Санатыма дуу, ааспыты…

– Эиги… миигиттэн сылтаан рэхтэн маттыгыт дуо? Бу мантан атыа барар кыаххыт суох?! Оччотугар мин барыам! Ылы, киири, рэни, кии буолу. Ол эрээри, миигин сэнээмэ, илэчиискэлэр оолоро буолбатахпын, эиги да рээ суох син биир кии буолуом, – диэт, сорунуулаахтык деканакка тттр киирбитэ.

– Докумуоммун ылыыыбын, мин… атын сиргэ барыыыбын, – диэн сымыйалаан кубарыппыта.

Онуоха дьиктитэ баара, бу икки ардыгар сибилигин рэн-ктн тахсыбыт кыыс баччалаах былдьаыктаах миэстэттэн тоо аккаастаммытын ким да туоулаа барбатаа, саата суох тргэн лгэрдик кумааытын була охсон утары ууммуттара.

Итинтэн эмиэ соуйбут-хоргуппут кыыс, сап-салалас илиилэринэн били кумааылары куду харбаат, тахсар ааны былдьаспыта. Баар, ким эмэ хайдах-туох буоллу диэбитэ буоллар, санаата уларыйыа эбитэ дуу. Ханна эрэ санаатын гээр ктэ-эрэйэ санаабыта туолбакка, онтон ордук хомойон, синим биир диэт, иннин диэки дьккйэн испитэ. Ааа мрспт оолору тнэри кт сыан крдр устун србтэ. рмннэнэ турар кураанах аудиторияа киирэн уйа-хайа суох ытаабыта дуорааннанан крдр н уугар ииллибитэ быыылааа да, кыыска ким да чугааабатаа. Бачча тухары атаастаммыт курдук санаммат буолара да, тыл баар эбит кыыылаах да, ыарыылаах да. Кимнээх буолан кмскэтиэй? Ханыыта суох эрэйдээи ааардастыы атаастаатахтара абатын… Кинини туора соторго хантан ылбыт бырааптарай? Кыл тгэнигэр, хаста да сх, миэстэтин туран биэриэ суох курдук санаабыта эрээри, оо, ити харахтар… Бука бары кинини тымныытык, хаыстык, туохтарын эрэ былдьатан рбт курдук крр элбэх да элбэх сып-сытыы харахтар. Хайдах итинник дьулаан харахтары кытта биэс сыл эллээн, тээ этээ сылдьыахха диэтэххэ, ыарахан этэ. Ол иин аккаастаммыта.

Дьиэр, ити кыыылаах-абаккалаах тбэлтэ ааспытын да кэнниттэн, холкутуйаат, хайдах эрэ кэмсинээччитэ суох. Хата, туох имнэммитэ буолла, арааа, дьылата харыстаабыт дьнэ буолаахтыа, иннигэр кинини ктэр туох эрэ улахан аластан мчч туттаран быыаан ылбыта буолуо дии саныыр. Кыахтаах баайытык атын рэххэ барыам да диэбитэ баара? Кии да клх, Аанчык докумуонун туттарарыгар хас да сиргэ туттарсарга холонор албаы билээхтээбэтэ дааны ээ. Букатын да мантан атын рэх туунан санаабакка сылдьыбыт кыыс толкуйа туора-маары срэр кыаа суоа.

Онон, тиээр, туга да суох хаалбыт кыыс, ол кн саата суох малын хомунан, абитуриеннаан бпптэ. Уопсайтан тахсан, аа-дьуо хааман, хайа диэки барарын бэйэтэ да билбэккэ, оптуобус тохтобулугар тиийбитэ. Онно баар кыра киоска тннгн аттыгар, быыыта, бэрт рдтэ сыстыбыт, ардах-хаар лбрйэн, кн уота тобулу крн, дэлби сааран хаалбыт биллэриигэ хараа хатаммыта. Дьэ, онто дьыалатын барытын бэрт судургутук быаарбыта. Кыыс итиннэ этиллибит нмэрдээх оптуобуска олорон, олус судургутук оруобуна «Кнчээн» Оо дьиэтигэр тиийэн кэлбитэ.

