Урут бобуллубут айымньылар

Инньэ диэбитигэр, уола хап-сабар та?нан, ыалыгар та?ыста. Ньуучча сэрэйдэ бы?ыылаах, то?о дьиэлээх ки?и уолун ыыппытын. С?гэтин хат ылан, ба?ыгар уктан баран, у?а оро??о тиэрэ т??эн сытта. Сотору со?ус та?ыттан икки саха киирэн кэллилэр.

– Били к?т?р ?ст??х манна хоно сытар эбит дии, – диэтэ биирдэстэрэ.

Онуоха дьиэлээх ки?и эттэ:

– Хайа ??дэн ньууччата дь?л? ыстанан кэллэ буолла? Та?арабытын да с?г?н ылларбата. Бу т??н кинини кэтээн, утуйуохпут суох, бы?ыыта. Хайа абаа?ы ньууччата булла буолла? Э?иги биирдэскит манна до?ор буолан хонустаххытына с?п буолсу.

– Ээ, хонумуна. Иккиэн хонуохпут буолла?а. Бу ньуучча маа?ыан би?иэхэ киирбитин, Сэмэн о?о батан та?аарбыта. Ол манна кэлбит эбит дии, – диэтэ биир саха.

– К?т?р ?ст???? батан та?аарыа?ы эмиэ с?рэ бэт. Ба?ар, то?он ?л?н хаалыа, – диэтэ дьиэлээх ки?и.

– Со?отох ньуучча тугу гынна?ай? – диэтэ биирдэстэрэ, – хата, би?иги бу т??н хааттылаатахпыт дии. Тукаам, хааттыгын а?ал эрэ.

Дьиэлээх уол биир холуода эргэ ба?айы хааттыны сэбиргэнэттэн ылан биэрдэ. Ону ылан, били икки ки?и, уот иннигэр олорон, бырыылаабытынан бардылар. Дьиэлээх тойон кэтэ?эриин оро??о утуйда. Сотору со?ус буолан баран, ньуучча муннун тыа?а баччыгынаан барда.

– Ээ, сордоох утуйда ээ. Сылайбыт буолла?а, киниэхэ да суол ээ, Кы?ы??ы Ньукуолун са?ана ыалтан холдьо?уллара. Бэ?иэччикпин диэ дуо, син то?ор эттээх-хааннаах буолла?а, – дэстилэр хаатты?ыттар.

Т??н ????н са?ана ньуучча, туран, та?ырдьа тахса сырытта. Ол кэннэ уот иннигэр аргынньахтаан олорон, табаах тарта. Табаах тардан баран, сонун саптан, икки?ин утуйда.

Сассыарда дьиэлээхтэр эрдэ турдулар. Ыал сахалар туран дьиэлэригэр та?ыстылар. Ньууччаларыгар арыылаах лэппиэскэлээх чэйи и?эттилэр.

Тымныыттан дьулайан, дьиэ и?э сырдык буолуор диэри ньуучча барбакка олордо. Онуоха дьиэлээх ки?и, кэтэ?э сатаан баран, кыы?ыран эттэ:

– Ньуучча, иди куорат, а то талкай нада.

– Нет, еще рано… – диэн кэбистэ ньуучча.

К?н ойбутун кэннэ, ньуучча с?гэлээх хаппарын иилинэн баран, тахсан барда. Тымныы сонун а?а?а?ынан хайыы-?йэ?э билиннэ. Т?ргэн со?устук хааман, ньуучча айанныы турда.

Дьиэлээхтэр, дьэ уоскуйан, ньууччаларын умнан, к?ннээ?и ?лэлэрин ?лэлээбитинэн бардылар.

ТАР

(Комедия в 2-х действиях)

Событие происходит в глухом наслеге отдаленного улуса.

Смеяться, право, не грешно

Над тем, что кажется смешно…

К р ы л о в

МА?НАЙГЫ Т?Г?ЛЭ

ООННЬУУР ДЬОНО:

1. Xарыйа Ыстапаан – 40 с., нэ?илиэк ?р?пк??м?н брэссэдээтэлэ, та?а?а-саба ньууччалыы, кыра тардыас.

2. Мааппа – 50 с., кини ойо?о.

3. Хоно?о (Ньукулай Бочугураа?ап) – эдэр со?ус ки?и, Харыйа Ыстапаан чугастаа?ы ыала.

4. Ботуччу о?онньор – 60 с., нэ?илиэк баайа.

5. Дьаамнаах.

6. Нэ?илиэк милииссийэтэ.

7. Кэргэн эмээхсин, Харыйа кэргэнэ.

Оонньуур сирдэрэ:

Харыйа Ыстапаан кыстык бала?ана. Ыраастык тутунар сэниэ со?ус ыал. Оонньуу кы?ы??ы бириэмэ?э буолар. Быыс а?ыллыан иннинэ Кэргэн эмээхсин ыллыыр са?ата и?иллэр.

МА?НАЙГЫ К?СТ??ТЭ

Мааппа Кэргэн эмээхсинниин уот иннигэр олороллор. Киэ?э буолан эрэр.

Кэргэн эмээхсин (ыллыыр).

…Эдэр сааспар эгэлэйдээн хаалан,

Оонньуу, к?л?? идэлэнэн оройдонон,

Кырдьар сааспар кы?ал?аны билэн,

Кы?ыйбытым и?ин туох миигин истиэй…

Та?ыддьа ыт ?рэр.

Мааппа. Бада?а, тойоммут мунньа?ыттан кэллэ ээ. (Турар.) Чаанньыкпыт оргуйбатах дуу? (Уотун о?орор. Та?ыттан Харыйа Ыстапаан, Хоно?о киирэллэр.)

ИККИС К?СТ??ТЭ

Харыйа Ыстапаан, Мааппа, Хоно?о, Кэргэн эмээхсин

Xоно?о (сы?ынньахтанар). Тымныытын, до?ор! Илиим дэлби к???йэн хаалла. (Уокка иттэр.) Дьиэлээхтэр, кэпсээ??ит?

Мааппа (остуолга чэй тардар). Туох кэпсээн кэлиэй? (Кэргэн эмээхси??э.) Хайа, эмээхсин, хото??ор киир. Киэ?э буолла дии.

Кэргэн эмээхсин. Бэйэм да?аны киирээри турабын. (Хото??о киирэр.)

???С К?СТ??ТЭ

Xарыйа Ыстапаап, Мааппа, Xоно?о.

Xарыйа Ыстапаан (уот кытыытыгар кэлэр, са?ата то?о эрэ мунчаарбыт). Аныгы Сэбиэскэй былааска кы?ы??ы да тымныы улахан дьаалы буолбатах. (К?хс?нэн уокка аргынньахтыы олорор.)

Мааппа. Оттон эн туохха тосту то?он, уокка саба т?ст??? Сэбиэскэй да былаас буолтун и?ин, халлаан тымныытын хайыыр ???. (Хоно?о к?лэр.)

Xарыйа Ыстапаан (кыы?ырар). К?т?р ?ст??х, тугу да кыайан бы?ааран ?йд??бэккин ээ. ?т?? айылаа?ы? буоллар, тугу мунньахтаатыгыт, туох сонун баарый диэн ыйытыа? этэ. Маннык да балбаардарга [1] Сэбиэскэй былаас тэ? куола?ы биэрбитэ баар ээ. (Сиргэ силлиир.)

1

Балбаар – диэн акаары, ??рэ?э суох ки?ини ааттыыллар.

Мааппа. Ээ, ??дэн, куоластаах ки?и буолла?ым буолан, т?спэдийэн эрдэ?ин к?р?? эрэ. Э?иги куоласкытын ыт сиэтин, сорох онуоха?а кы?аллан бэт.

Xарыйа Ыстапаан. ?кс? лаба?халаама, эмээхсин! Чэйгин кут. Ханнык эрэ улахан араатарга дылы, тылбай-?сп?й буола?ын. Эн са?аны истиллибитэ. (Хоно?о к?лэр. Мааппа чэй кутар. Харыйа Ыстапаан Хоно?олуун уот кытыытыгар чэйдииллэр.)

Xоно?о. Дьэ, кырдьык, аныгы былаас, кыра-хара дьон кы?ал?атын умнубакка туран, наар ?т?? ?тт?н тэрийэн эрэр. Со?отох б?г???? да к?ннээ?и мунньахха сыаналаах тыл этилиннэ, ыйаа?ыннаах дьа?ал тэрилиннэ. Ити бары эрэсибиэскэ?э барар эт, арыы да наадалаах, ту?алаах суол буолуох тустаах.

Xарыйа Ыстапаан. Б?г???? мунньахха сыаналаах тылы, эн санаа?ар, хайалара эттэ?

Xоно?о. Ким этиэй? О?онньоттор са?арбаттар. Мин и?иттэхпинэ, эн арай куруук с?пт????н са?арарга дылы гына?ын.

Мааппа. Бу ты?а бы?а?ас туох бэриккини булан эппит ????? Кини са?а мин да этээ инибин. (Хоно?о к?лэр.)

Xарыйа Ыстапаан (к?хс?н этитэр). Ээ, эн му?наах, миэхэ тиийэн этэр араатар буолары? биллибэт. Хайа, ки?иргээтэххэ, мин кыра ??рэхтээх ки?иэхэ син эппэхтиир ураа?хайбын, до?ор. Ол кыратык тардыалатарым мэ?эй буолбат, д?кс? онтон тэптэрэн, мин улаханнык, ньиргиэрдээх со?устук этэр араатарбын.