Чалавек з брыльянтавым сэрцам

– Вы, плазмоiды, жорсткiя, - цiха прамовiў Радаслаў.

– Мы справядлiвыя, - не згадзiўся Плазмоiд.
– Маё сiлавое поле часова падавiла ў твайго калегi жыццёвую энергiю, але, паўтараю, ён будзе жывы i здаровы.

– Вы аб'явiлi перамiр'е, - упарта вёў сваё Буслейка.
– Вы аб перамiр'i напiсалi ў небе, на воблаку - я сам чытаў, i тысячы людзей чыталi. I раптам вы падкiдваеце гэты верталёт, гэтага монстра-перавёртыша i мы трапляем у расстаўленую вамi пастку. Як гэта называецца? У нас, у людзей, гэта называецца подласцю.

Пры такiх словах шар з малочна-сiняга зрабiўся чырванаватым, потым шэрым i нiбы зменшыўся ў аб'ёме. "Яму сорамна, - здагадаўся Буслейка, - у iм жывуць эмоцыi, падобныя на чалавечыя". I тут аказалася, што плазмоiды, прынамсi той, што быў перад Радаславам, не пазбаўлены пэўнай тэатральнасцi, любовi да знешнiх эфектаў.

– О мая плазменная цывiлiзацыя!
– са слязой у голасе заенчыў шар.
– О мая беспрытульная, даледавiковая, пячорная. О дачка туманоў, начных лясоў i маланак. Ты беласкурая, як маладая бярозка пад дажджом. Ты жоўтавалосая, як сухая восеньская трава ў далёкiх лугах, дзе пасвяцца дзiкiя конi. Ты сiнявокая, як адзiнокi васiлёк, на якiм блiшчыць халодная раса.

– Перастаньце, - рэзка сказаў Буслейка.
– Каму патрэбна ваша танная сентыментальнасць? Адплывiце цi адляцiце - не ведаю, як па-вашаму называецца гэта дзеянне, - трошкi ўбок, каб я мог кiраваць верталётам. Я не хачу разам са сваiм сябрам разбiцца. Мы, прабачце, бялковыя, а не плазменныя, i не любiм падаць з вялiкай вышынi.

Адважны беларус прамовiў гэтыя словы, не спускаючы позiрку з Плазмоiда. Шар адразу ж раздзьмуўся, набыў ранейшую малочна-сiнюю яркасць. Можна было, мяркуючы па ўсiм, чакаць ад яго нейкiх рэпрэсiўных дзеянняў. Але ён мiралюбна загаварыў:

– Вы, людзi, заўсёды адносiлiся да нас з вялiкiм недаверам, нават не ведаючы, хто мы. Вы болып за ўсё на свеце баiцеся плазмы, агню, нават смерць выбiраеце, абы толькi не забраў вашу жывую плоць агонь. Толькi гэтым я магу вытлумачыць той факт, што ў час пажараў у вышынных будынках чалавек выкiдваецца праз акно з дваццатага, з трыццатага паверха i, вядома, разбiваецца ўшчэнт, але не аддаецца полымю. Страх агню запраграмаваны ў вас на ўзроўнi генаў.

– Так, - згадзiўся Радаслаў.
– У прынцыпе, для чалавека павiнна быць усё роўна - памерцi ад агню, ад жалеза або вады. Але iнстынктыўна чалавек, калi толькi ёсць выбар, выбiрае не вогненную смерць. Чаму? Можа, таму, што кара агнём - гэта поўнае, абсалютнае знiшчэнне, знiкненне, а жывая чалавечая душа заўсёды сумуе па сваёй плоцi.

