Иччи. Сибиэн. Абаа?ы

Ый курдук ити тбэлтэни умнан, рэнэ сылдьыбыппыт. Биир киээ утуйан иэн ууктубутум, киирэр аан диэкиттэн тимир тыаа таыгыратан дьиэ эркинин устун уа диэкинэн срэн кэллэ. Суораммын брммппн билбэккэ хааллым. Олус итииргээтим, иим ллэн хаалла, тыыным хаайтарда. Аан бастаан билбитим: кии олус кскэ куттаннаына, иэ ллэрин, онтон тыына хаайтарарын. Оннук куттанарга трт баара: тыаы ииттэххэ, утуйа сытар киини уугуннарбат, абааыны кытта соотоун да бодьуустаар туунан кытаанах быаарыыны ылыммыппыт. Мин соотоун ууктаас быыылаахпын, атыттар утуйа сыттахтара диэн эбии ыксаатым. Тыаспыт тохтообот, кылыргыыр.

Эмискэ Миитэрэй Соколов олоро биэрэн «били баайы кэллэ быыылаах» диэбитигэр, рбппн эриэхсит. Суораммын аан, тыын ылан, йбн-тйбн булуннум. Ону баара биир да кии утуйбатах, трдн ууктааспыт. «Туох тыаыырый?» диэн ону-маны толкуйдуу сатаан баран саата суох сыттахпытына, арыт тимир аалсан кычыгырыыр, арыт маынан тосуйар курдук лоугуруур. Орон аннынан кэлитэлээн эргийэр, онтон дьиэ рднэн муннуктан муннукка срэр. Трдн илии илииттэн тутуан турдубут. Кмлк оох хармааныгар ууруллубут ыыырынньыгы уонна испиискэни ылан уот уматынныбыт, танан таырдьа тахса сырыттыбыт. Бу сырыыга тыас икки кн субурутан кэлбитэ. Трт харахтаах хара ыппыт таырдьа сылдьарын ыырбыппыт, урут дьиээ талаан киирэр бэйэтэ, туттарбакка куота сырытта.

Хонуктар ааан испиттэрэ. Этээстээх оскуола тутуутугар лэлиир Андрей Алексеев биигини кытта олорор буолбута. Саа дьыл чугааабыта. Каникул сааланан, дьиэбитигэр барарбыт бу кэлэн, олус рэ сылдьарбыт, ктэрбит. «Дьэ, абааы, бу киээ кэлэр инигин, бииги сарсын дьиэбитигэр барабыт», – диэн кмлк оох иннигэр туран сааран чап гыннарбыппын бэйэм да йдбкк хааллым. Тимофей уонна Сергей миигин мхтлэр: «Туох буолан оруо маы ортотунан саараын, эйигин соотохтуу булара буолуо», – диэбиттэриттэн олус кэмсиммитим иин хайыамый, этиллибит тыл тттр хомуллубат. Арай саабын истибэтэр ханнык дии санаатым.

Бу киээ, били мин сэтэрээбиппиттэн буолуо, биир айдааннаах киээни аастыбыт. Утуйан эрдэхпинэ пуус гынар сыыгынас тыас аантан уа остуол диэки халбарыйда. Сотору буолаат, куаан баайы сыт саба биэрдэ. «Ким утуруктаата?» – Миитэрэй улаханнык ыйытта. Улахан кии Андрей бэйэтигэр ылынан, кыыыран туран кэллэ уонна уа орон устун тааын сыарытан утуйда.

Кыыырса сыан тохтообут кэннэ тытыгыратар, кылыгыратар тыас дьиэ эркиниттэн ээнэн-аллараанан срэкэлии сырытта. Тыас оох кэннигэр тэр, эмиэ орон аннынан айанныыр, э кыйа срэр. «Айа! Андрей кии суоранын тоо саралыыгын?» – Миитэрэй р хабылла тстэ. «Иирди дуу, эн суораын тыыппаппын», – тэйиччи сытар кии хардарда. Онтон Миитэрэй курун тыаа сыыбыраан иилиннэ. «Тугу охсоун?» диэн ыйыттыбыт. «Суораммын тардыалыырын иин охсобун да, табыллыбат быыылаах». Миитэрэй соотоун охсуан тахсыбыта, бииги истэ сыппыппыт. Тыас-уус тохтообот этэ. Урукку курдук туран уот уматан, таырдьа сылдьан баран утуйбуппут. Эмээхсин аынар кыраыына хаан умулларын, ким умуруорарын билбэт этим, туоуласпат да этим. Ити курдук утуйан тураат, рэнээт, уун рблгэ дьиэбитигэр тараспыппыт.

Дойдубутугар тиийэн, оолор быыыларынан, туох буолбутун кэпсээн кппээрдии буолбута. Сотору сир-дойду туолбута. Длээйэптэри дьукаах булбут диэн сурах тараммыта.

