Санатыма дуу, ааспыты…

– Анютка, бу бгн тоо арбы-сарбыгыный? Туох буоллу? – уурайбыт вахтер уол оннугар кэлбит эбэтэ, нааа намыын майгылаах Марыына эмээхсин, таапачыкалаах атаынан сыр-сыр ктэнэн, ханна эрэ ааан иэн киниэхэ халыйда.

– Ээ, суох, таах… – хараын уутун кистээн тнэри хайыспыт кыыы эмээхсин сэийэтиттэн ылан бэйэтигэр эргилиннэри тарта.

– Хотуой, ол-бу буолума, миигин кырдьаас киини албынныа суоа. Хат сылдьаын буолбат дуо?

Ити Толя уолтан диэ? Тугуй, албыннаата дуо, этэ тарт, кн сарсын мин кинини чгэй аайдык… – Марыынаны ситэ саарпакка Аанчык кини айаын саба тутта:

– Толя туох да буруйа суох, кими да албыннаабата. Мин онтон ытаабаппын… – диэтэ.

– Оччоо? – эмээхсин кыыс илиитин туора садьый-да. – Бай, хат кыыс уонна туохтан итинник айманыахтааый? Эр кии эппит тылыттан туораатаына буолбакка?!

– Эбээ… оннук буолбатах. Мин тулаайахпын, кыраттан да ытыырым кэмнээх буолуо дуо… – титирэстэс куолас, т да кистээбит, онон-манан аралдьыппыт иин, син биир тл ктн тахсан, бгн кн быа илистибит кыыы эбии ытатта.

Марыына эмээхсин кыыы дэллэритэн илдьэн кэбиниэт дэнэр быыкаа холлороон курдук хоугар киллэрдэ. Итии мттээх чэйи буруолаппытынан сибэкки ойуулаах чааскыга толору кутан кэри-куру кыыс иннигэр ууран биэрдэ. Остуолун тардарыттан ыык гынар суухаратын кытта хас да кэмпиэти таааран кыракый блээ рйэх баайытык тэлгэтэ оуста. Бэйэтэ хаан да арахсыбат, таба ойуулаах дьоус чкйн хойуу ттээх чэйинэн толороот, сонно инэрэн, муус маан блээ ыы-быччары кута охсон, сойута уурунна.

Итиэннэ, ийэ эрэ сатыыр албаынан буолуо, муунтуйбут кыыы дэлби ааттаан, ыраахтан таайтаран, устунан уоскутан олус иирэхтик, истиник кэпсэттэ. Сааыгар кими да кытта маннык наллаан, ирэ-хоро сэлэспэтэх Аанчык бастаан кистэнэн кумуччу туттубута сыыйа ааста быыылааа. Кинини бэркэ йдр, курдары крр кэриэтэ санаатын сыыын нааа чопчу быааран кэбиэр, олоу олорбут, арааы билбит эбээ барахсаа кыыс оо тууй срэин дьол икки, танарыы икки сытыытык кэйиэлиир кистэлэин сыыын барытын тоо скээтэ…

– Мин Толяны буруйдуох санаам кэлбэт… Кини олус чгэй, кии да быыытынан миэхэ саамай кндм, мин кинини син биир таптыыбын… таптыам дааны, – Аанчык эрэйдээх букатын оолуу, туох да ситимэ суох булкуур быаарыыта итинник.

Оо барахсан, хата, итиччэ этиннээ диэн эмээхсин клгэр имнэннэ. Танардылар диэн танастар суолга киирэр толкуйа суоуттан кини рдэ дааны, трппт кыыын, сиэнин кэриэтэ олус аынна дааны.

Таптаабыта буруй буолбатаын, оо кэлэрэ дьыла бэлээ дэнэрин эмээхсин боростуойдук, ылыннарыылаахтык йдтт. Ытыыр-соуур, куааны саныыр, ыраланар сыыатын, ол барыта кии буолан кэлиэхтээх оо тн эрдэттэн сатарытыа, айгыратыа диэн, куттаабакка, кырдьыгынан ууран биэрдэ. «Кыыс оолонуохтааын билэн, уол, баар, кинини харыстаан, атын кыыы кэргэн ыларын ааастык эппэтэх буолуон эмиэ сп» диэн йдх баабыска балаыанньаны бары ттттэн быаарыста, э-аллара ыаранатта. Кими да сэмэлээбэккэ, буруйдааы ирдээбэккэ, буолбут балаыанньа хайа диэки тнэн салаллыахтааын туунан бэйэтин санаатын эттэ.

