Дубянецкі
Шрифт:
2) Міхасю
дый Мурамцу кавалеру зграбнаму - гляк жывой вадзіцы водару прывабнага!
Дзед Мароз, 1987.
3) “Ручанькам шчодрым, нястомным у працы - каб смела
з Дзядулем
Марозам
вітацца!
Дзядуля. 1987”
4) “Наймаладзенькаму
кацяняці -
лапкі ды кіпцікі даглядаці!
Дзед Мароз, 1987”
У мяне пад рукою гэтыя чатыры “пасланні”. Столькі ж і адсутнічае, не лічачы чатыроз гасцявых.
Затое вось тут побач мая “Калядка”, якою павіншавалі мяне мае дзеці ў бальніцы:
Ішла баба па ляду рассыпала
будзь, пане Міхале, здароў, як рыжок-бароў, май торбу грошы, жыві ў раскошы, май усяго даволі, а бяды - ніколі!
Стары год канчаем, новы зачынаем - хай усё ліхое мінецца, а ўсё добрае застанецца!
Шчадроўшчыкі", Менск, 24. 12. 86г.
Багата, як звычайна паступіла віншавальных паштовак. Цёплыя словы іх вельмі радуюць. Міжволі (а можа, і не?) звяртаеш увагу і на мастацкую вартасць паштовак: усё-такі гэта выданні-сувеніры. Усё больш мільгаюць “штампоўкі” са шматмільённых тыражоў. Арыгінальнага вельмі мала! Нават трапляюцца па некалькі аднолькавых выданняў, часта атрыманых з розных канцоў СССР.
“Рускімі тройкамі” напрыклад, шчыра павіншавалі мяне Янка Брыль і Пімен Панчанка. А вось фотакампазіцыя “Шышкі” дасланая мне з Мурманску і Мінску, “Серпантын” - з Камсамольску-на-Амуры і Мінску. З непрыемнай русафільскай вяззю даставілі мне 14-мільённы “твор” з двух беларускіх гарадоў і з Баку. Да мяне трапіла пяць “розных” сюжэтаў толькі нейкага И. Дергилева; кожны з іх размножаны па 15-20 млн. экз.! А “узоры” А. Любезнова, В. Зеленовой? Сапраўды, маштабы халтуры - савецкія, бязмежныя.
Затое зусім унікальныя выявы даслалі: ксёндз Генрык Акалатовіч з Брасла- ва на тэму “Боскае Нараджэнне”; Адам Мальдзіс - “Беларуская ліра”; Арлен Кашкурэвіч - чарговы шэдэўрык са ствараемага ім цыклу.
Паштоўкі, выдадзеныя ў Мінску, прыціснуты вульгарным цэнзарскім нумарам, напрыклад: АТ 05081, а ў заказах Міністэрства сувязі СССР цэнзар схаваны ў непатрэбнай паштоўцы даце. У некаторых нават не знойдзеш!
4 студзеня 1987 году. Патэлефанаваў з выдавецтва Лёня (Леанід Дранько- Майсюк - рэд.), папрасіў, каб Галя зайшла заўтра ў “МЛ” атрымаць ганарар за вершы з “Дня паэзіі’ 86”.
Я яшчэ гэты альманах не бачыў. Праз некалькі гадзінаў у выдавецтве давялося мне быць. Трапіў на праводзіны А. Бутэвіча ў ЦК. Там ён зойме вакантную пасля С. Законнікава пасаду загадчыка сектару мастацкай літаратуры. На “жалобнай” цырымоніі я не захацеў прысутнічаць.
У выдавецтве дастаў альманах з Галіным паэтычным дэбютам. Першыя яе пераклады з англійскай паэзіі друкаваліся ў “ЛіМе” яшчэ 5 ліпеня 1985 году. Гэта былі сем вершаў з Роберта Бёрнса. Праз 15 месяцаў убачылі свет яе уласныя беларускамоўныя творы.
Галя яшчэ не вярнулася з Інстытуту. Мы без яе цешыліся ейным поспехам. І вось з’явілася сама “імянінніца”. Мы сапраўды гатовы былі наладзіць ёй імянінны вечар. Аднак свята не атрымалася. Замест яго - поўная хата слёз і нерваў. У адным з двух надрукаваных вершаў яна ўбачыла чужую, самавольную замену аднаго слова другім, аўтарскага - рэдактарскім. Заплакала і непажадала браць сабе гэты зборнік.
Божа, колькі было выказана ёю справядлівай крыўды на варварскія адносіны ў выдавецтвах да аўтарскіх рукапісаў! “Чым выстаўляца такім чынам на ганьбу перад Чытачом, - плачучы вымавіла яна, - лепш няхай пасля маёй смерці нехта любоўна збярэ маю некранутую ні цэнзарам, ні рэдактарам спадчыну і выдасць, як зрабіў Міхась Тычына з вершамі
Алы Кабаковіч».Мы не ведалі, як супакоіць Галю, бо бачылі, што за ёю Праўда. Я толькі зазначыў, што варта яшчэ папытаць Тычыну, ці ўдалося яму аберагчы Аліны творы ад дотыку чужой шкадлівай рукі; думаю і нават упэўнены, што не ўдалося.
Мне хочацца перапісаць той твор, што прынёс у наш дом столькі прыкрасці;
Вочы
Глядзяць з аднае істоты
Два змоўцы: стары і дзіця,
І бачаць ад свету ўпотай
Не тое, на што глядзяць.
Што ж вы ўбачылі вочы,
За змрокам вей маіх - штор?
Вір, дзе д’ябал рагоча?
Студню з адбіткамі зор?..
Вы чаго шукалі, вочы?
Гэта правільны варыянт верша. У друкаваным варыянце слова “чаго” у апошнім радку ў выдавецтве перайначылі на слова “гэта”. Такой “праўкі” Галя не прыняла.
5 студзеня 1987 году. Галя па ганарар у выдавецтва не хадзіла. Вечарам была спакойная. Пра вершы ніхто з членаў сям’і і не ўспамінаў. Ускосна толькі падчас вячэры яна сказала: “Калі гэта знікнуць тыя чалавечкі, што ўсё яшчэ дагэтуль здольныя псаваць нашыя справы, наш настрой. І жыццё...”
Ад такіх разважанняў мы непрыкметна падышлі да тэмы “Андрэй Сахараў”. Ой, як часта гэтае імя гучыць у нашай кватэры! Яно ж вельмі шматграннае. Перш за ўсё гэта прыклад грамадзянскай мужнасці. Адначасна яно і эквівалент савецкай дэмакратыі. Прынамсі той псеўдадэмакратыі, супраць якой падняў свой голас Сахараў.
6 студзеня 1987году. Алег (Бембель - рэд.) прынёс Ірынчыну дыпломную працу. Ён некалі папрасіў яе пачытаць, пасля прызнаўся, што пусціў яе па сяброўскіх руках. Перадаючы мне рукапіс, сказаў, што абавязкова трэба апублікаваць, што пра Караткевіча-рамантыка пакуль што толькі і ўспрымаюцца даследаванні, напісаныя ўзнёсла, рамантычна, з замілаваннем асобаю аўтара і яго твораў.
Алега нядаўна, 17 снежня, выклікалі ў Белакаменую на вышэйшы партыйны суд, якім з’яўляецца Камітэт партыйнага кантролю пры ЦК КПСС. У гэты час вярхоўнага партыйнага інквізітара М. С. Саломенцава ў Маскве не было. Ён тэрмінова паляцеў на пацыфікацыю Казахстану, што, як вядома, некалькі дзён таму атрымаў сабе ў правадыры чужынца-расейца Г. В. Колбіна замест скінутага Масквою з намесніцкага трону казаха Дзінмухамеда Кунаева. Тысячы казахаў, асабліва студэнцтва, моладзь, рашуча паўсталі супраць такой абразы ўсёй нацыі. Гэта крыху напалохала Маскву, але ж не настолькі, каб зусім адмовіцца ад свайго русіфікатарскага намеру, ці хаця б адтэрмінаваць яго.
Алегава справа роднасная, як ні дзіўна, казахскай. Яго выключылі з партыі, адлучылі ад навукі за тое, што выступіў супраць абразлівага стаўлення да бе- ларускай мовы, супраць глабальнага панавання на Беларусі расейскай мовы, расейсккай духоўнай і матэрыяльнай культуры.
Свой боль Алег выклаў у творы, які назваў: “Роднае слова і маральна-істэтычны прагрэс”. Рукапіс твору трапіў у Англію і там быў выдадзены ў арыгінале. Чуткі, а можа, і кніга, дайшлі да пільных вушэй-вачэй і палахлівых душ. З аўтарам расправіліся, разграмілі сектар сацыяльнай псіхалогіі і эстэтыкі Інстытуту філасофіі і права Акадэміі навук БССР. Пакаралі дырэктара Інстытуту доктара філасофіі Яўгена Бабосава, загадчыка сектару доктара філасофіі Уладзіміра Конана, са- кратара партбюро Арнольда Тарасенку і нават... загадчыцу акадэмічнага музею старажытнабеларускай культуры Вольгу Церашчатаву. Апошнюю за тое, што ў свой час дазволіла Бембелю расказаць пра сваю кнігу на семінары, да арганізацыі якога мела дачыненне.