A? q?m

Axsamlar, llx"usus da yaz-yay axsamlan qonsular hyt qapisina yigisar, s"ohbt edrdilr. Hmid is kimsy qarismazdi. Buna onun vaxti da olmazdi. Aciq pncrdn Hmidin ariq, solgun "uz"un"u g"ornd qonsular caniyananliqla ondan s"oz salardilar. n cox narahatliq kecirn is Hcr xalanin qapibir qonsusu Nail olardi. Hmidin pncrdn hyt d"usn k"olgsin Nail bu illrd o qdr "oyrsmisdi ki, onu g"ormynd darixirdi. Hmidin ogrun-ogrun paltar yumasi, gec hami yatandan sonra onu srmsi, shr tezdn durub yigmasi, d"osm silmsi, x"ork bisirmsi, hr sey, hr sey Nailni k"ovrldirdi. Nec df istmisdi durub ona k"omk elsin, amma utanmisdi. Qonsularin s"oz-sov undan ehtiyat edirdi, hm d qorxurdu ki. Hmid onu y"ung"ulbeyin hesab edr.

Nail bstboy qiz idi. Bu yaz 38 yasi tamam olmusdu. Lakin onun zrif, inc v"ucuduna hec vaxt bu yasi vermk olmazdi. O, tibb institutunu bitirn ili atasi, bir il sonra is anasi vfat etmisdi. Nail "oz"undn kicik "uc bacisina hm ata, hm d ana vzi olmus, "uc"un"u d oxudub r vermisdi. O, bacilarinin hec birin oxsamirdi. Onlarin "uc"u d deyib-g"uln, sn qizlar idi. Nail is sakit tbitli idi, hec n il g"oz carpmirdi. Bu vaxtacan r getmmsinin bir sbbi d yqin el bu chti idi. Kim bilir, blk d vaxtindan tez "uzrin d"usd"uy"u msuliyyt, ckdiyi qaygilar onu bel etmisdi.

Bu gec hr sey Nailni sbbsiz k"ovrldirdi. O, isigi yandirmadan yerin uzanmisdi. Aciq pncrsindn Hmidin otagi ovuc ici kimi g"or"un"urd"u. Bir azdan onun isiginin s"ond"uy"un"u g"or"ub Nail narahatliqla yerindn qalxdi. Hmidin asta addimlarla hytdn k"ucy cixdigini g"orck "uryi darixdi, tez yerindn qalxdi.

Eyvanda oturub cay icn Hcr xala onun bu narahatligini hiss edib Nailni cay icmy cagirdi. O, Nailnin "uryind dogulub boy atan duygulardan coxdan xbrdar idi, ogrun-ogrun Hmidin arxasinca baxdigini, uzaqdan-uzaga onu izldiyini coxdan bilirdi. Lakin "oz"un"u el apanrdi ki, guya hec ndn xbri yoxdur. Nailnin tbiti el idi ki, kimsnin onun "uryindkilrdn xbr tutmasina razi olmazdi. Bunu o, xtrini istdiyi, g"oz"un"u acandan yaninda g"ord"uy"u, valideynlrini itirdiyi o ctin illrd ona hyan olmus, aralarindaki b"oy"uk yas frqin baxmayaraq, cox yaxin oldugu Hcr xalanin da bilmsini istmzdi.

Nailnin qorun-qorun yandigini Hcr xala bilirdi. Bunu da anlayirdi ki, o tbitd qizlar "uc"un hyatda "oz"un hmdm tapmaq cox ctindir. Naildn olsa, o, "omr"und "oz"un bel bir adam tapa bilmyckdi. Hmidi is bu hyt el bil Allah "oz"u g"ondrmisdi. Lakin vaxt kecir, n Hmid Naily diqqt yetirir, n d Nail onu "oz"un clb ed bilirdi. Hcr xala nec df istmisdi ki. Hmidl bu bard s"ohbt etsin, onu bu haqda d"us"unmy mcbur etsin. Lakin Hmidin aciqlanacagindan, inciycyindn ehtiyat edirdi. Digr trfdn is Nailnin mnliyinin tapdalanacagindan qorxurdu.

