Бастан кешкен, кµз кµрген

шешен де, іс керісінше. Тариха іле араса, ай оам болмасын

басарушы з саясатын, идеясын іске асыру шін з кздегеніне

адай бейімдеп, зіне дейінгіні де, з тсындааны да теріске

шыаруа тырысады.

Соы екі асырды – а алайышы. Патмшалы заманда бай,

кедей деп блу, жер иеленуші (помешик) деп бліп, тапсыз оан

руды масат етті. Марксизм - ленинизм ылымын да йретті.

Коммунистік оам рамыз деп кп рекет те жасалды. Осы

оамды ру жолында аншама жан рбан болды. рине, олар бір –

біріне арсы партиягершілік баыттаылар еді.

Совет дуірі де дуірледі. Біра дниежзінде бан арсы

капиталистік оам да бар болды. Аыры коммунизм рамыз

деушілер з ішінен іріп, аыры соыссыз-а дниеден айын болды.

Сол коммунистерді басшылары табан астынан сол оамды шылп

етпестен жамандап шыа келді де, жаа оамны басшысы болып

отыр. Мны брі ел басылы ызметке таласуды салдары. Аман

Тлеевті “Как будем жить дальше?” кітабын оысаыз, ССРО – ны

алай лаанын білесіз.

Ендігі оамымыз жаа оам – сауда – сатты, жеке меншіктілік

атынасты дамыту, мемлекетті салыпен амтамасыз ету жолымен

баю.

Колхоз – совхоздары майда ксіпкерлікке блу, жыма блу

дегенді жалау жасап желбіретін, наыз хан талапайа салынды.

Есебін тапандар лестен мол алды, алаанын иеленді. –

Жмысшы ше? – Олар да алан жо. Сол оамды ран жмысшы

табы еді ой. Оларды лесі “Купон” деген жансыз да, нсыз да

ааз арылы берілді. Оны бір блігін сатып алып (рине, ептілер),

завод – фабрикалар сияты ірі ксіпорындарды иеленді. Бір блігі

почта арылы, жина кассалары арылы мекемелерге аударылды.

Кейін содан лес алады–мыс. Таы бір трі ауылды жердегілерді

олдарында сатаулы. Оны ешкім де керек етпейді. Сол

купондарды брі де тиісті сомада аша тлеу жолымен берілді. Бл

– халыты ренжімесін, лесіді алды дегені. ССРО тараан со,

жина кассасындаы халыты ашасы наркоз беріліп, за йыа

алдырылды, кптеген оны иелері йыдан оянбастан ары

дниеге жнеп те кетті. аландарына ашаны ауысуына

байланысты кемітілген пайызбен берілмекші. – Сол ашаны салан

кездегі оны ны андай еді? - дейсіз ой. Оны айтсам, отыра

алып, екі аяыызбен жерді тебесіз. рылан жаа оам –

егеменді ел болан оам. Оны егесі кім, мшесі кім? Сол брыны

халы сол брыны басарушы.

– Халыты жадайы жасарда ма?

162

Жекеге бліну барысында да, аша реформасы болар алдында

да сыбайласан топтарды дайы беріп алды. “ Блінгенді брі

жейді” болды. Енді “бай” сзіні орнына “крутой” сзі пайда болды,

колхоз-совхоз сзіні баламасы іспеттес “АО” (акционерное

общество), “ Фермер” сияты сздер пайда болды. ызметті жаа

бір трі “бизнес”шыты. Ара сйенері барлар " Крыша" деген жаа

ыма ие болан сзді пайдаланады. Брын крыша дегенді йді

тбесі деуші едік. Мынау одан басашалау. Тртіп ораушылармен

атар, сол дегейден де кштірек " рекет" деген жерден емес,

аспаннан тсті. Сонымен атар, " заказное убийство" деген сз де

пайда болып, р жерден бр етіп, ана боялып та жатандар бар.

Колхоз – совхоз тараан со, жмысшыларды жеке меншік лесіне

жер де блінді: " кк ааз" деген шыып, оны пайдаа жарайтын

(суландыратын), жне суды аспаннан ктетін "шабынды" блігі

жазылан млшері жазылан ааз да келіп шыты. Біра оны алушы,

керек десе, жеріні айда екенін де білмейді: Осы ааздарды бір

пысы жинап, жым ра бастады. Оны дейтін клігі бар,

боланымен жарамсыз. Егіс сумен бітеді. Су алу жолы лкен мселе.

Су енді келетін жаында баса ел (республика), артыланын береді.

Тымыды сеуіп, сусыз тк те ала алмаандар да болуда .

Сонымен, халы дадара бастады. Малдар да есебін тауып,

стаанны олында болан жадай бар. алан мал сатып алан

жанар – жаар майа затылды. Осындай ысылша уаытта, жау

жаадан алса, брі етектен алады болып, жекешіні жайылымдаы

малына арашылар – жиендер ол салып, берекені таы алуда.

Кннен – кнге жадай ілгері басуды орнына кейіндей берді.

Осыны брі е кіші басшы жымды басарушы, рі арай елді

басарушыа барып тіреледі. Жасы болса- жасы, жаман боса-

жаман брыны салынан рылыстарды бзу басталды. олы

жеткен арзана сатып алып, з керегіне жаратады.

Аяталмай алан рылыстар тотап алып, ол да сыбайласына

болмашы ашаа бааланып, талан-таража кетуде. Брыны колхоз-

совхоздаы алашаы бар жмысшылара беретін аша болмаан со,

сондай стандартты мол оралар бзылып, лестірілуде. Бзанда

ретімен емес, сыртынан трос салып, трактормен бзады. Одан

сонда не алады? 1937 жылы халы жауын іздесе, осы жерге

келсе табасы. Іші ашиды. Осындай істерге керісінше, адам

ызыарлы бір елді кргенім бар. Ол – Ккшетау облысыны "кілі

Ыбрай" совхозыны "Бірлестік" блімшесі. Бл елді мекенде

арауыл аталарыны тымдары трады. Бір баса жатан келген

кірме деген жо. Бл ауыл блін десе де блінбеген. Баса жатан

жіберген басшыны абылдамаан. з ішінен ауыл асакалын сайлап

алан (зейнетке шыан мектеп директоры). Трмыстары те жасы.

Елінде мал рлыы деген де жо. Болан екен, ауыл асаалына

салып, тоба азаына таяан со, тыйылан.

– Ал, баса жердегілер неге блінген?

163

– Ол жерді жоарыдаы басшыларына ханталапай керек.

Содан кейін ана басалар лес алан, содан айтылан халге

душарланан.

Соы кезде блінген шаруашылытарды айтадан ірілендіріп,

біріктірмекші де болан жадай бар. 2-3 кн жиналыс жасалып,

бірігуді гімелеген. Сонда ол шаруашылыты мемлекетке бересі