Мин эмиэ эдэрбэр таптыырым. Республика?а уолаттарга киирэн оонньоон турардаахпын – оскуола?а сылдьан.

– Ээй, – Хамсеев сирэйэ-хара?а сэргэхсийэргэ дылы буолла. – Ха?ыс разрядтаах этигиний?

– Бастакы. Эн оонньууру? дуо?

– Ханнык эмэтик, би?иги са?ана сайдыы да суо?а бэрдэ, ?гэннээн ???с разряды толороллоро…

– Оннук буолумуна. Дьэ, дьыалабытыгар киириэххэ, эн миэхэ, ба?аалыста, алтынньы 31 к?н?гэр Давыдовтыын хайдах а?аабыккын, тугу кэпсэппиккин си?илии кэпсээ эрэ.

Хамсеев таптыыр боппуруо?уттан курус кэпсэтиигэ т?нн?н ?р? тыынна уонна Давыдов силиэстийэ?э к?рд?рб?т?н ??т-?кч? кэпсээтэ.

– Александрова киниэхэ урут сылдьарын билэри? дуо?

– Суох.

– Кинини ити к?н аан ма?най к?рд???? дии?

– Ээ.

– Александровалаах Давыдов кыы?ырсар этилэр дуо? Уопсайынан, тугу кэпсэппиттэрэй, си?илии сэ?эргээ.

– Кыы?ырсыы суо?а. Кини кэлбитигэр Федька… ээй… Давыдов кыбыстыбыт курдуга, «ха?ан кэлли??» диирэ. Кыыс ха?ан эрэ диэбитэ да, ?йд??б?пп?н. Мин ыалдьыкка диэн арыгы куппутум, ону охсу?уннарбыта эрээри, испэтэ?э. Онтон кинилэр барбыттара, мин дьиэбэр тахсыбытым.

– Т????? этэй?

– ?йд??б?пп?н.

– Уонна тугу кэпсэппиккитий?

– Умнубуппун, итирик этим.

– Давыдов дьиэтигэр ханнык бы?ахтардаа?ын билэ?ин дуо?

– Килиэп бы?а?а баара, хара уктаах. Ээ, уонна саха бы?а?а, дойдум ааттаах уу?а охсубута диэн кэпсиир буолара.

– Александрованы атаарарыгар Давыдов бы?ах уктубутун к?рб?т???? дуо?

– Эс, суох, то?о уктуой? Автобус тохтобулугар диэри эрэ атаарбыт буолуохтаах.

– То?о инньэ диигин.

– Бинсээгинэн эрэ барбыта, миигин ?сс? «кэлиэм, к??т» диэбитэ да, эмээхсиммиттэн куттанан…

«Кырдьык да, т????? тар?аспыттарын Хамсеев кэргэниттэн ыйытыахха баар». Силиэдэбэтэл т?гэх хо?у ???йд?, орон ?рд?гэр сурунаал ойуута – Мона Лиза элэктиирдии мичээрдии олорор: «?л?р??хс?т? мин билэбин, эн булуо суоххун, булуо суоххун» диирдии.

Элиэнэп к?хс?н этиттэ, ки?итигэр т?тт?р? эргилиннэ уонна дьаадьайбыт остуолу ыйда:

– Бу остуолга а?аатаххыт дии?

– Ээ.

– Александрова кэлбитин кэннэ ким эмэ т?гэх хоско киирэ сылдьыбыта дуо?

– ?йд??б?пп?н, араа?а, суох. Бэйэм чаа?ым киирбэтэ?им.

– Давыдов ата?ын та?а?а туох этэй?

– Хайдах?

– Оттон тугу кэтэ сылдьарай – хааты?ка дуу, бачыы?ка дуу?

– Ээ, – Хамсеев ?йд?? сатаан с????н т?рдэ?иннэрдэ. – Ээй, ?йд??т?м, истээх кирзовай саппыкылаах этэ.

– Э?иги охсуспатаххыт дуо?

– Кимниин? – Хамсеев со?уйан ?р? к?р? т?стэ.

– Давыдовтыын.

– Би?иги? Федькалыын?! Аньыы да?аны.

– Табаары?ы? саппыкыта ол к?н хаан буолбут этэ.

