Саамай к?нд? бэлэх

– Тугу диэ?эй, а?аа?

– Кини кырдьар диэн ??р?? диэ?ин хойутаабыт буолуо?а…

?т?? ки?и турбут, а?ата турарыгар к?м?л?сп?т, дьиэлэрин диэки барбыттар: «Шах биллэ?инэ кэргэттэрбитин ?л?рт??», – диэн о?онньор куттаммыт.

– Би?иги эйигин са?ыарыахпыт, а?аа, – диэбит уола. – Харабыллар эрэ к?рб?т?лл?р, шах билиэ суо?а.

Ол курдук олорбуттар, а?аларын шах хамначчыттара билбэт гына кистээбиттэр. Арай и?сэлээх, акаары шах ба?ылыктаах дойдуга уот кураан т?сп?т. Сирдэрэ хайыта хаппыт, кубарыйа куурбут, кыыл-с??л барбыт, к?т?р-с??рэр к?рэммит.

Шах, утатан ?л?р?м буолуо диэн, дьэ куттаммыт. «Уута к?рд???, уу булбут ки?иэхэ т?б?т?н оройугар диэри кы?ыл к?м??? кутан биэриэм», – диэн дьо??о биллэрбит. Ким да ууну кыайан булбатах, ити кистэлэ?ин кырдьа?ас маастардар эрэ билэр буолуохтаахтар ???. Оттон шах судаарыстыбатыгар биир да кырдьа?ас хаалбатах.

?т?? ки?и а?атыгар кэлэн:

– Хайыыбыт? – диэбит. – Ша?ы а?ыммаппын, дьону а?ынабын, ?л?лл?р?гэр тиийдилэр.

– Бар, то?ойуом, шахха «мин ууну булуом» диэ, – диэн а?ата с?бэлээбит.

– Ону хайдах булуохпунуй?! – диэн ?т?? ки?и со?уйбут.

– Мин ??рэтиэм эбээт, то?ойуом.

?т?? ки?и а?ата с?бэлээбитин о?орбут. Шахха тиийэн: «Ууну булуом этэ», – диэбит.

– К?рд??, ба?араргын барытын биэриэм! – диэн шах ??рэ т?сп?т. – Оттон мин уута суох олорбутум ?с хонно.

?т?? ки?и шах к?нь????нэтиттэн саамай с??р?к аты ылбыт да хонууга с??рдэн киирбит. К?рб?тэ: биир чыычаах хайа диэки к?т? турбут. Кини ол чыычаа?ы баты?а с??рд?б?т. Тыаллаа?ар т?ргэнник с??рд?б?т да, ата илистибэтэх, б?д?р?йэн да к?рб?т?х.

Чыычаа?ы кыайан ситиэ суо?ун ?т?? ки?и ?йд??б?т, ити кэм?э чыычаа?а били улахан тааска олоро т?сп?т. ?т?? ки?и са?ан хаалбыт, арай к?рд???нэ, чыычаахтар кэлэ-кэлэ ити тааска т???тэлээбиттэр да то?суйбутунан барбыттар.

?т?? ки?и шахха кэлэн эппит:

– Хайаттан ?р?йэ с??рдэр эбит, уута тымныы, дьэп-дьэ?кир. Ол гынан баран сири аннынан с??рдэр, сир ?рд?нэн с??рд??н, улахан таас мэ?эйдиир. Ол таа?ы халбарыттардахха, ?р?йэ к?б?с-к?н?т?к куоракка с??рд????.

?с к?ннээх т??н ?лэлээн, ?р?йэ?э суол хорбуттар, уу хотоол устун с??рд?б?т?гэр, шах ?т?? ки?ини ы?ырбыт.

Бастаан шах ?т?? ки?иэхэ кы?ыл к?м??? т?б?т?н оройугар диэри кутарга бы?аарбыт, онтон онтукатын уларытан: «Куулга кутан т???н? с?гэн илдьэринэн биэриэххэ», – дии санаабыт, онтон бэргэ?этигэр эрэ кутан ыларыгар эппит. Ол да харчытын олус хары?ыйбыт, онтон ?т?? ки?иэхэ кы?ыл к?м?стэн т???н? ыты?ан эрэ ыларыгар эппит.

– Эн кы?ыл к?м???? миэхэ наадата суох, – диэбит ?т?? ки?и.

