Трывожнае шчасце

— Хто камандуе вашым палком?

Яна назвала незнаёмае прозвішча. Значыцца, не Купанаў. Не хацелася пачуць, што так недарэчна выставіў людзей на смерць Купанаў.

— Колькі загінула?

— Не ведаю.

На другі дзень Тоня прыйшла да яго ў шпіталь.

Фізічна ён адчуваў сябе здаровым. Але была нейкая душэўная дэпрэсія: не хацелася ні падымацца з ложка, ні есці, ні гаварыць з суседзямі, ні нават думаць. Таму i да яе паставіўся спачатку абыякава:

— А-а, ты?

Яна адчула гэтую абыякавасць i збянтэжылася:

— Я табе мёду прынесла. Сапраўдны, натуральны. Не эрзац. Хлопцы з вулляў выдралi.

— Колькі загінула?

— Дзевяць. — Яна ўздыхнула.

— Дзяўчаты?

— Адзін… Камандзір узвода.

— Як адчувае сябе тая, што… — ён хацеў сказаць, «што я ратаваў», але асекся: Лека Анечкіна выцягнула сваю адразу, а ён, мужчына, — не здолеў, ледзь сам не ўтапіўся разам з ёй.

— Нічога. Ляжыць у нас у санчасці. Маўчыць толькі, як анямелая. Спалохалася. Перажывае…

— Маўчыць?

Пятро падумаў, што ў яе, мабыць, такі ж душэўны стан, як i ў яго, i яму стала блізкая тая дзяўчына, як сястра. Успомніў, як прасіў яе: «Сястрычка, родная, слаўная мая…»

Але дзіўна! — ніяк не мог уявіць яе твар — якая яна? — i пакутаваў ад гэтага.

— У ix была любоў з камандзірам узвода. Яго перад гэтым на парткамісіі разбіралі.

Пятро задыхнуўся, дзіўна неяк хаўкнуў, рэзка падняўся. Абыякавасць, дэпрэсію змыла хваляй абурэння. Захацелася ўдарыць Тоню за тое, што яна вось так, холадна, спакойна, раўнадушна паведамляе пра гэта: «У ix была любоў…» Але ён стрымаўся i зноў упаў на падушку, закрыў рукамі твар… I раптам з надзвычайнай выразнасцю ўбачыў мокры твар дзяўчыны ca смяртэльным смуткам у вачах. «У ix была любоў! У ix магло быць жыццё i шчасце! Жыццё i шчасце! Што яны пакахалі адно аднаго — у тым убачылі крамолу! А што паставілі ix на верную смерць — ніхто не ўбачыў?»

— Гэта батарэя майго мужа — твайго земляка i таварыша па вучобе Сцяпана Кідалы…

«Што? Што яна кажа?» Пятро адняў ад вачэй рукі. Тоня ўсміхалася, мабыць, задаволеная эфектам ад сваіх слоў.

— Сцяпан — твой муж?

Яна ўздыхнула:

— Цяпер у яго зноў могуць быць непрыемнасці.

— Непрыемнасці?! — прашаптаў Пятро i тут жа сарваўся — закрычаў на ўвесь шпіталь: — Ды яго, гада, судзіць трэба! Расстраляць падлюгу! Сам ён нябось не стаў на гэты мост! Вынес бы туды свой КП!..

На яго крык павярнуліся ўсе параненыя. Прыбегла сястра.

— Што ты шуміш?

Абражаная за мужа, Тоня паднялася з табурэткі, сказала, крыва ўсміхаючыся:

— А ты стаў страшны. Раней мог толькі ўдарыць. А цяпер хочаш страляць. Бойся сам сябе.

Такія былі ix апошнія сустрэчы. Чаму ён не расказаў пра ix Сашы? Расказваў жа, як выратаваў дзяўчыну, нават трохі пахваляўся: во, маўляў, які я герой! А пра Тоню — ні слова.

Як цяпер прымусіць Сашу паверыць? Ca злосцю падумаў пра Кідалу: жыве, служыць, гад! I нічога з такім не здараецца. Загінуў Сеня праз яго — панізілі ў званні. Але, відаць, ненадоўга. Такі выкруціцца, пакажа сябе. Часам i бомбу можа вынесці на плячах з пазіцыі. A ўсё адно астаецца падлюгам. Нават жонка яго зразумела нарэшце гэта. «Цяпер я часта думаю i кажу яму: недарэмна ты даў яму па мордзе. I словы твае ўспамінаю, якія ты сказаў у шпіталі…» А тады абразілася. Вось як! Праз год дайшло…

«Не соладка табе, Антаніна Васільеўна, раз ты ўспомніла пра мяне, пісьмо напісала, пра сваю бяду захацела расказаць. Я разумею цябе. I па-чалавечы спачуваю. Але чым я магу памагчы? А хто паможа мне? Навошта людзі так заблытваюць свае адносіны?..»

