Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

– гэта вы самыя i выгляд ваш, даруйце ж мне гэта! Бо кожны бадзёрыцца, як толькi зiрне на паняверку; i кожны лiчыць сябе дастаткова моцным, каб суцешыць яго.

Мне самому далi вы сiлу - добры дарунак, о высокiя мае госцi! Добры дарунак за гасцiннасць! Ну што ж, не гневайцеся, калi я прапаную вам свой.

Тут царства маё i валадарства маё: i хай усё маё ў гэты вечар i ў гэтую ноч будзе ваша. Звяры мае паслужацца вам: мая пячора хай будзе вам на адпачынак!

У мяне, у маiм доме, нiхто не павiнен паняверыцца, у сваiх валоданнях я абараню кожнага ад дзiкiх звяроў ягоных. I першае, што прапаную я вам, бяспека!

А другое - мой мезенец. Як толькi мой мезенец будзе ў вас, вы схопiце i ўсю руку, ат, воля ваша!

I сэрца ў дадатак! Прашу вас, госцi, дарагiя госцейкi!"

Так сказаў Заратустра, смеючыся ад любовi i гневу. Пасля гэтага вiтання госцi спачатку пакланiлiся i пачцiва маўчалi, а кароль справа адказваў яму ад усiх.

"Па тым, як ты склаў вiтанне i падаў нам руку, мы пазнаём у табе Заратустру. Ты прынiзiўся перад намi; ты мала не зганьбiў наша пашанаванне:

– але хто здолеў бы, як ты, прынiзiцца так годна? I гэта бадзёрыць нас i дае радасць вачам i сэрцу.

Каб пабачыць такое, мы ахвотна паднялiся б на больш высокiя горы, чым гэтыя. Бо з прагаю да вiдовiшчаў прыйшлi мы сюды, мы хацелi пабачыць, што прасвятляе журботны пагляд.

I вось - наш крык на дапамогу ўжо адгучаў, мiнуўся. Ужо расхiнулiся i напоўнiлiся захапленнем нашыя пачуццi i сэрцы. Яшчэ крыху, i мужнасць нашая стане дзёрзкасцю.

Не расце на зямлi, Заратустра, нiчога больш радаснага, чым высокая моцная воля: яна - найпрыгажэйшая раслiна. Такое дрэва ацаляе ўсю мясцовасць.

Да кедра прыпадобню таго, о Заратустра, хто вырастае падобны да цябе: гонкi, маўклiвы, суровы, самотны, велiчны, гнуткi i пругкi, шляхетны,

– раскiдзiста-галiнасты над валоданнямi сваiмi; адважны субяседнiк вятроў, i бураў, i ўсяго, што адвеку блiзкае да вышыняў,

– i яшчэ больш адважны адказчык, валадар i пераможца: хто б не падняўся на высокую гару, каб пабачыць такiя дрэвы?

Тут, каля твайго дрэва, о Заратустра, ажывае нават змрочны i бязрадны: гледзячы на цябе, супакойваецца непастаянны, i гоiцца сэрца ягонае.

I сапраўды многiя позiркi звяртаюцца сёння да тваёй гары i твайго дрэва; узнiкла вялiкая туга, i многiя пытаюцца: хто такi Заратустра?

I ўсе, у чый слых ты калiсьцi па кропельцы ўлiваў сваю песню i свой мёд, усе, што адышлi ад свету, пустэльнiкi i тыя, хто самотны ўдвух, пачалi гаварыць сэрцу свайму:

"Цi жывы яшчэ Заратустра? Няварта жыць далей, усё адно ўсё марнае: альбо мы павiнны жыць з Заратустрам!"

"Чаму не прыходзiць ён, хто так даўно абвясцiў пра сябе?
– так пытаюцца многiя.
– Цi адасобленасць паглынула яго? Цi мы самi павiнны прыйсцi да яго?"

I вось цяпер сама адасобленасць сатлела i разбураецца, нiбы магiла, якая рассыпаецца i ўжо не можа трымаць мерцвякоў сваiх. Паўсюль вiдны ўваскрэслыя.

Усё вышэй i вышэй уздымаюцца хвалi вакол тваёй гары, о Заратустра. I якая высокая яна нi ёсць, многiя дойдуць да тваёй вышынi: нядоўга яшчэ човен твой будзе заставацца на сушы.

