Таптал уонна дь?кк??р

* * *

Са?аны айыахха айылаах ки?и элбэх б??? ээ, миигинниин биэс хаа?ах диэбиккэ дылы. Дьэ, ону олоххо киллэрэр олус да ыарахан, бадьыыстаах, эриирдээх буолар эбит. Маннык салгыы барда?ына дойдубут Сэбиэскэй Сойуус барахсан сайдыыттан хаалара ыраа?а суох буолсу бы?ыылаах.

Барытын туорайда?а, сатаммат, ханнык эрэ бала?ыанньа?а с?п т?бэспэт, маннык стандарт суох диэн сабыта баттыыр б?р?к?рээт на?аа да элбэх эбит. Оттон, до?оттоор, са?а айыллыбыкка патент биэрэ охсон, ол оннук наадалаах «стандарт» диэннэрин и?эрэр туох айылаах ыараханнаа?а буолла?! То?о ол табыллыбатый? Ким да билбэт. Барыта чып кистэлэ? бы?ыылаах. Бу бэрэбиэркэлиир дьону? бары ааттаах-суоллаах, урукку ?тт?гэр ???л??х кырдьа?астар. Ол чыыннарынан-хааннарынан саба баттаан олороллор, кинилэр эппиттэрин, му?ур у?угар т?м?к о?орбуттарын утарсар ки?и баара да биллибэт.

Дьэ дьикти! Араа?а, ити партиябыт тойотторо бары кырдьа?астар мустан ??лээннээхтэрин эрэ истэр, кимиэхэ да?аны сабардаппат бала?ыанньалара букатыннаахтык олохтоммут курдугар тахсар. Бочуоттаналлара с?п. Ону ким утарыай, суох. Ол эрээри са?аны утарсар, саба баттыыр дьону ба?ас тохтотуох, туоратыах баара, сынньала?нарын ?ч?гэйдик тэрийэн баран…

Билэрэ-к?р?р? элбэх, ымпыктаан-чымпыктаан ырытар исписэлиис буолан Бэриэт исхиэмэлэрэ сигналлары хас эмэ т?г?л т?ргэнник, бы?аччы тиэрдэр кыахтаахтара. Ол к?ст?н турар кырдьыгын ?рд?нэн ханнык эрэ бала?ыанньа утарар, эргэрбит «стандарт» к???ллээбэт. Элбэх утарсыы, му?ур у?угар хаайтарыы буолар. Хайыаххыный – уларытыы, кэ?этии буолар, онон сибээстээн ?йд??х-хаанынан сигнал бытаарыытын олохтуурга тиийэ?ин!

Бэриэт Сиидэрэбис сэбиэскэй тутулу аты?ыраабыта – ханнык да дьыаланы анал ??рэхтээх исписэлиис эрэ би-лэрин, ол кырдьыгын билэн туран, ону партия эрэ билэр, сатаан дьа?айар, олоххо киллэрэр диэни илэ итэ?эйбэт буолбута. Бу с??рг? ситими кини олох сайдыытын туорма?ын бы?ыытынан билиммитэ. Ол эрээри ону кэпсиир-ипсиир кутталын элбэх холобуртан к?рб?тэ – инники оло?ун санаан дьаахханара, онно бастакы т?р??т?нэн кулаах э?этин дьыл?ата этэ.

«Сэбиэскэй Сойуус сайдыыттан хаалла?ына хайдах, туох буолан и?эрэ буолла?» – диэн ыйытыгы куруутун ?й?гэр тута сылдьара.

5

Новосибирскай куоракка ??рэнэр саха ыччаттара сыл аайы сайыны к?рс? ы?ыахтыыллара. Бэриэт онно чох хара харахтаах, у?ун су?уохтаах, сибэкки ойуулаах сиидэс былаачыйалаах, сэмэй ба?айытык тутта сылдьар курбуу курдук у?уохтаах кыы?ы бэлиэтии к?рб?тэ.