Шах дьиибэргээбит. Кини кы?ыл к?м?скэ наадыйбат ки?ини аан бастаан к?рб?т. Аны кини кы?ыл к?м?стээ?эр сыаналаа?ы ылаары гынара буолаарай диэн куттаммыт.

– Оччо?о туох нааданый? – диэн ха?ыытаабыт.

?т?? ки?и а?атын ту?унан кэпсээбит уонна а?ата с?бэлээн ууну булбутун эппит.

– А?а ба?ылык, би?иги кырдьа?астарбыт би?иги судаарыстыбабытыгар би?игини кытта бииргэ олороллоругар к???ллээ, – диэн ?т?? ки?и к?рд?сп?т.

Акаары шах ?йд?? сатаабыт, ?йд?? сатаабыт, т??? ?йд?? сатыыр да, соччонон и?сэтэ эбиллэн испит. Кини ?т?? ки?и к?рд????т?гэр аккаастаары гынан эрдэ?инэ, хамначчыттара утуйар сиригэр толору уулаах ?с купсууну киллэрэн и?эллэрин к?рб?т. Шах тугун барытын умна охсубут, уу ?рд?гэр т?сп?т. Бастаан кы?ыл к?м?с купсуунтан, онтон ?р?? к?м?с купсуунтан, онтон алтан купсуунтан испит. Ол курдук и?э хайа барыар диэри испит.

И?сэ кэбистэрбит шах оннугар дьон са?а ба?ылыгынан кини эдэр уолун, киниэхэ чугас к?м?л????чч?нэн ?т?? ки?ини уонна кини а?атын талбыттар. Эдэр шах бу о?онньор курдук мындыр ?йд??х, кини уолун курдук ?т?? майгылаах буола улааппыт. Эдэр ки?и и?сэ кэбистэрбэтин, акаары бы?ыы туохха тиэрдэрин умнубатын диэн, шах кэнниттэн толору уулаах алтан, ?р?? к?м?с, кы?ыл к?м?с ?с купсууну баты?ыннара сылдьар буолбуттар.

СААМАЙ К?НД? БЭЛЭХ

Былыр биир атыы?ыт олорбута эбитэ ???. Кини ?с кыыстаах эбит. Атыы?ыт бииргэ ыраах дойдуларга эргинэ бараары тэриммит. Кыргыттарын ы?ыртаан эппит:

– Чыычаахтарыам, ыраата барар буоллум. Э?иэхэ тугу бэлэх а?алабын?

– Миэхэ ч?мч??к таастаах к?нд? сапта а?алаар! – диэбит улахан кыыс.

– Оттон миэхэ, – диэбит орто кыыс, – саамай кыра?ыабай солко ырбаахы та?а?ына!

Атыы?ыт куччугуй кыы?ыттан ыйыппыт:

– Оттон эн ханнык бэлэ?и ылыаххын ба?ара?ын?

Онуоха кыра кыы?а хоруйдаабыт:

– А?аа, мин тугу да ирдээбэппин. Эн бэйэ? эрэ тыыннаах эргилин, доруобай буол. Миэхэ бэлэх а?алыаххын ба?арар буоллаххына, ол дойдуларга сылдьан сиэбит лэппиэскэ? хоруотун мунньан а?алаар.

Атыы?ыт дьиктиргээбит да, утарса барбатах.

Ыраах дойдуларга ?р сылдьыбыт. Эргинэн б?тэн баран кыргыттарыгар сыаналаах к?нд? бэлэх б???н? атыыласпыт, дойдутугар айаннаабыт.

Дьиэтигэр кыргыттара а?алара кэлэрин кэтэ?ии б???н? кэтэспиттэр. А?алара дьэ этэ??э тиийэн кэлбит, улахан кыргыттарыгар ыарахан сыаналаах бэлэхтэри т??этэлээбит. От- тон кыра кыы?ыгар лэппиэскэ хоруотун мунньан а?албыт.

– Мин эн к?рд????г?н толордум, то?ойуом, – диэбит атыы?ыт, – ол гынан баран маннык бэлэ?и биэрэрбиттэн кыбыстабын да?аны.

Кыы?а тугу да са?арбатах, саамай таптыыр ытын ы?ырбыт, ыт с??рэн кэлбитигэр, лэппиэскэ хоруотун сыттаппыт. Ыт сыттаан к?р??т туора хаампыт. Онуоха кыра кыы?а а?атыгар эппит:

Конец ознакомительного фрагмента.