Прымакі

М а к с і м (усхапіўшыся і хрысцячыся).Цьфу, ізноў мешалка! Кабяе пярун пашчапаў!

Даміцэля і Кацярынка адскакваюць ад ложка, здзіўленыя,перапужаныя.

Д а м і ц э л я. Гэта ж не Трахім!

К а ц я р ы н к а (разам з Даміцэляй). Гэта ж не тата!

М а к с і м (праціраючы вочы, убок). Натабе! Хата чужая, баба чужая, а заместамайго ўласнаручнага сына – нейкае спаднічнае стварэнне! Вось так папаўся ў нерат – ні ўзад ні ўперад! Ну, Максім! Ламі мазгі, каб не прапаў саўсім.

Д а м і ц э л я (прыгледзеўшыся). Ды гэтаж наш кум – Максім Кутас!

К а ц я р ы н к а.Ха-ха-ха! Татка надзядзьку Максіма перакуліўся! Ха-ха-ха!Тата – ваўкалак, ваўкалак!

М а к с і м (ахіліўшыся бравэркай, садзіцца на ложку). Што я тут бачу? Гэта ж Трахімава хата і яго баба. (Да Даміцэлі.) А мая ж Даміцэлька! Ці не ведаеш, якім-такімманерам я сюды папаўся?

Д а м і ц э л я. Я зараз манеры выганюваспану з галавы! Дзесятаму закажаш, як чужых жонак поначы ашукваць. (Ідзе ў качарэжнік і бярэ мешалку.)

К а ц я р ы н к а (убок). Быў адзін тата,а цяпер аж два! (Да Максіма.) Мусіць, дзядзька сягоння кепска з мамкай вянок на каптур гандляваў, дык яна хоча прыдатку даць.

М а к с і м (чухаючы галаву). I ўпутала ж мяне нядобрае ў гэту авантуру! Яшчэ з гэтай бабай, можа, і дам як-колечы рады, але што будзе, як мая Паланея ды Трахім даведаюцца? А тут яшчэ гэты, як на безгалоўе, «Страшны суд» вісіць на сцяне! (Да Даміцэлі.) Кумачка, Даміцэлька! Кінь ты гэту мешалку, я сваёй маю аж вось пакуль! (Паказвае на шыю.)

Д а м і ц э л я (прыступаючы да Максіма з мешалкай). Я цябе пытаюся: чаго ты ўбіўся ў чужую хату? Га?

М а к с і м. А я ў свацці пытаюся: чаго я ўбіўся ў чужую хату?

К а ц я р ы н к а. Ха-ха-ха! А я ў мамкі і дзядзькі папытаюся, чаму ў мяне цяпер два таты?

Д а м і ц э л я (чуць не галосячы). А божухна мой, бацюхна! I собіла ж, каб гэтакае ліха ні за што ні пра што звалілася на маю галаву?! Гэта ж як даведаюцца на сяле, на вуліцу нельга будзе паказацца: вочы заплююць. Ды яно і варта: маю, дзякуй Богу, свайго чалавека, хоць у гадах, але хай так яшчэ і малады дакажа; дачку адlавай хоць у пятніцу замуж, а тут – на табе! – гэты чорт! I каб я хоць пальцам на яго калі кіўнула. (Трасучы мешалкай.) І-і, лабідуда няшчасны! Чаму ты, ідучы сюды, галавы сабе не збяёдаў або кастылёў сваіх не павыкручваў?!

М а к с і м. Чаму лепей мяне маці малога, у начоўках купаючы, не ўтапіла, чымся я меў дачакацца гэтакага сораму?Сам я, дзякуй Богу, не маладзёначак, сын каля дзевак юрыць ды свая кабеціна яшчэ не зломак, хоць, не раўнуючы, палі забівай, а тут – на табе! Яшчэ гэта з мешалкай, ведзьма кіеўская!

К а ц я р ы н к а (убок). Ужо мы з Мацейкам сваякі!

Д а м і ц э л я. Што я скажу – як даведаецца – свайму Трахіму?

М а к с і м. Куды я дзенуся – як даведаецца – ад сваёй Паланеі?

К а ц я р ы н к а (убок). Як гэта я, пасля такога сваяцтва, буду цалавацца з Мацейкам?

Д а м і ц э л я (з рызыкай). Гэта ты ўсё, гад, наварыў гэтай саладухі, каб цябе зямля ненасіла, абібок пракляты! Бяссорамнік! А яшчэ – кум! Хоць бы пайшоў, злыдзень, дамоў у сваёй пары, каб мае і людскія вочы не бачылі!

М а к с і м. Не я, а ты, ведзьма, вінавата! Нарабіла пекла і маёй, і сваёй хаце ды яшчэ рызыкуе. Нашто пусціла на свой ложак, калі бачыла, што гэта я – не я?