рбл бтэн барбыта. Бииги дьоммут ыалбытын уларыппатахтара. Бииги да уларыты диэбэтэхпит. Кини кэлбэт бириэмэтигэр дьиэбитигэр олус тэийэр этибит. Сергейдиин тиийэн кэлбиппит, уолаттарбыт суох этилэр. Иккиэйэх буолар кутталламмыппыт, ол баар этэ, ынырык дьыала. Бэйэбит ыал булан кэпсэтэр кыаа суох этибит. Сарсыныгар Тимофей тиийэн кэлбитэ. Кини: «Мин ханна да барбаппын, хата, эиги баар эбиккит», – диэн рбтэ. Соколов балтынаан атын ыалга ксптэ. Бииги с уол, биир эмээхсин, биир кыыс буоламмыт бу киэ дьиээ хаалбыппыт. Эмээхсиннээх кыыс хаас диэки утуйаллара, онно аыыллара. ксгэр хаас диэки сылдьаллара. Дьиэ уа ттн бииги, уолаттар, с буолан бас билэрбит. Дьиэбититтэн оостон кэлбиппит, испиискэ ылбыппыт, чмэчи тооотун хомуйбуппут. Сергейбит уа илиитин тойон эрбээр куаан кутургуйа тахсан буорайа сылдьар кэмэ этэ.

Тохсунньуга уочараттаах кэлиитэ сааламмыта. Бииги оннубутун уларытан сыппыппыт. Мин Сергейдиин биллэрик ороо хоонньоон, Тимофей уа ороо биигини кытта бастаан сыппыта. Ыппыт таырдьа сылдьан, оскуола диэкиттэн бииги суолбутун рэн боройо-боройо, дьиэ ааныгар кэлэн спптэ. Киирэр аан диэкиттэн эмиэ урукку курдук кылыгырыыр тыас ээнэн-аллараанан айаннаата. Уратыта диэн тыас муннуктан муннукка срэрэ. Оох кэннигэр баран тыаыыра, дьиэ ортотугар кэлэн толугуруура. Били хаааммыт испиискэбитин Сергей уматаары гыммыта, манайгы сиэрэттэн хаа бтнн умайан барылаабыта. Ол кини илиитэ ыалдьар буолан кыайан саппатаыттан тахсыбытын йдбппт.

Ити тыаыы сылдьан аны бииги ороммутун э таааран баран быраар идэлэннэ. Уолаттарым: «Т э тааарар эбит, кэмнээ», – диэтилэр. Мин улаа сытар кии илиибин истиэнээ сыыары тутан э тахсыабын. Кэмнээбитим, биир бэрэбинэттэн ордук э ктр эбит. Ктхтн аайы уларыйбат. Ити курдук икки киээ Сергей бииккини дл ааарыттан хайытан ооуллубут ыарахан биллэрик орону кытта ктлбтэ. Биирдэ-иккитэ Тимофей суоранын былдьаа сылдьыбыта. Тулуйа сатаан баран, Сергей иккис кнгэр мас хайытар сгэни оронун анныгар уктубута. р ктлн барбытыгар «Миигин сиэри сирэйдэнни дуо?» дии-дии, харааа дьиэ ортотугар ыстанан кэлэн, хаас илиитигэр сгэлээх тэлэкэчийбитэ. Уа илиитигэр кутургуйалааа, уонна абааыны хаас илии тас ттнэн охсуллар диэн быраабыланы бары билэрбит. Бииги туох буолар эбит диэн сыттыбыт. Сергей оронугар кэлэн сытта. Тыас-уус эбии крдэ. Кт-кт быраара ксээтэ. Сергей сгэтин суол ааныгар илдьэн уурда. с буолан тутуспутунан таырдьа тахсан киирэн ыыырынньыкпытын уматтыбыт. Иккис кнгэр, эрдэттэн кэлэрин билэр буолан, ыты дьиээ хоннорбуппут, утуйан тахсыбыта. лгэрдээх тыаска ууктубат, хата, тээн рдээ буолан мух-мах саарарын абааы крн таааран кэбиспиппит. Ити бириэмээ кэтээн крн быаарбыппыт: абааы уоттан куттанар курдук гынар, ыыырынньыгы уматтахха тыас-уус тохтуур. Уонна абааы бииэхэ биэрэр «сеанса» уон икки чаас диэки уурайара. Ол иин буолуо, сарсыарда уубутун ханан, куттаммыппыт ааан, рэнэ барар буоларбыт. Куаана суох рэнэрбит. Сергей биикки орто этибит, оттон Тимофей Тимофеев оскуола басты рэнээччитэ, холобурга сылдьар оо этэ.

Учууталлартан абааыны итээйэн, тылы тараталлар диэн улахан сэмэни ылбыппыт. Ордук чгэй рэнээччи Тимофей кыарыллыбыт этэ. Ол иин аны туохха да тбэспиппит иин кимиэхэ да кэпсиэ суох буолан сбэлэспиппит.

