?л??-тиллии икки ардынан

– Оо, сэгэрим барахсан! Санаабын к?т?хт???? ?ч?гэйин! Эн эрэ м?лт??б?т?рг?н, ?ч?гэй буолуохпут. Ыттарым сынньаннахтарына, ма?ы да булаа инибит. Тимир эрэ баар, бири?иэн да баар. Онон ?л?н-охтон биэриэхпит суо?а!

Иккиэн тиритэ-хорута тибилийэн дьиэ и?ин ыраастаан кэби?эллэр. Тэлгэ?э хаарын тула олбуор курдук ч?м?хт??т?лэр. Бу тухары биир харда?а?ы да булбаттар. Уйбаан о?ох ?рд?н чинчийэ дьиэ ???э тахсан к?рдьэ сылдьан хал?ан булан ылар. Хата, о?оххо укпатахтар эбит. ??лэс дь?л?????н тугунан ба?арар б??л???э. Хапта?ыны сыар?атын адарайыттан ылыа, оччо?о т?нн?к да торуллуо. Дьиэ б?тэйдэннэ?э ол дии! Икки-?с к?н били и?нэн охто сыспыт лаабыс ма?ынан оттунан эриэхтэрэ. Кытылы кэрийэн, онуоха диэри тугу эмит булаа ини. Ыттара барахсаттар дьиэни эрэйэ суох буллардахтара бэрдин. Ки?итээ?эр айыл?а?а чугастара к?ст? сырытта?а, дьэ, ити баар! Сотору ыйда?арыа, дь?кээбил уота кутааланыа, халлаан сыыйа сырдаан да барыа. Биир эмэ кыыл таба баар ини. Били тимир лиистээх киирээр диэбит о?онньор олохтоох кыыл баар диэн эрэрэ.

О?олоро турууларыгар кэ?эс тэлгэ?э, сып-сылаас дьиэ бэлэм буола т??эр. Мал-сал, и?ит-хомуос барыта орун-оннун була т??эр. Арай а?алара ыттарын илдьэ ханна эрэ баран хаалбыта о?олору туохха?ыппытыгар ийэлэрэ:

– Бары бииргэ суула?ан олордохпутуна, к?н?нэн быстарыахпыт. Кини булла?ына-талла?ына эрэ ки?и буола?ыт. ?сс? хас эмэ хонукка бултуу барыа турар. Онон ол-бу буолан буугуна?ыма?. Манна б????лэк буолбатах, би?иги кэннэ ким да суох. Сотору халлаан сырдыа?а, оччо?о дьэ к???л-босхо сылдьыаххыт.

Уйбаан к?н тура-тура мууска хам то?мут сытынньа?нары хомуйан дьиэтин та?ыгар са?аанныыр. Тыал сайа охсон, муу?ун суйдаан, онто син мас ма?ынан буола т??эр. Арыт к?н ыйда?арда?ына, арыы ??с ?тт?гэр кыыл к?р? барар. Кыстыыр таба айан кыылын курдук биир ту?аайыынан с??рбэт, ки?ини к?рд? да бурал гынан хаалар. Саа тэбиитигэр биир эмэ киирдэ?инэ, аны буулдьата хотуппат. Табыллыбыт таба ?р? хололуу т??ээт, туох да буолбакка, ыстана турар. К???н аа?ар ??р таба?а туту?ан туран ытыалаан ?л?рб?хт?сп?т бы?ыылаах, ол и?ин туох аанньа сааны биэриэхтэрэй. Э?иил саатын уларытта?ына табыллыы?ы. Байанай биэрбэтэ?инэ биэрбэт да эбит! Ый кэри?э кэм устата тугу да дуксуйбата. Илдьэ кэлбит астарыттан кэнсиэрбэлэрэ эрэ хаалан эрэр. Ыттарыгар ха?ааммыт балыктарыттан тыытар санаалара суох. Маннык буолла?ына, ыттыын бэйэлиин халлаан сырдыан иннинэ хоргуйуу?уктар.