Кыыс кини билэр дьонун, аммалары, кытта сылдьара, биир хампаанньа бы?ыылаахтара. Кини билсэр дьонун-сэргэтин к?рс?н дорооболо?он, кэпсэтэн-ипсэтэн баран, сотору ол кыыс баар б?л???р тиийбитэ.

– Дорооболору?! – быйыл эргиэн институтун б?тэриэхтээх Амма ыччата Петя уонна кини кэргэнэ Света илиилэрин хардары-таары бобута харбаан э?эрдэлэ?ээт, кыргыттар диэки хайыспыта. – Саргы, дорообо! Хайа ха?ан сыа сиибитий? – ?рд?к? куурус кыы?а табаарыстаа?ын билэр, кинилэр холбо?оллорун курдук истибит буолан к?лэ-??рэ ыйыппыта. Кыыс кытаран хаалан баран: «Привет!» – диэн судургутук хардарбыта.

– Бу Сардаана диэн, мин биир дойдулаа?ым, – Петя Бэриэт интэриэ?иргии к?рб?т кыы?ын оргууй окумалыттан ылан бэттэх диэки чуга?атан били?иннэрбитэ. – Биир нэ?илиэкпит. Ксенофонтовтар диэн ыаллар мааны кыыстара. Мин курдук эмиэ эргиэн институтугар ??рэниэхтээх, ол эрээри кини ???с кууруска бы?а киирэр.

– Бай, ол хайдах? – Бэриэт кыыс сандаархай хара?ын утары к?р?н туран, тугу да анаара барбакка ыйыппыта, онтон бэйэтэ да со?уйбута.

– Кооперативнай техникум кэннэ, – Сардаана бы?аарбыта уонна илиитин утары ууммута.

– ?ч?гэйдик ??рэммит о?олорго салгыы ??рэнэллэригэр путевка биэрэллэр ээ, би?иэннэрэ. Онон кини быйыл ??рэххэ бы?а киирэр. Бу манна билсэ кэлэ сылдьар, – диэн Петя си?илии бы?аарбыта.

– Олус ?ч?гэй! – Бэриэт кыыс илиитин туппутун ы?ыктыбакка туран чахчы ??рэн, долгуйан туран э?эрдэлээбитэ. – Ааты? да кэрэтэ бэрт дии. Амма бэлиэтэ бэйэтинэн турар, – диэн баран олус исти?ник мичээрдээбитэ.

Кыыс ити тыллартан кыбыстан имэ сардаана сибэкки курдук кытара кыыспыта.

– Мин буолла?ына Бэриэт диэн уу сахалыы ааттаахпын, – кини сытыы бэйэтэ хайдах эрэ симиттибит курдук буолбута, илиилэрин ханна гыныан билбэккэ ?тт?ктэрин сууралаабыта. Ол да буоллар син кыанан: – Манна сибээс институтун б?тэрэн баран ол институппар бэйэтигэр ?лэлиибин. Онон куорат кырдьа?ас олохтоо?обун, – диэбитэ уонна бэйэбин на?аа арбанан эрэбин ээ дии санаан к?лб?тэ буолбута.

– Бэриэт Сиидэрэбис улахан научнай-чинчийэр лаборатория тутаах, олус диэн наадалаах, тарбахха баттанар биир чулуу ?лэ?итэ.

– Петя, бээрэ, тохтоо, – Бэриэт табаары?ын илиититтэн тардыбыта.

– То?о, до?оор? Тугу эрэ сымыйанан кэпсиир буолламый… Барыта кырдьык, – диэн баран Сардаана диэки эргиллэн: – Космическай сибээс са?а ситимнэрин к?рд??р, булар, ону олоххо киллэрэр би?иги ?йд??б?т дьыалабытынан дьарыктанар бэрт дьээбэ ки?и, – диэбитэ итиэннэ дьэ ситэри кэпсээтим бы?ыылаах диэн тохтоон хаалбыта. Онтон к?лэ-к?лэ: – Сардаана, бу уолу ?ч?гэйдик к?р, билис. Аны бэйэтэ ки?и киэнэ бэрдэ, табаарыс, до?ор киэнэ талбыта, дьо?уна, – дии-дии, дьэ сиэрэ ситтэ диэбиттии Бэриэти санныттан таптайбыта.