– Hmidl n yarasardiz! Allah sizi bir-biriniz "uc"un yaradib. – Hcr xala coxdan "uryindn kecn fikri birdn dilin gtirdi.

– N danisirsiz, Hcr xala? – Nail utanib s"oz"un"un dalini dey bilmdi.

* * *

Hmid gz-gz yaxinliqdaki baga gldi. Skamyalardan birind oturub llrini qoynunda carpazladi. Bu g"un o, demk olar ki, islmmisdi. Cox calismis, amma fikirlrini bir yer cmlsdir bilmmisdi. Srin, g"ozl qoxular qarismis yaz havasi onu evd oturmaga qoymamisdi. Hava "oz"u il ona n is bir qriblik, bir hzinlik gtirmisdi. Birdn qus civiltisi diqqtini clb etdi. Sam agacinin budaginda quslar yamanca ss-k"uy salmisdi. Akasiya agaci agappaq cicklr b"ur"unm"usd"u. Havadaki qrib qoxunun haradan gldiyini o, indi anladi. Akasiya cicyinin tri onda hmis hzin duygular oyadirdi. Indi d yamyasil yarpaqlar arasindan boylanan bu zrif salximlara baxa-baxa fikr getdi. Qribdir, hmis yazin glisini sevincl g"ozlyn, agaclarda hr yeni zogun, hr yasil yarpagin, hr inc cicyin dogulmasina diqqtl g"oz qoyan Hmidin bu df yazin glisindn xbri olmamisdi. O, is hr g"un bu bagdan kecib gedirdi. Axsamlar tmiz hava almaga bura glirdi. Birdn yadina d"usd"u ki, bu g"un mayin 4-d"ur – ad g"un"ud"ur, 36 yasi tamam olur. Lakin bu hadisdn ondan basqa hec ksin xbri yoxdur.

– Drdin alim, niy llrini qoynuna qoymusan? G"ot"ur llrini qoynundan! – Qarsisindan kecn bir qari bu s"ozlri el mehribanliqla dedi ki. Hmid tez llrini yanina saldi. “G"or n mehriban qadindir. Bxtvr onun usaqlannin halina”, – dey arxasinca hsdl baxdi.

Bu vaxt iri bir top diyirlnib ayaqlarinin altina d"usd"u. Hmid topu yerdn qaldirib usaga qaytarmaq istyirdi ki, birdn onu taniyib g"ul"umsdi. Bu, tez-tez Hcr xalanin pncrsind g"ord"uy"u qiz idi.

– Bu snsn? Adin ndir?

– Aynur, – dey usaq sevinck cavab verdi. – Bs snin adin ndir?

– Mnim adim Hmiddir.

– Mn sn hmis pncrdn baxiram, – Aynur onun yaninda oturdu.

– Mn d sn, – dey Hmid ona cavab verdi. Hr ikisi g"uld"u.

– Sn orda n yazirsan el? – Aynur maraqla sorusdu.

– Yazi yaziram.

– O qdr yazi yazmaq olar?

– N bilirsn ki, cox yaziram?

– Axi mn vrqlri sayiram.

– Dogrudan? – Hmid tcc"ublndi. – Necycn saya bilirsn?

– Y"uzcn.

– Afrin. Oxuya da bilirsn?

– lbtt. Mn yazmagi da bacanram, amma snin kimi tez-tez yox.

– Eybi yoxdur, mktb gedrsn, tez-tez yazmagi da "oyrnrsn.

– Mn sentyabrda mktb gedcym.

– Sn baga kiminl glmisn?

– Anamla. Anan odey, orda skamyada oturub, – dey Aynur bagin qurtaracagini g"ostrdi.

– Hani? – Hmid o trf boylandi.

– Odur, bura glir. – Aynur uzaqdan onlara sari gln cavan qadini Hmid g"ostrdi. Birdn n fikirlsdis sorusdu: – Snin anan var?

Hmid usagin birbasa verdiyi bu sualdan tutuldu. Aynurun bu suali n mqsdl verdiyini anlamaga calisdi. Lakin Aynur sbirsizlikl sualin cavabini g"ozlyirdi.

– Anam yoxdur, Aynur. – Hmid bu s"ozlri el dedi ki, sanki anasinin yoxluguna "oz"u sbbkar idi.

– Anan yoxdur? – Cavab usaq "uc"un g"ozlnilmz oldu. О, g"ozlrini bir-iki df g"ulmli skild qirpdi. Bu, g"ostrirdi ki, n bards fikirlsir.

– Bs niy yoxdur?

El bu vaxt Dilar onlara yaxinlasdi. O, Hmidi taniyib salam verdi. Ilk df idi ki, "uz-"uz glirdilr. Hmid Dilarnin g"ozlliyindn "oz"un"u itirib qeyri-ixtiyari ayaga qalxdi. Lakin bu hrktinin g"ul"unc cixdigini g"or"ub yenidn oturdu.

Dilar Hmidin halinin dyisdiyini g"or"ub g"ul"umsdi. Aynurun lindn yapisdi:

– Gl gedk. Aynur.

Lakin Aynur anasina qisilib:

– Ana, Hmidin anasi yoxdur, – dedi.

Dilar "uzrxahliqla Hmid baxib hec n demdi. Ana-bala ondan ayrildilar. Havada xos bir tir qaldi. Bu tir Hmid c"ol cicklrinin qoxusunu xatirlatdi. Aynur tez-tez d"on"ub ona baxirdi. Tin catanda lini yelldi.

Aynurun bayaqki suali Hmidin yadina anasini salmisdi. Bu nec ild o, anasi "uc"un bel qribsmmisdi, onu bel arzulamamisdi, onun "uc"un bel darixmamisdi. Lakin anasi yox idi, gedr-glmzd idi. Onu hec zaman g"ormyck, ssini esitmyckdi. Ana itkisinin n demk oldugunu ilk df b"ut"un aydinligi, b"ut"un drinliyi il hiss etdi. “Tkrarolunmaz”, “lcatmaz”, “"unyetmz” s"ozlrinin mnasini o, indi anladi. Hmin s"ozlri bir nec df beynind tkrar etdi. Bunlann nec drin, nec agir, nec soyuq s"ozlr oldugunu el bil ilk df drk eldi.

Anasi g"ozlri qarsisinda canlandi. Hmidin institutu bitirib shr tyinat aldigini esidnd arvad yaman k"ovrlmisdi. K"ovrlmisdi ona g"or ki, nhayt, oglu arzusuna catmisdi, nsriyyatda islyirdi. K"ovrlmisdi ona g"or ki, o, rahat ata-baba ocagim qoyub Bakida kicik bir otaqda, tanimadigi adamlarin arasinda tk-tnha kirayd qalirdi. K"ovrlmisdi ona g"or ki. Hmid evlnmk s"ohbtini esitmk bel istmirdi. G"uls"um xala bilirdi ki, oglu yazi-pozu adamidir. Qzetlrd, jurnallarda cixis edir. Oglunun iki kitabi cixmisdi. B"ut"un bunlan basa d"usd"uy"un g"or onu is yerindn ayirmagi rva g"orm"urd"u. Hm d rayonda Hmidi imzasina g"or b"oy"ukdn tutmus kiciy qdr hami taniyirdi. G"uls"um xalani indi Hmid g"or nisan verirdilr. “Hmidin anasisan?” – dey tez-tez ona sual verirdilr. Qadin bundan sevinir, q"urur hissi kecirirdi. Sevinirdi ki, savadli, zhmtkes, basiasagi ogul b"oy"ud"ub. Evlnmk mslsi glnd is Hmid bir df ona ciddi halda demisdi ki, daha bu bard s"ohbt salmasin. Niy? C"unki hl ev-esiyi yoxdur, ailsini nec saxlayacaq? G"uls"um xala da bu s"ohbtin "ust"un qayitmamisdi. "Uryi nisgilli, ogul toyu g"ormdn hyatdan k"ocm"usd"u.