Шура сынгаалаан т??? да тии?э тулла?наатар, ыт а?ылыга балыктан биири да энчирэтэр санаата суох. Араа?а, полярнай станция?а баран эмп-том к?рд?ст?хт?р?нэ табыллыы?ы. Бу сырыыга ?с биэрэстэ туоралаах Этэрикээн билиитин этэ??э туораат, суукка курдук айаннаан Ки?илээххэ тиийэллэр.

Тароторин кинилэри к?р??т, ??рб?т ки?илии ха?ыытыы т??эр:

– Хайа, с?пк?т?н к?р?н т?нн?н и?э?ит дуо? Бээрэ, самолет кэлэрин хантан билэн кэллигит? Манна э?иги курдук дьон ?р тулуйбат дойдута. С?пк? бы?аарыммыккыт.

– Т?нн?р санаа суох! Бала?ан т?нн?гэ-??лэ?э суо?ун то?о эппэтэххиний? Дьиэни-уоту итинник кэбилиир диэн туох аатай. Эн к?р??хтээх-истиэхтээх учаастагы? буолбатах этэ дуо? Аны онно икки атаххын быктарыма. Ха?аайын мин баарбын. Сирбин-уоппун к???л тэбистэриэм суо?а. Вездеходунан быйылгы муу?у ?рд?нэн сыбыытаабыккыт а?ай дии. Эйигинэ суох онно ким да санаммата?а чахчы.

Полярнай станция дьоно дьиэни булбакка мунан ?лл?хт?р? диэбиттэрэ ырааппыт бы?ыылаах, бастаан к?рс?б?ттэринээ?эр ?сс? ордук уолуйа со?уйан к?р?лл?р-истэллэр. Шураны о?олорунаан Тиксиигэ ыыталлар. Манна эмтээбэппит диэн кыккыраччы аккаастаан кэби?эллэр.

– ?т??рд?м да кэлиэхпит, онно да би?игини ??рэ к?рс?р баара биллибэт. Самолет аны биир ыйынан кэлиэ ???. Ону к?рс? тахсаар. Оноо??о диэри халлаан лаппа сырдыа?а.

– Шура, туох тиийбэтин бэйэ? билэн-к?р?н барды?. Били дьиэ харчытын тобо?унан саныы-саныы тугу к?рб?кк?н атыыла?аар. Тыыбын, мотуорбун, канистраларбын э?ин уолаттар самолекка уган биэриэхтэрэ. Мин мантан уматык эбии к?рд??? сатыам.

Сити курдук кэпсэтэн арахсаллар. Уйбаан кибииккэтин хаалларар, ол оннугар Тиксииттэн а?албыт сорох та?а?а?ын кытта саллааттар а?ылыктарын тобо?ун ыттарыгар ?р???л?? тиэнэн арыытыгар т?нн?р. Судургу да со?ус айаннаах сиргэ, билбэккэ киирэн, ?л? оонньообуттар. Ити аата Тароторин соруйан салытыннартаан ??ртэлии сатыыр эбит. Манна олохтоох дьону кими да чуга?аппакка, бэйэлэрэ эрэ айаан-буйаан олорор санаалаахтара сатанымаары гынна?а. Дьи?нээх ха?аайын ким буоларын дакаастаата?ына табыллыы?ы. Уйбааны ча?ытар ки?и к?ст? охсоро ыраах ини.

Дьоно суо?ар Уйбаан кырса?а хапкаан туруорар, а?ыйах паа?ы булан иитэлиир. Ый устата икки кырса сыалай и?нэр. Уончаны сэмнэхтэрин эрэ булаттыыр. Бастаан утаа туох кыыл кинини баты?а сылдьан булдун сиирин билбэт этэ. Кырса кырсаны сиирин кэлин билбитэ. Халлаан сырдаан кыыл таба аны саа тэбиитигэр да чуга?аппат. Дьоно кэлэллэрин туга да суох к?рс?р?гэр тиийии?и. Кэнсиэрбэлэрэ б?тэн эрэр. Станция дьоно тугу да босхо дук гыналлара биллибэт. Т??лээххэ харахтара хара?аран, Улахан Лээхэп олохтоох булчуттарын арыгыга соролуур сурахтара кырдьык эбит. Дьонун самолекка киллэрэ сырытта?ына, хас да ки?и кырса тириитин сура?ан тахсыбыттара.

