Пагарэльцы
Шрифт:
Рая. А якую кватэру? А гэта?
Кудасаў. Хіба гэта кватэра? Гэта ж — каземат. Тут была кантора купца Япішкіна. І склады: сядзёлкі тут, гужы, хамуты. Вы ж не сядзёлкі… А купец будаваўся сур'ёзна, гад.
Рая. А да чаго тут сядзёлкі і хамуты?
Кудасаў. Я і кажу: вы не хамуты. Вы — людзі. А сюды мы вернем якую-небудзь кантору, а вам пяць пакояў. (Шэпча Ухватаву нешта на вуха.)
Ухватаў. Не спяшайся. Пасля такой катастрофы…
Кудасаў.
Рая. А навошта нам пяць пакояў? Федзя!
Кудасаў. Ну, а як жыў? Гаспадар горада! Вось госць прыехаў. Дзе вы яго прыстроіце ў такой цеснаце? Дый не такіх гасцей давядзецца прымаць. Так што, Раіса Якаўлеўна, у вас цяпер іншыя маштабы. I ніякія катаклізмы не павінны замінаць.
Бусько. А я, брат, у графскім іменні на этажах жыву. Такія пакоі — калі па чарцы возьмем з бабай — у чахарду гуляем.
Кудасаў. Вось бачыце. Ну, выбачайце, я пайду, а вы не турбуйцеся. Хведар Паўлавіч, можа, «эмку» прыслаць? Можа, праехаць куды?
Ухватаў (не адразу). Н-не, не трэба.
Кудасаў. Можа, Раісе Якаўлеўне трэба? Шафёр усё роўна дзяжурыць.
Ухватаў. Я сёння нікуды. Усю ноч не спаў.
Рая (яна, здаецца, крыху ап'янела). Калі ўжо так можна, Федзя, я хачу трошкі…
Ухватаў. Пакрасавацца перад мамачкай?
Рая. Федзя! Яна так рада будзе! Я на адну хвіліначку. I да сястры… Можа, на рынак — таксама на адну хвіліначку.
Кудасаў. А чаму нельга? Усе так робяць. Усе жонкі. Не на сабе ж цягаць.
Ухватаў. Ну, ладна, хай паедзе.
Кудасаў. Тады адпачывайце. Усяго добрага.
Ухватаў. Чакай! Нажы і відэльцы не знясі.
Кудасаў. Ага, даруйце. (Выкладае нажы і відэльцы.) Бывайце здаровы! (Каля парога перад багажом Бусько спыніўся, прынюхаўся раз, другі, трэці.) Кумпяк. Капчопы. Леташні… I сыр. Сялянскі. З корачкай. Падсмажаны на масле.
Бусько ашаломлены.
Бусько. Ён што, калдун?
Ухватаў. Цябе, Кудасаў, нюх пачынае падводзіць. А калі паляўнічага сабаку падводзіць нюх і ён заместа дзічыны ганяецца за жабай, то… Што з такім сабакам робяць? У лепшым выпадку прагоняць са двара. Гэта я ад паляўнічых чуў. Матай на вус.
Кудасаў. Усё. Жабы няхай не хвалююцца. Ганяць іх не будуць. Усяго найлепшага! (Выходзіць.)
Рая. Федзя! З ім гэтак нельга.
Бусько. Ну, брат, і ўюн! Ён табе і гэта, ён табе і «эмку», і катаклізму… Слухай, Хведзька, што такое катаклізма?
Ухватаў. Гэта, разумееш… Калі разбушуецца прырода, дзікая стыхія і ніхто з ёй саўладаць не можа. Бачыў,
колькі руін у горадзе? Такое і з чалавекам часам бывае, калі дзікасць прабудзіцца.Бусько. Бачыў. А ведаеш, і да нас гэтая граза дайшла. Але ў вас нашкодзіла більш. У нас толькі царкву здорава труханула. А так, толькі некаторыя страху нацярпеліся. А некаторыя… як мышы пад венікам. Кажуць, у вас багата людзей пад абломкамі прапала?
Ухватаў. Пытаеш!.. Такая катастрофа! Стыхія!
Бусько. I пасады, канечне, вакантныя… А? А я ўсе чысткі, брат, усе праверкі прайшоў…
Ухватаў. Ну, дык чым жа ты недавольны?
Бусько. Так што ж мені ў тым балоце і сядзець, у глухамані, аж покі рак не свісне? Мая Горпіна выгнала і сказала: «Шукай другое месца! Не хачу жыць у балоце! Адцвітаць!»
Ухватаў. У якім жа балоце? У наш час! Адцвітаць?
Рая. Занялі пакоі графа і адцвітаць.
Ухватаў. У графскіх пакоях з жонкай у чахарду гуляе і — адцвітаць!
Бусько. А пасада якая? Заготжывёла! Цьфу! Та што ж — мені людзей нельга даверыць? Шо, мой бацька ўсю грамадзянскую вайну прайшоў, каб я — сын яго — ізноў хвасты круціў бугаям? (Проста, але катэгарычна.) Мені трэба ўлада над людзьмі! О так! А не райзаготжывёла! Мені соромно!!!
Ухватаў. Так-так…
Бусько. Хведзька! Ты толькі глянь на мене! Шо я, не магу быць фігурай у другім маштабе? (Дэманструе сябе.) Слухай, будзь другам! Пагавары тут з кім трэба, выцягні мяне з глухамані. Век помніць буду! Га? Хведзька!
Ухватаў. Гм… Выцягні… А якая мне радасць?
Бусько (страсна). Хведзька!.. Ды я… Ды мая Горпіна… Ды мы… Эх, Хведзя, якім я другам буду!!!
Ухватаў (думае). А куды ж цябе?.. Ну, куды?
Бусько. Цяпер жа, кажуць, пустых кабінетаў многа. Самы мамент якую-небудзь свабодную пасаду…
Ухватаў. Ведаючы твае таленты, ну куды ж цябе?
Бусько. Ну… Таку… шо б штат буў! Ну… Намеснік, памочнік… Шо б було кому команду даць! Таку… Культурную пасаду…;
Ухватаў. Эць, якія замашкі! Ых-ых-ых… От куды меціць!.. Абавязкова ў атаманы!
Бусько. Ну поймі, Хведзя! Абрыдла з гэтымі рагулямі, козамі. Ме-е, бе-е, му-у! Цьфу! Па культуры занудзіўся.
Ухватаў. Дык што, можа, цябе дырэктарам тэатра?
Бусько. Гэта што? Я сам буду морду крывіць перад публікай? Дурыкі строіць? Не, брат, ты прыдумай што-небудзь другое. Гор-топ, гор-буд, дор-орс, гор-прод, гор-пром… Што-небудзь галантарэйнае.
Ухватаў. Можа, гор-хап?
Бусько. Ха-ха-ха! Калі ёсць гор-хап, давай гор-хап. Падзелімся! Слухай, Хведзька, ён правільна вынюхаў: тут мая Горпіна два кумпякі капчоныя загарнула. Адзін — табе, а другі — каму-небудзь, сам знаеш, для знаёмства…