– Я разумею цябе, Радаслаў Буслейка, - з нейкай урачыстасцю сказаў Плазмоiд.
– Мы, Дзецi Несмяротнай Плазмы, валодаем шчаслiвай здольнасцю бясконца, без нiякай шкоды для сябе, мяняць сваю форму i масу. Калi ты ведаеш, у стане плазмы знаходзiцца абсалютная большасць рэчыва Сусвету: зоркi, галактычныя туманнасцi, мiжзорнае асяроддзе, сонечны вецер. Ты, вядома ж, ведаеш пра гэта. Тут, на планеце Зямля, разумныя плазмоiды вельмi даўно стварылi сваю цывiлiзацыю. Гэта яшчэ было ў часы Цвiцення Вулканаў, калi над iхнiмi грамагалосымi кратэрамi бушаваў бясконцы агонь. Нашы легенды гавораць, што далёкiя продкi плазмоiдаў прыляцелi з Космасу, з планеты Вар, якую не ведаюць зямныя астраномы. А потым пачалося шматвяковае процiстаянне з бялковай цывiлiзацыяй. А зараз - вайна. Плазмоiд упершыню ўступае ў адкрыты кантакт з людзьмi. Я вельмi ганаруся, што мне выпаў найвялiкшы гонар ад iмя Народа Ўсiх Сямi Колераў запрасiць Радаслава Буслейку i Карла Гакенхольца на перагаворы з Розумам Народа Ўсiх Сямi Колераў.

Радаслаў, якi з цiкавасцю слухаў Плазмоiда, страшэнна абурыўся.

– Запрасiць? Ды нас схапiлi, як ястраб хапае курыцу.

Тут малочна-белы шар зноў зрабiўся чырванаватым, а затым шэрым i трошкi зменшыўся ў аб'ёме.

– Iншага варыянту выйсцi на кантакт я не знайшоў, - сумна прамовiў шар. Ён здаваўся маленькiм хлопчыкам, што нашкодзiў i дужа перажывае сваю вiну.

– Навошта ж цябе пасылалi, калi ты такi аднаварыянтны?
– кiпяцiўся Буслейка.
– I яшчэ - чаму менавiта нас, радавых стрэсаператараў, запрасiлi, як ты кажаш, на перагаворы з плазмоiдамi? Хiба на планеце Зямля няма больш вартнейшых людзей?

Плазмоiд пры гэтых словах налiўся сонечнай яркасцю, на вачах павесялеў. Адчувалася, што зараз ён скажа Буслейку нешта прыемнае.

– Розум Народа Ўсiх Сямi Колераў абраў вас дваiх на перагаворы таму, што аналiзы, праведзеныя Кланамi Шаравых Маланак (дарэчы, я сам належу да Клана Сiнiх Шаравых Маланак), выявiлi надзвычайную станоўчую мыслiцельную актыўнасць двух iнтэлектаў якраз на Галоўным Iндаэўрапейскiм Стрэсографе ў кабiне нумар дванаццаць. Гэта было самым важкiм аргументам на вашу карысць. Мы, плазмоiды, ацэньваем значнасць кожнага жывога не па ўладзе i ўзросце, а па iнтэлекту, якiм напоўнены ягоны мозг. Прытым iнтэлект не павiнен быць агрэсiўным.

– Вунь яно што, - аж прышчоўкнуў языком Буслейка.
– Залятала да нас з Карлам шаравая маланка ў кабiну. Месяца паўтара назад гэта было. Я яшчэ здзiвiўся тады - у нас жа ў кабiне нi акна, нi шчылiнкi i дзверы вечна зачынены. А яна, птушачка, з электраразеткi выпырхнула, свежанькая такая, кругленькая. Праплыла ў нас над самымi галовамi, каля майго экрана пакружылася, як бы нешта нюхала, i - назад у разетку. На нас з Карлам як слупняк напаў. I навальнiцы ў той дзень быццам бы не чулi, не бачылi.

Буслейка, калi гаварыць шчыра, быў вельмi задаволены, што менавiта iх з Карлам Старая Цывiлiзацыя палiчыла самымi разумнымi, самымi кампетэнтнымi людзьмi Ўсходняй Эўропы ды i, магчыма, усёй Iндаэўрапейскай Канфедэрацыi. У маладым узросце кожны нармальны чалавек у меру славалюбiвы, марыць вылучыцца, выдзелiцца, пастаянна быць навiдавоку, i не для яго мудрая, горкая, аплочаная нялёгкiмi духоўнымi стратамi думка старадаўняга фiлосафа "Пражывi непрыкметна". На стрэсаператара нахлынула, накацiлася ўдзячнае шматслоўе, ды Плазмоiд рашуча перапынiў яго, сказаў:

– Розум Народа Ўсiх Сямi Колераў чакае Радаслава Буслейку i Карла Гакенхольца. Не хвалюйся, нiчога не бойся, але зараз ты будзеш пераведзены ў такi самы стан, у якiм знаходзiцца твой калега.