Невядома, колькі часу Пятро прасядзеў так. Каторая гадзіна? Ён не адважваўся чыркнуць запалку, каб глянуць на будзільнік, што прыглушана цікаў у кутку на стале, за кніжкамі. Баліць галава. Можа, выйсці i пастаяць на двары, падыхаць начной прахалодай? Саша, напэўна, заснула.

Але раптам ён пачуў, не, не пачуў — адчуў, што Саша плача. Саша плача! Як разанула гэта па сэрцы! Ці не ён некалі кляўся сабе, што праз яго Саша не ўроніць ніводнай слязінкі?

Пятро кінуўся да ложка, упаў на калені, правёў рукой па яе валасах, па шчацэ. Шчака мокрая. Але, плакала.

Саша адвярнулася. Ён прыпаў вуснамі да яе пляча.

— Саша, Сашанька!.. Дурненькая… Ну, чаму ты? Ну, што здарылася? Нельга ж так! Я люблю цябе, люблю, слаўная мая. A ўсё тое — глупства… Слабасць мая… Вось за гэта карай мяне, штоянепаверыў, што ты зразумееш, паверыш… А ты — разумная, ты добрая. I ты верыш мне… Скажы, верыш? Ну, чаму ты маўчыш? Ну, закрычы, ну, удар! Выгані прэч, калі лічыш, што я нягоднік. Але не маўчы. Ну, нельга ж так, нельга! Я шкадаваў цябе i таму не сказаў, што бачыў яе, гэтую Тоню. Але як бачыў!.. Ты паслухай, я ўсё раскажу… Усё. — I так, стоячы на каленях, цалуючы жончына плячо, шыю, задыхаючыся ад хвалявання, ён расказваў яшчэ раз эпізод ca ўзводам МЗА, з уратаваннем дзяўчыны, але цяпер ужо ўсё да канца — сустрэчу з Тоняй, кароткія размовы з ёй, усё па шчырасці — так, як толькі што прыгадаў.

Саша маўчала. Не паварушылася нават.

— Ну, чаму ты маўчыш? Скажы — верыш, што я расказаў праўду?

Яна маўчала.

— Не верыш? — I, як таму хлапчуку, якога пакаралі не за яго віну, Пятру стала так шкада сябе. — Не верыш, значыцца?

Заварочалася Лена, паклікала маці.

Саша паправіла на малой коўдру.

— Cпi, мая маленькая, cпi. — I сказала яму спакойна, быццам нічога i не здарылася — Разбудзіш дзіця. Кладзіся спаць. Табе можна валяцца да васьмі, а мне рана ўставаць…

I зноў ён сніў свой мост.

Мост быў амаль што гатовы — высокі, доўгі. Не хапала аднаго пралёта, ад таго, высокага дняпроўскагаберага. Вялізарны плывучы кран нёс гатовую ферму — аснову апошняга пралёта. Ён, Пятро, стаяў на быку так высока, што кружылася галава, калі глянуць уніз, дзе бурліла, пенілася рака. Ён махаў рукамі, паказваючы кранаўшчыку, як найлепш падвесці i пакласці ферму. A кранаўшчык — Панас Грамыка, ён скаліць зубы, яны i здалёк блішчаць на яго цыганскім твары. Чаму смяецца? Не верыць, што ён, Пятро, усё-такі дабудуе свой мост?

Ды вось Панас нешта закрычаў, паказвае рукой угору. Пятро падняў галаву i ўбачыў, што ферма павольна апускаецца на яго. Але не спалохаўся. Спалохала іншае: гэты вар'ят Грамыка ўзлез на доўгую стралу крана i бяжыць па ёй над безданню. Навошта? Хоча ратаваць яго, Пятра? Але ж яму нічога не пагражае. Сарвецца. Вось-вось сарвецца. У Пятра замерла сэрца.

Панас сарваўся. Плёснуўся ў ваду так, што пырскі даляцелі да Пятра. А вунь жа якая вышыня! Трэба ратаваць! Але ніяк нельга сцягнуць з нагі цесны бот. Пятро кідаецца ў ботах. Ды ў вадзе замест Грамыкі — Тоня. Яна крычала гучна i весела: «Ратуйце!» A калі Пятро падплыў, сказала: «Гэта твой зямляк i сябра Сцяпан Кідала спіхнуў мяне».

Пятро ўзлаваўся:

«Шалёны сабака яму сябра, твайму Сцяпану. Я яшчэ не адплаціў яму за Сеню Пясоцкага».

«Ратуй мяне — i я стану тваёй жонкай».

«Што ты вярзеш? У мяне ёсць жонка!»

Нейкі правал, i замест Тоні — Саша. Яна моцна абшчапіла яго за шыю. А вада з шалёнай хуткасцю, круцячы, віруючы, несла ix на мост. «Пеця, я тану. Я тану!» — са смяртэльным смуткам у вачах шаптала Саша пасінелымі вуснамі. I тады яму стала жудасна. Ён закрычаў, просячы дапамогі. Нарэшце схапіўся адной рукой за цагліну быка, другой трымаў Сашу. А вада напірала. Ён крычаў, маліў: