Лісце каштанаў

– Выдасць зараз, - сказаў Жэнька.
– Цікаемо, хлопцы.

І тут чалавек... паказаў рукою на праспект і павёў ёю направа. "Пекар" кінуўся туды, а дзядзька накіраваўся проста да нашага сховішча. Дыбаў, як жораў. Стаў, углядаючыся ў паўцемру:

– Гэй, шалапуты, вісусы, вылазь!

– А што мы?
– забубнеў Багдан.

– Канчай, - сказаў Ролік, - мы, мы. Ясна, што мы.

І выйшаў на святло.

Сівы доўга разглядаў яго, нават узяў за патыліцу, закінуў галаву і паглядзеў у вочы. Потым пасварыўся пальцам і раптам... усміхнуўся:

– Ну што, наваявалі? Майно дзяржаўнае пабілі, бандзюкі. Закурыў:

– А ўвогуле нішто. Гэта ж столькі людзей хадзіла, і ніхто каменем па гэтай брыдзе не трахнуў... Толькі, хлопцы, гэта ўсё ж не метад: каменем. Словам трэба, дзеяннем дурасць біць. Маладыя вы, нецярплівыя. А можа, і... Ну, бяжыце сабе.

Мы пабеглі. І толькі калі ўскочылі ў руіны, зразумелі, што магло з намі здарыцца.

Так-сяк адсапліся.

– А ты... малайчына, - буркнуў Багдан.

– А я ж казаў, хлопцы, што рашучы, - загарэўся Жэнька.
– Чаго б ён да нас на адхон лез? Маглі ж бы і карак натаўчы ўтрох. А камень як схапіў!..

– Камень я схапіў па дурасці. Гэта не работа. А ты з чаго так азвярэў, Раланд?

І пашкадаваў, што задаў пытанне. Вочы новага сябра, у першы і ў апошні раз, што я яго ведаў, чорныя, бліскучыя вочы былі каламутна-шызыя ад ярасці. Нібы плеўка засцілала іх, нібы дымка. Такая, якая бывае на чорным вінаградзе.

– Хлусню ненавіджу, - выціснуў ён.
– Калі брэшуць - ненавіджу.

– А яшчэ чаго ты ненавідзіш?
– іранічна спытаў Багдан.

– Несправядлівасць ненавіджу, - хлопца нібы крыху адпусціла, і нечакана ён усміхнуўся ранейшай добрай, белазубай усмешкай.
– Хопіць ужо. Занадта хлеб добра пахнуў. І людзі ідуць і глядзяць. Не, хлопцы, гэта мы добра зрабілі. А і сапраўды, пад'есці б чаго.

– Съешьте эти тартинки, мистер Дмитренко, - сказаў Кульба.
– И выпейте стакан этого доброго старого кларета. Это подкрепит ваши силы.

Мы зарагаталі.

– Кларэт - кларэтам, а падмацавацца б трэба, - сказаў Багдан.

– Стоп!
– узняў руку Ролік.
– У руіны, хлопцы.

Праз нейкую хвіліну мы сядзелі ў былым "двары" разнесенага ўдруз дома. Двор увесь зарос вялізнымі, у паўтара чалавечых роста лопухамі, якія даўно пайшлі ў ствол. На вяршынях ствалоў вожыкамі прымасціліся дзяды, якія так зручна ляпіць знаёмым у спіны, здаравенныя дзяды, зялёныя, з малінавымі шапачкамі.

Мы лупілі гэтыя ствалы з самага нізу, здзіралі з іх скуру і агалялі белую пругкую мякаць.

– Гэх, солі б, - уздыхнуў Жэнька.
– Каб яшчэ соль, дык гэта ўвогуле было б поэзі. Наслаждзец суцэльны.

Ролік выцягнуў з-пад сто разоў мытай футболкі бруднаваты вузлік:

– Знойдзем і соль.

Праз хвіліну мы мачалі лопухавыя сцябліны ў буйную соль і апляталі так, што за вушамі пішчала.

– Эх, каб гэта яшчэ хлеба, - уздыхнуў Багдан.

– Распанеў, - пырснуў Жэнька, - а мо вашамосць з'ела б труфеляў з анчоўсамі?

– Ну вось, - сказаў урэшце Ролік.
– А цяпер дэсерт. Той, што за гумном.