Хата, бу лээ тбээ тэн абыранна дааны. Тулаайаын истэн, гс кэпсэтиитэ суох тута уопсайга олохтообуттара. Бастакы кэмэ бииргэ олорор кыыа сбэлээн-амалаан, лэтин сатыар диэри рэтэн абыраабыта. Хаан да кыыл оону крбтх кыыс манай утаа соуйбута сонун буолбатах. Баалаах барыга рэнэрин сиэринэн, дьахтар да буоларын быыытынан, хаана оонньоотоо, оону кррн-ббэйдиирин бэркэ сблээбитэ. Куттанан чугунаабакка, харса суох, этии-рэтии хоту, снньн да сатаан кыаммат, ст эрэ киилэлээх кырачааннары ббэйдээбитинэн, имигэс бэйэлээхтик туппутунан-хаппытынан барбыта.

Сааыары ити дьоно т эмэ бороохтуйдулар, доор. Аны сууламматтар, ыстаан, ырбаахы сыыын кэтэн баран, илиилэринэн тайманаан, батыа крн, кураанах суоскаларын соппойоллорун быыыгар сс мичээрдээн ылаллар. Тура-олоро сатааччылар да бааллар, саамай сытыылара, икки илиилэринэн тардыан тураат, уйаларын кэрийэ хааман мунаналлар.

Ыалдьар оо атын эбит ээ. Сыппытын курдук сыттаа, атыттар хайдах да сайынныннар-эбинниннэр, ол эрэйдээхтэр, кыайан эргийбэттэр, тблрн ктхпттр, оннооор, ыйааыннара эбиллибэккэ дылы…

Итинниктэри кытта элбэхтик кэпсэтиэххэ, бодьуустаыахха баара диэн мунньах аайы абаккаа этинэллэр да, лэиттэр кыамматтар.

Ньээкэ хамнаа быыкаа, ол да иин ууннук тохтоон, олохтоохтук санаатын ууран лэлиэн баалаах аыйах. Арай Аанчыкка табыгастаахха дылы. Ылар харчыта аылыгар тып курдук тиийэр. Уопсайа босхо, кнс лэтигэр чэйдиир. Быстахха кэлбиттэр эн хайдахтаах да этиигэр-рэтиигэр кыамматтар, аыйах кэмэ хамнастарын толуйдулар да, туох да иээ суох тттр ыстаналлар.

Ардыгар медик буолаары сылдьар устудьуоннары аалаллар. Олор хантан ньээкэ буолуохтарай, рднэн-аннынан сууйан-тараан хайдах тутары-хабары билсэллэр эрэ, снньнэн ыарыыны интэриэиргиир буолан, сытар ооо ымманыйбаттар.

Оттон Аанчык лэтин нааа сблр. Сороор, солбуар ньээкэ кэллэинэ да, тардыллан, арыый иллэсийбиччэ, ыалдьар оолор хосторугар баран анаан бодьуустаар идэлээх. Саха буоллун, нуучча буоллун, омук буоллун, наар сахалыы туаайан саарар, кэпсэтэ сатыыр, ыллыыр, утуу-субуу барыларын кттэлиир. Сытааччылар эрэйдээхтэр сороор кырдьык да билэр курдук туттаахтыыллар. Аанчык атаын тыаын истээт, ах бараллар уонна кинилэргэ тиийэрин ктэр курдук иийэ тээхтииллэр. Оччоо кыыс иккилии оону уйаларыттан ылан тгэр ыга кууан тннккэ чугаата аалар. Сырдык буоллун, хараа буоллун, туох да ситимэ суох ааар кырыытыттан иирдьэни-таырдьаны, киини-сн, ыты-куу арааран кэпсээбитинэн барар…

Манна киириэиттэн иигэр кистээн иитиэхтиир биир ыралаах. Хаан эрэ кини рэнэн, идэлэнэн, хамнаа рдээтэинэ, туунан дьиэлэниэ уонна булгуччу мантан биир эмэ эрэйдээи иитэ ылыаа. Ол оотун оннооор хайдах эрэ хараар крн ыларга дылы. Эмиэ да дьиибэтэ баар, кыыс хаан эрэ кэргэн барыахтааын туунан тоо санаабатаа буолла, ыал буоллаына бэйэтэ оолонуохтааын эмиэ учуоттаабатах дии.