– Соболо?о тугуй? – диэтэ?инэ, – бытыылка.

– Бытыылка бэйэбэр баар, атын туохтааххытый?

– Туохха наадыйа?ын?

– Бородуукта?а.

– Ону би?иги бас билбэппит.

– Оттон арыгыны бас билэр эбиккит дии.

– Летчиктартан атыыла?абыт.

Самолет кэлэрин билэр чугас дьиэлээх булчуттар Тароториннаахха мустан, т??лээхтэрин арыгыга мэнэйдэ?эллэрин та?ынан, хаартыга тириинэн тамна?аллар. Тароторин ойо?унаан Ульяналыын итирик дьону суймуурдуулларын илэ к?р?н итэ?эйбитэ.

Уйбаан Нам?а Атамайтан кэлэн уу ба?ан кыстаабыта. Онно ?л?рб?т ?б?нэн ба?ыттан ата?ар тиийэ та?ныбыта. Илиитигэр аан ма?най туппут харчыта та?ас-сап буола кубулуйбутуттан олус да дуо?уйа ??рб?тэ. Кэргэнэ эмиэ харчы диэни тутан к?рб?кк? сылдьан хоту киирсибитэ, онон тугу булбуттарын ту?а?а эрэ туруорар толкуйдаахтара. Оннук санаалаах ки?и эрэйи к?р?н булар т??лээ?ин арыгыга то?о т?л? ы?ыктыа?ай. Бачча буолуор диэри хаартыны илиитигэр тутан к?р? илик. Сололоо?о да буоллар, к?н?н-дьылын к?р?ннь?ккэ ыытара биллибэт. Хата ол оннугар хаартыска?а устар туохха да бэриллибэт ?т?? дьарык баарын билэн бугу?уйа сылдьар. Олорбут олоххун туох баарынан туо?улуур, кэнэ?эс о?олоргор кэрээбэккэ кэпсиир хаартыска эбит. Хаартыскаттан ордук уустаан-ураннаан кэпсиир туох да суох. Хата т??лээ?и хото бултуйара буоллар, у?анар тэрилгэ, мотуор чаа?ыгар, уматыкка, хаартыска эмигэр, кумаа?ытыгар, араадьыйатын батарыайатыгар хама?атык атаста?ыа этэ.

Билэрдии Тароториннарга хонор санаалаах киирбитигэр хаартылыы олорор дьон к??-дьаа буола т?сп?ттэрэ.

– Са?а булчуту кытта дьэ билсиэххэ эрэ, – дии- дии ?р?тэ турбаласпыттара, арыгы кутан к?нд?л?? сатаабыттара.

– Бэйэм да мунаахпын, ыттарым да ??р?йэхтэрэ суох, аара быстарыам, – диэн с??п арыгыны испэккэ, ыксыыбын диэн, итии киллэрээт, та?ырдьаны былдьаспыта.

– «Мунаах» ааттаах! Э?иги кинини кытта туоххутунан да тэ?нэспэккит! – диэн дьиэлээх ха?аайын с???д?йэ хаалар.

Ити хай?аан этии буолбата?ын Уйбаан сэрэйбитэ. Холуочук дьон ???ргэнэ истибиттэрэ чахчы.

Дьоно биир ыйынан т?нн?б?ттэрэ. Кэргэнэ ол-бу ээк-сээкэйин хас да куулга хаалаан букатын к???н кэлбит к?р??нээ?э. Т?нн?к таа?а, иистэнэр массыына, кыра?ыын лаампа тус-туспа дьаа?ыктанан, маллара биир сырыыга баппат гына ?р???л?мм?тэ. Онно аны тыылара, мотуордара, хас да канистра бензиннэрэ.

– Манна иирээки эрэ ки?и мотуорканан сылдьыан с?п, – диэн к?рб?т эрэ бары са?а аллайан и?эр.

– Би?иги сайын мотуорканан манна киинэ к?р? кэлиэхпит.

– Этэрикээни да туоруургут саарбах.