I што мы, спанявераныя, прыйшлi цяпер у тваю пячору i ўжо вызвалiлiся ад няверства - гэта ёсць азнака, папярэдняя азнака таго, што лепшыя за нас цяпер у дарозе да цябе,

– бо ўжо ў дарозе да цябе апошняе, што засталося ад Бога сярод людзей, менавiта: усе людзi вялiкай тугi, вялiкай агiды, вялiкай перанасычанасцi,

– кожны, хто не хоча жыць iначай, як навучыўшыся зноў спадзявацца, навучыўшыся ад цябе, Заратустра, вялiкай надзеi!"

Так гаварыў кароль справа, а пасля схапiў за руку Заратустру, каб пацалаваць у яе; але Заратустра ўхiлiўся ад гэтага знаку павагi i спалохана адступiўся назад, раптоўна i моўчкi, быццам знiк у глыбокай далечынi. Але адразу ж зноў быў з гасцямi сваiмi, глядзеў на iх ясным, выпрабавальным позiркам i гаварыў:

"О госцi мае, высокiя людзi, я хачу прамаўляць да вас па-нямецку i шчыра. Не вас я чакаў тут, у гэтых гарах".

("Па-нямецку i шчыра? Хай Бог крые!
– сказаў убок кароль злева.
– Вiдно, што не ведае ён нашых мiлых немцаў, гэты мудрэц з Усходу!

Ён, мабыць, хацеў сказаць "па-нямецку i груба" - памагай Бог! На нашыя часы гэта яшчэ не самы горшы густ!")

"Няхай нават усе вы, разам узятыя, - вышэйшыя людзi; але як на мяне - вы недастаткова высокiя i моцныя.

У мяне - гэта азначае: як на таго няўмольнага, якi маўчыць ува мне, але ж не вечна ён будзе маўчаць. А калi вы i не чужыя мне, дык не такiя блiзкiя, як мая правая рука.

Бо ў каго, як у вас, хворыя i слабыя ногi, таму найперш хочацца, каб лiтавалi яго, усведамляе ён гэта або хавае ад сябе.

Але нi рук, нi ног сваiх не шкадую я - я не лiтую сваiх воiнаў: так што вы няздатныя на маю вайну!

З вамi я змарнаваў бы ўсе свае перамогi. Многiя з вас пападаюць, як толькi пачуюць пошчак маiх барабанаў.

Вы недастаткова прыгожыя для мяне i недастаткова высакародныя. Чыстыя, гладкiя люстэркi патрэбныя мне на павучаннi мае; а ваша паверхня руйнуе нават мой вобраз.

Вашыя плечы нурацца пад цяжарам многiх успамiнаў; многа гнюсотных карлiкаў сядзiць, скурчыўшыся, у патаемных заканурках вашых. Колькi плебейскага вы хаваеце ў сабе!

I нават калi высокiя вы i вышэйшага роду: многа ў вас крывога i выродлiвага. Няма на цэлым свеце каваля, якi паправiў бы вас i выпрастаў.

Вы толькi масты: хай вышэйшыя пяройдуць па iм на той бок! Вы - толькi прыступкi: дык жа не гневайцеся на таго, хто падымаецца па гэтых прыступках на сваю вышыню!

Магчыма, з вашага насення i вырасце калi-небудзь сапраўдны сын i сапраўдны спадчыннiк: але да гэтага яшчэ далёка. Вы - не тыя, хто спадкуе iмя i набытак мой.

Не вас я тут чакаю, у гэтых гарах, не з вамi апошнi раз сыду ўнiз. Вы прыйшлi як азнака таго, што вышэйшыя ўжо - ў дарозе да мяне,

– не людзi вялiкай тугi, i агiды, i перанасычанасцi, не тыя, каго вы называеце апошнiм да Бога сярод людзей.

– Не! Не! Тры разы не! Iншых чакаю я тут, у гэтых гарах, i кроку не зраблю адсюль без iх,

– я чакаю вышэйшых, мацнейшых, пераможных, бадзёрых духам, у каго душа i цела - у гармонii: павiнны прыйсцi iльвы, якiя смяюцца!

О дарагiя мае госцi, вы дзiвосныя, вы яшчэ нiчога не чулi пра маiх дзяцей? I што яны ўжо ў дарозе да мяне?