– Аа! – Хамсеев со?уччу са?а аллайда, оройун «лас» гына охсуммутунан ?нд?с гынна. – Ону этэр эбиккин дии! Табаарыс силиэдэбэтэл, биири к?т?пп?пп?н – Федька… ?м… Давыдов арыгы ыларыгар охсу?ан кэлбитэ. «Анаша Чернай уочаракка бы?а киирээри гынна уонна миэхэ киэптээтэ, ма?а?ыын иннигэр уолаттарынаан к?м?л??р? о?остубуттара да, Анашаны муннун то?о о?устум уонна куоттум» диэбитэ.

– Кимий ол – Анаша Чернай?

– Черноградскай Ананий, мантан чугас – Софронов уулусса?а олорор.

Элиэнэп о?олор оонньуулларын санаата – кинилэр кистээбиттэрин булаары чуга?аттаххына, «сылаас! сылаас!» диэччилэр. Бу сырыыга оннук сылааска тиийдэ бадахтаах…

– Чэ, с?п, Хамсеев, наада буолларгын эрэ, эйигин ы?ыртарыахпыт. Б?г?н манан кэпсэтэн б?тт?б?т. Бэйи, мин эн эмээхси??иттэн ыйытала?ардаахпын…

Та?ырдьа та?ыстылар, уорааннаах дьиэ и?игэр холоотоххо, ?сс? арыый ичигэскэ дылы. Т?тт?р? хаамсан олбуор алдьаммытыгар н?р?йэн и?эн, Элиэнэп ыйытта:

– Эмээхсини? бу а?а?а?ы хапта?ынынан то?о?олоон, куобах оро?унуу тэпсибит ыллыккытын б??лээбэт дуо?

Хамсеев эргиллибэккэ эрэ кэтит санныларын ыгда?натта уонна муннун анныгар с???д?йдэ:

– Оо, ол кини б??лээбитэ диэн…

Кини этиитин бигэргэтэрдии, эмээхсинэ аймана к?р?стэ:

– Бу сатана ол Биэткэлиин иннэлээх сап курдук суксуру?аллар. Этэ сатаа – тыал тыа?ыныы истэллэр. Хата, ол араатардыырбыттан сал?ан, бэйэм кулгаа?ым сылайда. Куоракка атын сиргэ к????ххэ баар этэ да, син биир ту?а суо?а биллэ-ээр, анараа да дойдуга ба?айылар куустуспутунан бараллар ини…

– О?онньору? ол киэ?э т????? дьиэтигэр киирбитэй?

– Ки-ким? – дьахтар са?аран к?л?мэхтэнэ туран харан ылла, онтон дьэ ?р???нэн кутта-симнэ. – Аа, Хамсыайап дуо? Тойон а?а иннинэн-кэннинэн кэлэр гына тотон, муоста?а таба тирэммэт ки?и то?ус диэки киирбитэ…

– Эмээхсин, т?кс? эрэ… – диэн Хамсеев хаана-сиинэ ыа?ыран, к?рг?йдээн эрдэ?инэ, Элиэнэп бы?а т?стэ:

– Оттон Давыдов ол киэ?э т????? т?нн?б?т?н к?рб?т?? буолаарай?

– Тыый, к?р?м?нэ. Тахса сылдьыбытым ээ, эчи, куттала да бэрт – итирик ки?и дьиэтигэр уоту да т??эриэн, хотуотугар да чачайыан с?п. Э?ин-дь???н буолар ыраахтан ?????! Дьиэ?э киирбитим. Лаампалар бары умайан к?ндээрии – туох ааттаах ??р??т?н-к?т??т?н бэлиэтээн дэлбэрийбиттэрэ буолла… Дабыыдап уол оронугар кууллуу охтубут да, утуйан, муннун тыа?а бап-баччыгынас. Уотун б?т?нн?? умулларан, аанын та?ыттан баттатан барбытым. Сарсыарда а?ыс са?ана уолу нэ?иилэ у?угуннарбытым.

– Оттон баттыгы??

– Ханна барыай – атахтаммата?ына. Ол Дабыыдап уол дьиэтигэр бытыттан ордук туох кэлиэ диэн ордугургуохтарай, уоруйахтары? да, бэйи, быкка-былахыга улаханнык наадыйбаттар ини…

– Киэ?э хас са?ана Давыдовка тахса сылдьыбыккын ?йд??г?н дуо?

– Бээрэ… – дьахтар толкуйдаан, мото?оно курдук тарбахтарын мускунна. – Ии, манна т?нн?н киириибэр, били, «Бириэмэ» кэнниттэн к?ст?б?т киинэ б?тэн эрэрэ, ол аата уон са?ана эбит…

Биологическай экспертиза т?м?гэ