Вылезлі мы з руінаў толькі тады, калі напалову абдзерлі шаўковіцу, якая расла тут жа, у закутку між муроў, што зберагліся нейкім дзівам. Раты ў нас былі чорныя, але прынамсі хаця не так смактала ў жываце.

– Набарабаніліся, - залупіўшы футболку і ляскаючы сябе па загарэлым пузе, сказаў Ролік.
– Ну, цяпер і ў дарогу можна. І ведаеце, якую мы яшчэ даброту атрымалі? Га?

– Нонкі няма!
– з захапленнем гікнуў Жэнька.

– То ж бо! Як да камянёў, так іхняга племя з сабакамі не знойдзеш.

Мы падышлі да трамвайных рэек. Пасярэдзіне Крашчаціка была ачышчана вузкая палоска дарогі, амаль сцежка. І на рэйках стаяў куртаты трамвайчык, "запрэжаны" ў платформу. Платформа была загружана бітай цэглай, брыламі гэтай самай цэглы і ўламкамі бетону, з якога змеямі тырчала ржавая пакручаная арматура,

– Хлопцы, - сказаў Дзмітрэнка.
– Як толькі зазвоніць - чапляйся. Чаго нам аж да плошчы Калініна пешшу тупаць.

...Трамвай крануў з месца. І паплылі, паплылі, паплылі перад намі віды, адзін жахлівей за другі.

Дамы, падобныя да выветраных скалаў у пустэльні, страшныя, немыя, як пачварныя старажытныя замкі. Бетонныя брылы хістаюцца на арматуры, ледзь наляціць вецер. Патокі друзу, жвіру і пяску сплываюць між іх. Дамы, разбітыя ўшчэнт, і дамы, разрэзаныя, як пірог, і таму яшчэ больш страшныя, з рэшткамі шпалераў на сценах, з перакінутым, разбітым раялем. Дамы, яшчэ зусім нядаўна жывыя і цёплыя, а цяпер - мёртвыя шкілеты былога дабрабыту, радасці, любові да дзяцей.

Мы маўчалі. Нам было кепска, як ніколі.

– А кандзіцерскую на тым рагу памятаеш?
– спытаў Жэнька.
– Дзве трубачкі і вады з сіропам колькі хочаш: і апельсінавай, і яблычнай, і…

– Змоўч, - глухім голасам сказаў Ролік.
– Тут жыць болей немагчыма. Не таму, што немагчыма, а... з сораму потым здохнеш, вось што. І калі сорам гэты ў нас яшчэ не зусім прапаў, то чым хутчэй мы задуманае зробім - тым лепей. Біць за гэта трэба, аж пакуль жоўцю рыгаць не пачнуць.

Памаўчаў.

– Наконт шаўковіцы. Трэба і яе набраць і насушыць у запас. На лопухах не выедзеш. У лаўры, ля падземнага хода, яе - гай! Дарослыя, так званыя, туды не лазяць. А мужыкоў нашага ўзросту там, відаць, чорт ма! На даху сушыць будзем.

– Нішто прыдумка, - буркнуў Багдан.

Платформа раптам спынілася, і не паспелі мы спахапіцца, як над яе краем з'явілася, нібы выплыла поўня, круглае чырвонае аблічча з рудымі запарожскімі вусамі.

– Т-та-ак, - сказала поўня.
– А я вязу дый думаю - а хто гэта ў мяне, а што гэта за вераб'і на платформе цывікаюць? Аж гэта паны Ракфелеры надыбалі ўласны трамвай. Міла. Ну, і куды паедзем? На звалку, куды я гэты друз адводжу? Або проста ў КПЗ?

Мы злезлі з платформы і пачалі перамінацца з нагі на нагу.

– Гм. Чаго вы топчацеся? Чаго? Вы што, мядзведзі ў клетцы? Я ж чалавечай мовай кажу: надыбалі трамвай, то куды везці?

Першы акрыяў Жэнька. Ступіў шаг наперад і гжэчна пакланіўся:

– Прабачце, мілорд. Але не біць жа нам пяты па такім дрэнным бруку? Ну, мы і скарысталіся з гэтай карэты, якая дзяржаўная, а значыць, і наша. Аб чым крык? Калі справа ў аплаце, то атрымаеце па чэку ў банку Ракфелераў. Маім банку.

Важаты літаральна анямеў ад гэткага нахабства.