Этическая мысль: современные исследования
Шрифт:
398
См., например: Элиас Н. О процессе цивилизации. Т. 1. С. 141.
399
Oestreich G. Neostoicism and the Early Modern State. P. 267–268.
400
Ibid. P. 269–270.
401
См., например: Breuer St. Sozialdisziplinierung. Probleme und Problemverlagerungen eines Konzeptes bei Max Weber, Gerhard Oestreich und Michel Foucault // Soziale Sicherheit und soziale Disziplinierung. Frankfurt a.M., 1986. S. 45–69.
402
Roper L. Oedipus and the Devil: Witchcraft, Sexuality and Religion in Early Modern Europe. L.-N.Y., 1994. P. 149.
403
В
404
Kingdon RM. The Control of Morals in Calvin\'s Geneve // The Social History of the Reformation / Ed. by L.P. Buck, J.W. Zophy. Columbus, 1972. P. 5.
405
Важно оговориться, что речь здесь идет не о нормативном уровне (то есть не о том, какие стандарты предписывались и по каким критериям оценивалось их соблюдение), но исключительно об институциях, которые осуществляли контрольные функции. Что касается конкретных методов, то они в разных конфессиональных сообществах принципиальным образом не отличались.
406
Bossy J. Christianity in the West, 1400–1700. Oxford, N.Y., 1987. P. 128.
407
Monter E.W. Enforcing Morality. P. 479.
408
Текст см.: Documents Illustrative of the Continental Reformation / Ed. B.J. Kidd. Oxford, 1967. P. 202–205.
409
Как считает исследователь польской религиозной культуры XVII–XVIII вв. Т. Вислич, «усвоение норм христианской морали крестьянами происходило прежде всего благодаря индивидуальному контролю со стороны пастыря; контролю, который осуществлялся посредством исповеди» (Wiślicz Т. Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku. Warszawa, 2001. S. 146). Сама процедура исповеди, как представляется, научала верующего нравственной рефлексии.
410
Tentler Th. Sin and Confession on the Eve of the Reformation. Princeton, 1977. P. 12.
411
Briggs R. The Sins of the People: Auricular Confession and the Imposition of Social Norms // Briggs R. Communities of Belief: Cultural and Social Tensions in Early Modern France. Oxford, 1989. P. 280.
412
Важно отметить, что неподобающие мысли еще во времена Ж. Жерсона (1363–1429) не были предметом исповеди. См.: Tentler Th.N. Sin and Confession. P. 154.
413
Delumeau J. Wyznanie i przebaczenie. Historia spowiedzi. Gdańsk, 1997. S. 15.
414
Wiślicz T. Zarobić na duszne zbawienie. S. 147.
415
Tymosz St. Sprawy dotyczące dyscypliny sakramentalnej na synodzie Lwowskim z 1765 roku // Historia et lus. Księga pamiątkowa ku czci księdza Profesora Henryka Karbowiaka. Lublin, 1998. S. 324–325.
416
См.: Derdziuka. Grzech w XVIII wieku. Nurty w polskiej teologii moralnej. Lublin, 1996. S. 284.
Аналогичный набор ситуаций веком позднее оговаривался в знаменитой булле Бенедикта XIV «Sacramentum Poenitentiae» (1741). См.: Sanctissimi Domini nostri Benedicti papae XVI. Bullarium. T. I. Venetiis, 1768. P. 22–23.417
Briggs R. The Sins of the People. P. 310.
418
Подробнее о методах репрессивного дисциплинирования в области сексуальной морали см.: Корзо МЛ. Контроль за соблюдением норм сексуальной морали в польской деревне XVII в. // Социум. Альманах социальной истории. С. 165–184.
419
Harrington J.F. Reordering Marriage and Society in Reformation Germany. Cambridge, 1995. P. 216–217. P. 47.
420
Raeff M. The Weil-Ordered Police State: Social and Institutional Change Through Law in the Germanies and Russia, 1600–1800. New Haven – L., 1983. P. 57.
421
Wilkierze poznańskie. Cz. I. Administracj a i sądownictwo / Орг. W. Maisel. Wrocław; Warszawa; Kraków, 1966. S. 141–143.
422
Grodziski St. Uwagi o prawach przeciwko zbytkowi w dawnej Polsce // Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prawo. 1958. N. 20. Z. 5. S. 69, 72; Estreicher St. Ustawy przeciwko zbytkowi w dawnym Krakowie // Rocznik Krakowski. 1898. T. I. S. 107–108.
423
Grodziski St . Uwagi o prawach. S. 79–80.
424
Salmonowicz St. O reglamentacji obyczajowości mieszczańskiej w Toruniu w XVI–XVIII wieku (zarys problematyki) // Salmonowicz St. Studia historycznoprawne. Toruń, 1995. S. 63.
425
Reasumcya ordinaciey szlachetnego magistratu miasta Torunia // Tygodnik Toruński. 1924. N. 10–13.
426
Wilkierze poznańskie. Cz. I. S. 71. См. также: Harrington J .F. Reordering Marriage and Society. P. 210–212.
427
См., например, Фуко М . Надзирать и наказывать. С. 17–18, 36.
428
Lis C., Soly H. Poverty and Capitalism. Bristol, 1979. P. 122.
429
Kracik J., Rożek M. Hultaje, złoczyńcy, wszetecznice w dawnym Krakowie. O marginesie społecznym XVI–XVIII w. Kraków, 1986. S. 142.
430
Mikołajczyk M. Krakowski dom poprawy. Z badań nad dziejami więziennictwa w osiemnastowiecznej Polsce // Czasopismo prawno-historyczne. 1998. T. L. Z. 1. S. 64–65.
431
Bogucka M. Dom pracy przymusowej w Gdańsku w XVII wieku // Kwartalnik Historii kultury materialnej. 1986. R. 34. N. 2. S. 265–270.
432
Foster M.R. The Counter-Reformation in the Villages. Religion and Reform in the Bishopric of Speyer, 1560–1720. Ithaca – L., 1992. Интересный пример того, как сельская община рассматривает себя в роли хранительницы истинно христианских ценностей в еретическом окружении.
433
Curtis T.C., Speck WA. The Societies for the Reformation of Manners: a Case Study in the Theory and Practice of Moral Reform // Literature and History. 1976. V. III. P. 45–64.