– Адьас сибэтиэй бэйэтинэн кэлэн турарын курдук кэпсээти? дии. Ити ?лэм ту?унан кырдьык. Онтон атына, оттон к?ст?н и?иэ буолла?а. Билистибит дии, – Бэриэт Сардаана кинини олус интэриэ?иргии одуула?а туралларын бэлиэтии к?рб?тэ. – Бээрэ, салгыы тугу гынабыт?

– Сотору т???лгэлээн олорон а?ыырбыт буолуо. Эн ханнык хампаанньа?а сыстар былааннаах сылдьа?ын?

– Мин со?отох ки?и ханна ба?арар сыстарым к???л буолла?а, – Бэриэт барыларын кэрийэ к?рб?тэ. Сардааналыын харахтара харсы?а т?сп?тэ. – Аты?ыраабат буоллаххытына, э?иэхэ сыстыахпын с?п.

– Аты?ырыырбыт баара дуо? Аньыы да?аны! – Петя ?р? к?т? т?сп?тэ. – Хата, ы?ыраары, би?иэхэ кыттыс диэн к?рд????р? гыммыппыт. Чэ бардыбыт, миэстэтэ булуо?у?, – Петя бу сибилигин миэстэ булуохтуу олоотообута, онтон аны ?й булунан. – Сардаана, эн Бэриэт би?иэхэ кытты?арын утарбат инигин? – диэн бэрт дьээбэ ыйытыылаах буолан биэрбитэ.

– Эс, мин ол туох диэн? – Сардаана олус со?уйбута, хара?а т?г?р?йэ т?сп?тэ. Уолаттары хардары-таары к?р??л??-к?р??л??: – Ону мин то?о бы?аарабын? Бииргэ сылдьар буолла?ына сылдьар буолла?а дии. Э?иги табаарыскыт, э?иги бы?аары? ээ, – диэн баран, икки ыты?ынан иэдэстэрин саба туттубута, туох дииллэрин кэтэ?эн таалан турбута.

– С?п, с?п, Сардаана, – Петя кыы?ы холус со?устук дьээбэлээбититтэн бэйэтэ да?аны сонньуйбута. – Ити таах мээнэ, ?ск??р?т?н! – диэн к?нн?р?мм?тэ буолбута.

– Сардаана утарбат буолла?ына, мин кытты?ан буолла?а, – аны Бэриэт ыта?а угааччы буолбута уонна Сардаана диэки эргиллэн хара?ынан имнэнэн ылбыта. Ол имнэнии киниттэн олох да ыйытыыта суох тахсан кэлбитэ. Ону кини аты?ырыах курдук буолан и?эн «буолбут сатаан т?нн?бэт» диэн ?й?нэн хам баттаан кэбиспитэ.

Сардаана буолла?ына ити имнэниигэ хардаран эмиэ имнэммитин бэйэтэ да билбэккэ хаалбыта. Онтон т?тт?р? хайы?ан, к?лэ-к?лэ, айа?ын хам туттан кэбиспитэ.

Ол к?н кинилэр бары бииргэ сылдьыбыттара. Кэпсээн, сэ?эн-сэппэн элбэх этэ. Ордук кыыс Амма ту?унан: кини сардаана сибэккинэн симэнэр, сайынын сылаас, талыы к?ннэрин, дьэдьэн сытынан тунуйар чагдалар к????нэн сууланар б?чч?м ыраа?ыйаларын, Амма ыраас уутугар с?т??лээн чомполонор кэрэтин, са?арчы буспут бурдуктаах баа?ыналарын, ?т?? ?лэ?ит дьоннорун, талыы-мааны кыргыттарын, уолаттарын ту?унан сэ?эргэспиттэрэ. Бэриэт ону бэркэ сэ?ээрбитэ уонна ону барытын ха?ан эрэ к?рб?т ки?и дии санаабыта.