– Я страчу прытомнасць?
– занепакоiўся Радаслаў.

– Ты заснеш i прачнешся там, дзе знаходзiцца Розум Народа Ўсiх Сямi Колераў.

– Але ў мяне слабое сэрца.

– У цябе моцнае здаровае сэрца, - сказаў Плазмоiд. Пачуўся ўжо знаёмы Радаславу рэзкi сухi шчаўчок, шар, iмгненна сарваўшыся з месца, лёгенька стукнуў стрэсаператара па левым плячы, i Буслейка, унутрана супрацiўляючыся, не жадаючы, амаль адразу заплюшчыў вочы.

VI

Яны апынулiся ў круглай зале, дыяметр якой складаў недзе пяцьдзесят шэсцьдзесят метраў. Адзiная масiўная калона стаяла ў самым цэнтры гэтай залы, i вось ля падножжа калоны на высечаных з сiняга каменю сядзеннях ачунялi пасля тэлепартацыi*. Радаслаў Буслейка i Карл Гакенхольц. Дзе знаходзiлася зала? Пад зямлёй? У тоўшчы горнай пароды? Цi, можа, у якiм-небудзь будынку на вулiцы шумнага горада? Стрэсаператары на гэты конт не мелi нi кропелькi iнфармацыi. Вакол калоны, а значыць, i вакол iх, у плаўным карагодзе кружылася незлiчонае мноства яркiх малочна-белых шароў. Плазмоiды былi розных памераў: зусiм маленькiя, маленькiя, велiчынёю з баскетбольны мячык, а некаторыя - штук трыццаць - дасягалi да паўметра ў папярочнiку. Незвычайны танец захапляў сваёй вытанчанай пластыкай i прыгажосцю. Было ў iм нешта ад раўнамернага няўхiльнага руху велiзарных акiянскiх хваль, ад грацыёзнага палёту буйных блiскучых сняжынак у навагоднюю ноч. Стаяла абсалютная цiшыня, адзiным жывым гукам, якi ледзь-ледзь парушаў яе, было ўсхваляванае дыханне стрэсаператараў. Радаслаў з Карлам цёрлi кулакамi вочы, глядзелi адзiн на аднаго, каб пераканацца ў рэальнасцi таго, што адбываецца. Гэта быў не сон, не наркатычнае ачмурэнне. Сотнi, тысячы зiхоткiх шароў, падобных на таямнiчыя поўнi з начных нябёсаў, рытмiчна кружылiся наўкола iх, пярэстымi ўзорыстымi карункамi клалiся на калону, на столь i сцены залы плямы залацiстага святла i ценю. У бясшумным, бязмоўным руху адчувалася цудоўная ўнутраная музыка, найвялiкшы глыбiнны сэнс, недаступны, на жаль, чалавечаму мозгу. Гэты, вядома ж, рытуальны танец мог быць iмiтацыяй урачыстага параду зорак i планет у чорнай бязмежнасцi Сусвету або iмiтацыяй няспынна-вечнага руху атамаў у самым асяродку ўсяго iснага, нябеснага i зямнога. Стрэсаператары назiралi за фантастычнай дзеяй моўчкi, бо невядомая ўладная сiла на нейкi час пазбавiла iх мовы. "Дык вось ён - твар Старой Цывiлiзацыi, - спустошана i разгублена думаў Радаслаў Буслейка.
– Вось хто пачаў вайну супроць чалавецтва. Чаго хочуць гэтыя маўклiвыя iскрыстыя шары, гэты рой срэбных прывiдаў? Недзе памiж iх, пэўна ж, кружыцца i той плазмоiд, якi захапiў у палон нас з Карлам. Цiкава, што ён думае зараз пра нас i цi здольны ён наогул думаць у нашым чалавечым разуменнi?"