Хонугунан ааан абааыбыт хаан кэлиэн быа холоон таайар буолбуппут. Бу бириэмээ с уол олоор биир куаан уларыйыы тахсыбыта. Уолаттарым киээ оскуолаа барбыттара, мин лэппиэскэ оосто хаалбытым. Дьиктитэ баар, бу дьиэбитигэр олус тэийэр этибит, куттана сылдьыбаппыт, кэллэинэ эрэ ыксыыбыт. Киээ уолаттарым тиийэн кэллилэр: Сергей сирэйэ-хараа сллбт, кыыырбыт, дэлби хаар буолбут. Билбитим, оскуолаттан тахсан тлгнэн сэриилээ оонньуу сылдьыбыттар. Онно Демьян Попов диэн мааны, баай ыал оото Сергейгэ кыыыран тиэрэ охсон тэрэн баран, кытаанах баайы тблх хаатыкатынан кхсгэ тэбиэлээбит. Сергей айаынан хаана барбыт, ытаабыт, хаанынан ыыахтана-ыыахтана охсуа сатыы сылдьыбытын, Тимофей Миитэрэйдиин быыаабыттар. Уолбут онтон ыла санаата тсптэ, ыарытыйар буолбута, урукку кр-нара спптэ.

Сити бириэмээ л тбэлтэлээх били абааыбыт уочараттаах кэлиитин оорбута. Бииги бу сырыыга тоо эрэ утуйар миэстэбитин уларыппыппыт, хаас быыы бата икки ыарахан орону холбуу тардан с буолан сыппыппыт. Мин улаа, Сергей ортоку, Тимофей уот диэки сыппыта. Ол курдук чк, бэйэ-бэйээ чугас курдук буолар этэ.

Утуйан эрдэхпитинэ эмиэ кэлэр сиринэн, суол аанынан, тыааан барда. Идэбинэн, соотох буолуом диэн куттанан, суораммын брннм, онтон уолаттар утуйа иликтэрин билэн, э тыынным. н бииргэ эрэйи крр чэпчэки курдук эбит этэ. Тыааан-ууаан, тытыгыраан-татыгыраан дьиэни эргийэ аймаан баран, оох кэннигэр тиийэн тимири тимиргэ аалар, кии тииин кыйар курдук тыаы тааарар буолла. Кылыгыраан-халыгыраан, хатан тыаы тааара сырытта. Бу уруккутааар саа тыас этэ. Тыааан-ууаан барарыттан бииги куттаммат буола рэммиппит эрээри, утуйан биэрбэт этибит. Ону-маны кэпсэтэн ыларбыт. Ол сыттахпытына, тыас тп гына тстэ да, Тимофей: «Айа, киини тоо охсоун?» – диэн сааран хабылла тстэ.

– Суох, мин охсубатым, абааы оуста дии, – диэн хардарда Сергей.

– Ама, доор, хайдах кырбаталаан барыай? – диэн буолла.

Тохтообуппут кэннэ кими да ордорбокко охсон добдугуратан барда. Тыаа тп гынан ииллэр. Быыыта сутурук курдук ткнк, биир сиргэ дьл охсор, ыарыыта тртээх оо охсорун курдук. Тимофей сбэтинэн ойооспутунан сытан баран окумалбытын тоуйан биэрэ сыттыбыт. Иттэннэри сыттахха быарга, искэ тбэиннэрдэинэ, ыарытыннарыыы диэн буолла. Оннук ойооунан сытан син элбэх охсууну ылла.

– Абааы кокуоскаттан куттанар , – диэтэ Сергей. Ииттибит, сбэлэстибит. Кими эмит оустаына, силлээх кокуоската биэриэххэ диэн буолла. Бэлэмнэннибит. Сотору соус кими эрэ охсон бах гыннарда да, бииги н тээ «тьфу, мэ!» диэт, харааа атахпыт диэки силлээх кокуосканы сыайдыбыт. Тохтоон сыта тстбт. Кырдьык да, с киирбэх, охсоро тохтоото. Оннооор тыааабат буолла.

– Абааыны утары «эмп» кыра да эбитин билбэккэ, кыыны быа эрэйдэммиппит, – диэтэ Сергей соуйбуттуу. Оннук эбит диэн бары клсэн тоо бардыбыт. «Аны «эмин» буллубут, туох буолар бт», – дии-дии, ис-испититтэн иэрийэн кллбт. Кырдьык да, итинник ынырык суол тойоно олох боростуой кокуоска буолара кии клх суола курдук этэ. Хайдах мэлдьи клэ сытыаый, тохтоон утуйан эрдэхпитинэ, охсуолаан барбат дуо! Тохтоло суох барыбытын охсор. Бииги били кокуоскабытын сыай да сыай буолабыт. Туа суох буолла, охсоро эбии сэтэриир. Хайыахпытый, урукку гэинэн тутуспутунан туран таырдьа сылдьан баран биир илии кураанах ыыырынньыкпытын уматтан утуйдахпыт дии. Ити курдук олунньутааы кэлиитигэр икки тн охсон, кырбаан ааспыта.