К а ц я р ы н к а (убок). Шкода, што мамка дзядзьку падсаджвала!

Д а м і ц э л я (заламаўшы рукі, слязліва). I што тут рабіць, што чыніць? Не будзе ўжо мне жыцця з Трахімкам, на векі вечныя не будзе! Прапала маё сумленне кабечае, за нямашто прапала! Асталася адна сцежка-дарожка: пайду ўтаплюся, ды ўсё тут! Хай мяне ўжо цяпер халодная вадзіца галубіць, а не мой саколік Трахімка. (Плача, абапёршыся на мешалку.)

М а к с і м. Страшны суд будзе дома, ох, на ўсё жыццё маё страшны! Не зазнаць ужо мне на векі вечныя дабра і спакою са сваёй Паланейкай. Які я цяперака, к чорту, муж яе? Як там ні было, а ўсё-такі перажыў век паводле боскага прыказання, хоць мо і былі якія грашкі тайныя, але не такія ж ужо яўныя! А цяпер... цяпер адно збаўленне асталося для святога яе і майго спакою: дзяга ёсць,пайду і павешуся. Хай пятля раменная маю шыю абыме заместа ручак цёпленькіх маёй Паланейкі. (Звесіў галаву і задумваецца.)

К а ц я р ы н к а (убок). На табе, баба, груцы з бобам! Да нашага сваяцтва з Мацейкам прыбудзе яшчэ жалоба.

Д а м і ц э л я. Нічога-такі іншага не выходзіць: пайду тапіцца! Апошнія мінуты прыйшлі майго жыцця. (Да Кацярынкі.) Як прыйдзе татка, то скажы, дзетка, што ўтапілася вось праз гэтага... Дзе мая толькі хустка? (Шукае хустку.)

М а к с і м. Няма інакшае рады: пайду павешуся. Апошні канец на мяне прыйшоў. (Да Кацярынкі.) Як убачыш, Кацярынка, маю Паланею, дык скажы, галубка, ёй, што я павесіўся вось праз гэту... Дзе толькі мая шапка? (Шукае шапку.)

Д а м і ц э л я (закручваючы хустку). Бывай здарова, дзеткі. Кланяйся тату! (Хочавыходзіць.)

М а к с і м (надзяваючы шапку). Бывайздарова, Кацярынка! Кланяйся маёй Паланеі! (Хоча выходзіць.)

К а ц я р ы н к а (убок). Я думала, штояны жартуюць, ажно такі папраўдзе шукаюць гуза. (Забягаючы ад парога да Максіма і Даміцэлі.) Што гэта вы? За ночклёпкі ўсе ў галаве пагублялі? Мала аднаго грэху, дык хочаце яшчэ другі на душубраць! Вось лепей памірыцеся ды думайце, як з гэтай бяды выкараскацца, каб воўкбыў сыт і каза цэла. Снеданне на сталезастыне, зглуміцца, а яны скарэй вешацца, тапіцца! Калі ўжо так не хочаце мірыцца, то хоць без міру пад'ешце, тады і работа складней пойдзе, як пацяжэеце. Апа-мойму, лепш не смяшыце людзей, і ўсётут!

Д а м і ц э л я. А мо і праўду кажаш, Кацярынка? Што ты, кумок, на гэта?

М а к с і м. Дый, па-мойму, свацейка, гэтак лепей будзе... У жываце маім ужо даўно салаўі пяюць. Паснедаем, а там...

Д а м і ц э л я. Такі ж паснедаем, а там...

К а ц я р ы н к а. А там мамка новы каптур пашые для таты, а дзядзька новую мешалку зробіць для цёткі. (Усе садзяцца застол і снедаюць.)

Д а м і ц э л я (пакручваючы скавараду). Вось, кумок, з гэтага боку лепшая скварка!Не саромся, бяры і еш на здаровейка!

М а к с і м (пакручваючы скавараду).Нетурбуйцеся, кумка! Лепей ты яе бяры. Мнепасля ўчарашняга неяк ні сёе ні тое. Адным словам, праўду свацці скажу: залішне выпіў.

Д а м і ц э л я. Праўду,кумок, кажаце!Я сама гэта заўважыла, што трохі слаб быўна нагах. Куму пахмяліцца б не шкодзіла.

М а к с і м. Сам анёл-пацяшыцель падсказаў кумцы гэту думку! Усё роўна, як быты, Даміцэлька, у маёй душы сядзела і падслухала, чаго ёй хочацца.

Д а м і ц э л я. Ай! Уто ж я дурная! Гэта жі ёсць чым чарвячка замарыць! Мой учораз прычыны першага дня Сёмухі прызапасіў паўквартачку, каторай з палавінку выпіў, а рэшта асталася. Прынясі ты, Кацярынка, пляшку і чарку: там – у лыжачніку знойдзеш.