Инньэ гынан эмээхсиннээх кыыс иккиэн эрэ билэр тыын кистэлэнэрин кимниин да ллэстиэхпит суоа диэн сбэлэстилэр. Тиээр Марыына:

– Анютка, эн, кырдьык да, спк гынаын, тоойуом. Оо аата тоо куаан санаалаах, тттр кэмэлдьилээх, ыраас кыыы албыннаабыт дэниэхтээий? Биллэн турар, трхтээх оону эрдэттэн хомотор сыыа. Кини аата эн таптыыр кии, кн сиригэр саамай соотох кнд диэн эн таллаы эбээт! Онон ооун да оннук иитиэхтээххин. Чэ, кытаат, тоойуом, сарсыарда буолара субу кэллэ. Бар, утуйа тарт! нэр кн саргылаах санааны салайдын, – диэн быа кутугунатан, сып-сылаастык сыллаан-уураан, санааа баттаппыта саардыы ллхчэ кыыы хоугар утута рдэ…

Аанчык мунааы, аата, ким да итинник ийэлии имэрийбэтээ эчи ырааппытыан! Марыына эбээ илиитэ сымнааа, саата намыына, экчи ийэ эрэ оотун ити курдук таптыа буолуо. Ол эрээри Аанчык итинник сыыаны сэрэйэр эрэ.

Кини йдрн тухары аатыныын бииргэ этилэр. Эр киилии модун крнээх аата, тардына да буоллар, дэ-ду рэн к-дьаа буолара. Оччоо, бэйэтиттэн кммт курдук, суал лгэрдик кыыын сттэн «ык» гына сыллаан ылара, тбтттэн имэрийэрэ. Онтон ордук исти сыыаны билбэккэ улааппыт кыыс соччо-бачча туорхаыйбата.

Аатын хараар куруук дааны курус клгэ хаан да арахсыбаттыы олохсуйбут быыылааа. Омуннаах оонньуу да кэнниттэн Аанчык, биирдэ эмэ алаатан, клэн-салан кйгрбтнэн дьиэтигэр киирэригэр аантан били курус дьикти ыар тыына илгийэ тэрэ. Ийэтэ суох олох, кырдьыга дааны, р-кт сырдык араатын мэлдьи клкт тэр быыылааа. Ону улаатан эрэр кыыс син сотору йдбтэ. Ытаан-сооон аатын аймаабат буола сатыыра, бэйэтин кннээи кыалатын кистэнэргэ, хороччу улаатар киичээн тбгн сатаан дьаанарга тргэнник рэммитэ быыылааа.

Онон Аанчык атаах оолуу буолбакка, судургутук, арааа, эр киилии соустук улааппыт эбит. Ордук-хос тугу да крдппт, туруорсубат, баары баарынан, суоу суоунан ылынан, соотохсуйбут аа боростуой оскуолатын ааспыта.

Итини барытын эргитэ саныы сытан Аанчык утуйан хаалла.

Арай тээтэинэ, рдк да рдк хайаа ытта сатыыр. Иэ улааппыт аай, ол иин сэрэнэр курдук, таах дабайа сатаабат, хайата рдгттэн эмиэ да саллар. э диэки кр сатыыр, ол быыыгар тоо ити хайаа ыттар баалааын йд сатыыр. Суох, ыттыахтаах быыылаах да… мээйэ элбээ бэрт. Ыарахан дии, хайдах соотоун ыттыай? Онтон тэригэр хайдах буолуой, ким кэлэн кмлй? Ити икки ардыгар хайа рдгэр Толя турарын крр уонна, туох баар хос санаатын илгээт, иннин диэки дьккйэр… Тиритэ-хорута били тыаллаах чыпчаалга тарбачыан тиийбитэ, аны ким да суох. Хайдах баайыный? Сибилигин баара дии? «Суо-ох, Толя мааын тсптэ-э, эн хойутаабыккы-ын…» – диэн тыал сипсийэргэ дылы. «Чэ, буоллун, сотору, сынньанан баран, бэйэм да тм буоллаа. Толя, бука, тиэтэйдээ. Мин да киниэхэ ыттарбын эппэтэх буоллаым дии». Иигэр итинник саныы-саныы, сэрэнэн-сэрэнэн сыыртан тэ сатыыр. Нааа туруору сиргэ кэллэинэ олоро биэрэр, онтон атаын иминэн дугунан, иин кйэ туттубутунан, тэ сатыыр да, хайа тэллээ чугааан да бэрт…

