Матчына душа

Размова з Кіева-Пячэрскім сланом

У асеннім прысмерку над Дняпром Замігцеў агеньчык сляпы. Ад дажджу пачарнеў небарака-дом І дубоў магутных слупы. Ад дажджоў стаў зялёным стары паркан, Парадзела лісце садоў. Пабяжы на поўдзень, Дняпро-рака, Панясі прывітанне з вадой. Прынясі яго ў гарад юнацтва майго, Дзе плылі тапаліныя дні, Дзе чырвоныя паркі ля берагоў, Дзе якраз запалілі агні. Ў гэтым горадзе, дзе златабрамскі сквер Зараз, пэўна, ад ветру пажоўк, Ёсць любімы раён, што завецца "Пячэрск", Ёсць каштаны ў імжацы дажджоў. Колькі я недакуркаў там раскідаў У начны нечапаны снег, Колькі раз пад вокнамі ноччу стаяў, Каб пабачыць цень у акне. Дом вар'ята-дойліда. Сотні хімер Прымасціліся ля акон, З брамы дзіўнай вартуе сонны Пячэрск Недарэчны каменны слон. Я прыйду і, як лепшаму другу свайму, Калі выйду на Банкаўскі брук, Доўгі хобат каменны пацісну яму, Накармлю апельсінамі з рук. "Любы слон, ты стаяў тут ночы і дні Перад гэтай каменнай сцяной. Раскажы мне, як тут жылі яны, Ўсе сябры, што ў разлуцы са мной?" Ты заўсёды бачыў іх вокан агні, Ты глытаў іхніх комінаў дым. Пойдзем вулкай, дзе тысячы навальніц Праляцела над сэрцам маім. Ты пабудзь гэту ноч, як калісьці, са мной, Пакідай старую турму. Асцярожна. Дай падтрымаю рукой, Дай пад хобат цябе вазьму. Мы дамо па Пячэрску вялікі крук, Я мясціны табе пакажу, Дзе калісьці кранаўся каханых рук, Дзе хаваўся з ёй ад дажджу, Дзе сімфоніі слухаў улетку з ёй, Дзе закусваў у склепах начных, Дзе бяссонным крокам, часінай начной, Падазроных будзіў вартавых. Цытадэльны завулак. Старыя дамы. Ў небе зоры, як кроплі слёз. Тут калісьці у верасні бачылі мы, Як кацілася знічка з нябёс. Я такога не бачыў яшчэ на вяку, Я не бачыў такога ў жыцці: Затуліла павекі, працягнула руку І сказала: "Ляці ж! Ляці!" І чамусьці як толькі сказала: "Ляці!" - Ліст кляновы ў сцюдзёнай расе, Ўвесь чырвоны, лімонны і залаты Ёй на пальцы, як мятлушак, сеў. І яна падхапіла яго на ляту, - Чуеш, сябра, чуеш, мой слон?
– І яна сказала, што гэта Арктур Ёй зваліўся лістком у далонь. Але вочы былі, як спынены спеў, Як трывожнай ракі глыбіня... Я быў вельмі дурны і не зразумеў, Што за зорку чакала яна. І прыйшла чарга невясёлым дням, Паміж намі стала сцяна, І не верыў ніхто, і не верыў я сам, Што чакала зорку яна. Тут, на сходах, што ад тэатра Франко На любімы Пячэрск вядуць, Я апошні раз махнуў ёй рукой І ў начную знік каламуць. Каб пасля зразумець, што на гэтай зямлі Памяць дзён такіх берагуць, Што куды б дарогі мяне ні вялі - Я забыць яе не магу. Колькі цяжкіх гадоў пайшло пад адхон, Пад марознага ветру свіст, Разумееш, мой сябра, мой любы слон, Мне яна напісала ліст. У сэрцы зноўку парасткі даўніх надзей Пад вясеннім ветрам пяюць. Можа, зоры ляцяць сапраўды да людзей? Можа, я спаймаю сваю? Мы раён абышлі з табою кругом. Зноўку вулка твая і мая. Ты, напэўна, ведаеш гэты дом? І пад'езд, і акно, як маяк? Перад ім гады замыкаюць круг І спыняецца бег хвілін. Ты прабач, прабач мне, мой любы друг, Я далей пакрочу адзін. 

Матчына душа

Ноч прыйшла да зямлі на спатканне, Захад скончыў агнём палаць, І дубы ў малочным тумане Веліканамі ціха стаяць. Бач, агеньчыкі вёскі далёкай, Бач, на ростані ўзняўся курган. Явар сумны і адзінокі Пахіліў задумёны стан. Кветка тут уначы расцвітае, Водар мяккі пялёсткі льюць... І яе па роднаму краю "Кветкай матчынай" людзі завуць. Я крануў яе ціха рукою - І пялёсткі спеў завялі, І паўсталі вакол чарадою Ўсе паданні роднай зямлі. Вось карона ў рацэ заблішчэла, Хтось плыве, як туман, на вадзе, Па дарозе, ад месяца белай, Цар змяіны кудысьці паўзе. Цені ў лесе бягуць. Цямнее. І ў чароўнай лясной гушчыні Праімчаўся кудысь, як завея, Ян Прыгожы на белым кані. Нехта зблытаў на росных палянках Сцежкі ўсе ў недасяжны край. Як далёка, далёка каханка! Сто гадоў шукай ды шукай. Недзе лье яна чыстыя слёзы, Спавівае ўвесь замак сон, І Буран на сухой бярозе Сцеражэ яе ля акон. Над зямлёю зарніцы мільгаюць, І здаецца, што гэта не гром, А нячыстую раць пабівае, Пакаціла цудоўным мячом. І не вецер раве-нарастае І ламае галлё на дубах, А асілкі дубы змятаюць, Каб да сонца расчысціць шлях. І пялёсткі гучаць трывожна, Бо мінуўся спеў забыцця. Казкі новыя, казкі грозныя, Небывалыя казкі жыцця. Ўспамінаю косы, і вілы, І над замкамі жаркі агонь, Безымянныя ў лесе магілы, І няволі цяжкі палон, Волі нашай крывавыя роды, Катаванні і здзек варагоў, Барацьбу і пакуты народа, Неўміручую душу яго, І паўстанні, паўстанні бясконцыя, І замучаных кроў на раллі, І, нарэшце, шчасце і сонца, Што сышло на нашы палі. Вы, што маці душу забылі, Без яе пажадалі пражыць, Што вы варты без гэтай магілы, Без каліны на роднай мяжы? Без дубоў, што ў тумане млеюць, Без расы на роднай траве? Павяртайцеся! Вецер мацнее! Маці кліча, кветка заве! Для яе я павінен, я мушу Неўміручыя гукі схапіць, Ўзяць у рукі "матчыну душу" І на вершы яе пераліць. Запісаць старыя паданні, Усё, што думаў і што жадаў, І легенды, што на кургане Сумны явар мне праспяваў. Цяжкі крыж, але вельмі пачэсны, Пераліць на свае аркушы Казку мудрую, Простую песню, Кветку матчынай чыстай душы.