Аанчык итинник арааы эрийэн-буруйан, быстах-остох булкуйан-тэлкийэн ууннук санаабытыттан илистэ быыытыйда, оргууй э тыынна. Оо, санаа диэн тгээ дирииэн, сыыйыллара тргэниэн! Уопсайыттан лэтигэр диэри, омуннаатахха, баара-суоа икки хаамыы. Ол икки ардыгар санаата ырааынан да «айаннатан» оонньоколоон ыллаа . Барыта иэйииттэн сааламмыта ээ. Ийэ буолар рттэн, кистэлэ дьолтон уонна… соотох буолбатах долгуйууттан. Ол иин, хаан эрэ ылыахтаах оотугар туаайан оргууй аай: «Чыычаах, тохтуу тхпт, бастаан оолонуохпут, онтон эйигин син биир ылыахпыт», – диэн бэйэтэ эрэ истэрин курдук сибигинэйдэ.

Кыыс лэтигэр кэлээт, муус маан халаатын кэттэ, эмиэ оннук туналыйбыт халпааын оройугар уурунна, кэтээр ыга тардан баанна. Сиэркилээ кини иннигэр атын Аанчык турар. Уулуссаа буоллар нааа оннук кии хараар быраыллыа суох эбит да, маан халаат кими баарар олус тупсарар. Кини симиттибиттии туттубут сэмэй баайы ыраас сэбэрэтинэээр быыыта-тааата ордук уурбут-туппут курдук. Орто ууоар ср-сп сип-синньигэс бииллээх, кбс-кн атахтардаах. Онуоха эбии илиитинэн лэлиир кыыс имигэс санныларыгар дьрэлии нарын илиилэрэ харахха чуо быраыллаллар. Хамсаныыта имэрийэн эрэр курдук сэрэхтээх, нааа намчы буолан, оо эйгэтигэр айылаттан сыстаас буоларга анаммыкка дылы. Клэн мичийдэинэ сирэйдиин сандаарыс гынар ис киирбэх мсснэ кии эрэ хараар чуо быраылларын бэйэтэ сэрэйээхтээбэт…

Былырыын баччаа дойдутугар этэ. Аата суох буолбут кэмин саныырыгар нааа ыарахан, ол иин хаан да оуо суох чинчилээх бааы тыыппакка, мэлдьи тумна сатыыр. Ордук-хос ыйыталларын эмиэ сблээбэт, судургутук: «Ийэм кырабар лбтэ, бу диэн чгэйдик да йдбппн. Оттон аам былырыын оолго бараахтаабыта, онон тгрк тулаайахпын», – диэн быыта биэрдэинэ, ким да эбии туоулаааччыта суох.

Толялыын билсэллэригэр эмиэ ити курдук эппиттээх. Уол соуйбута уонна тугу да саарбатаа. Ол кнтэн ыла кини кыыска сыыана ордук иирэх буолбута быыылааа. Кинилэр Эргэ Саа дьылы атаарар саана т кулууп ктгэр крсбттэрэ. Аанчык онно тиийиитэ соуччу соуа. Бииргэ лэлиир кыыын кытта таах сынньана таарыйа барсыбыта. Куорат сир ыччата сытыыта дэлэлээх дуо, уоллуун-кыыстыын тибийэн олороллоро. Онтон саллан кыыс муннукка турар остуолга турбаттыы сананан олорбута. Биир бытыылка суок атыыласпытын хоро от курдук нх пластик туруупканан сыпсырыйа-сыпсырыйа, киээни быа анаан рдэрэр буруоларын быыынан кттэри одуулаабыта. Чахчы киэптэппитэ, эчикийэ хамсаналлара да эинин, эрийэн тэн уустугун. Ол быыыгар сс ртэ ыстаалаар эбиттэрэ. Бары да маарынныырдык хамсаналлара, онон, сэрэйдэххэ, саамай муодунай к гэнэ быыылааа.