Ууктан кэлбитэ, хайыы-йэ сарсыардааы кн чаылыйбыт. Хата, мучумааннаах сырыыта тл буолбутуттан рэн, Аанчык санныттан сгээри тэрбит курдук сананна. Ону-маны эргитэ саныы барбакка, куолутунан кннээи тбгэр тстэ…

Марыына эбээ аныгыскы сырыыбар сээргэиэхпит диэбитин йдн, эмээхсин дьууурунайдыыр кнгэр Аанчык кнс халаачык астаата. Онтун итиитинэ саахары уулларан рдгэр саба кутан ордук минньигэс гынна. Эбээни кндлээтэинэ т эрэ рн санаан кыыс мичээрдээн ылла. Ол эйээс тгэни срэинэн бааран бэйэтэ биири да ылан амсайбата, бтэйдии билэр, син биир сблэ. Маннык халаачыгы астаатаына, Толята нааа хайааччы. Ааспыкка оннооор: «Бу кэннэ миэхэ атын туох да аылык наадата суох», – диэмэхтээбитэ, кууан туран истиник да истиник уураабыта. Ол астыныы бэлиэтэ хайабыл буолбакка, тугуй? Кыыс бэркэ кнньрэн аын тэриэлкээ тэлгэтэ ууран сойутта уонна, киээ нам-нум буолары ктэ таарыйа, сээкэйин гына сырытта.

Марыына эбээ бу киээ сээргэии ис хооонун эрдэттэн толкуйдаабыт кэринээх. Аанчык оолонуохтааын уонна хайа баарар трр-уууур аналлаах тууй дьахтар тугу билиэхтээин, туохтан сэрэниэхтээин быраабыла курдук наардаан, оргууй аай кэпсээбитинэн барда. Эбээ барахсан рэтэрдии такайара олус сатанар, бэйэтигэр нааа барсар. Кырдьык да, биэнсийээ барыар диэри сааын тухары учууталлаабыта чуо кстр, куолаа срдээх намыын, исти уонна ылыннарыылаах.

Инньэ гынан Аанчык, ийэ-аа рэин ситэри ааспатах дьылалаах кыыс да буоллар, манна диэн эттэххэ, хата сорох-сорохтортон орто да быыылаах. Эбээ Марыына кыамньылаах рээ хайдахтаах да энциклопедияа суруллубуттааар ырылхайа, астыга уонна, хайа, йднр судургута сыттаа. Ийэлэр бары да кыыс оолорун, эбээ Марыына курдук иннилэригэр тутан олорон, маннык такайбыттара сэрэйиллибэт. Бу олус уустук уонна тустаахха да кппэтэх ттттэн соуччу сонуну дьахтар эрэ барыта оотугар кыайан кэпсээбэт буолуохтаах…

– Дьэ, тоойуом, эппэтээ диэйэин, тулуйа рэммиккинэн саата суох барытын искэр хаайа сылдьаайаын? Кии тутула чараас, туох баарар буолуон сп. Хайа да тгээ, эттэргин эрэ барыны учуоттааччылар, билээччилэр ити быраастар ананаллар. Кинилэр эбээинэстэрэ эбээт. Онон харса суох мунаарбыккын этинэ сырыт, билбэккин ыйыталас. Эн оннугар ким да ону оорботун билэин. Хайа, уонна оо туугар барыта этээ буолуохтаах, – Марыына бг уруогун мас-таас курдук тмктээтэ.

– Кыра аайы улахан дьону, быраастары кутугунатарым сыыа буолбатах дуо? – Аанчык саарыыр.