Трывожнае шчасце
Шрифт:
Астахаў сказаў:
— Чаму, камандзір, нахмурыўся? Калі i ў такія хвіліны хмурыцца, цяжка будзе ваяваць…
Ужо многія гавораць так: замест жыць — ваяваць. Быццам нам наканавана ваяваць усё жыццё.
Вячэралі з большым, чым звычайна, апетытам, хоць меню тое ж — аўсяная каша i салёная траска, якая страшэнна абрыдла. А пасля вячэры ў зямлянку нечакана зайшла яна, ваенфельчар. Хто з хлопцаў прылёг — адразу ўсхапіліся; спім мы, не раздзеючыся, i нават разувацца мае права толькі палавіна разліку.
Яна крыху збянтэжылася i як бы пачала апраўдвацца:
— Ішла з кухні, вырашыла паглядзець, як у вас тут, на новым месцы. —
Фрыд прыбавіў агню ў «маланцы», зробленай са снарада МЗА [3] .
Астахаў ветліва запрасіў, падставіўшы табурэцік, які сам змайстраваў:
— Сядайце, таварыш ваенфельчар!
Яна села i спытала, як спадабаўся канцэрт.
— О, о! Цуд!
3
МЗА — малакаліберная зенітная артылерыя.
— Вы нам падаравалі столькі прыемных хвілін… — надзіва красамоўна пачаў хваліць яе Муха — гэткі галантны кавалер.
— А вам, Шапятовіч, не спадабалася? — звярнулася яна да мяне.
— Мне? Я сам удзельнічаў у канцэрце i, як няўдалы акцёр, цяпер перажываю…
— Што вы, камандзір! Вы добра чыталі! — пачалі суцяшаць мяне хлопцы.
Яна засмяялася i раптам прапанавала:
— Давайце разам праспяваем што-небудзь. Я люблю спяваць.
Заспявалі «Там, вдали за рекой». Але большасці з нас, як кажуць, «мядзведзь наступіў на вуха». Выходзіла не надта складна, хоць словы ўсе ведалі. Я прапанаваў паклікаць Сеню Пясоцкага i Віктара Вальнова з гітарай. Яны прыйшлі, i ўсё пайшло на лад. Што-што, а весялосць гэтыя хлопцы ўмеюць арганізаваць. Сабралася дружная кампанія добрых сяброў, звязаных цяпер нечым большым, чым звычайная дружба, вясёлая дзяўчына прынесла з сабой тое, чаго не хапала нам многія месяцы, — паэзію ў спевах, высакародства ў жартах. Мы спявалі ўсе разам i па чарзе, хто што ўмеў. Разам — рускія песні; я, Сеня i Чарняк — беларускія, Фрыд праспяваў яўрэйскую — у яго тонкі слых i добры голас. Віктар зноў чытаў Ясеніна. Антаніне спадабалася; яна прызналася, што раней не любіла вершаў.
У зямлянцы зрабілася душна. Мы адчынілі дзверы.
I раптам у праёме ix, унізе, куды падала святло, з'явіліся наглянцаваныя хромавыя боты. Злосны бас з вышыні кінуў словы-загад:
— Што тут за вечарынка? Дэмаскіравалі ўсю пазіцыю! Спаць! Сяржант Шапятовіч!
— Слухаюся, таварыш малодшы лейтэнант!
Гэта Сцяпан Кідала, дзяжурны камандзір. Ён знік, не заглянуўшы, не паказаўшы твару.
Груба абарвалі нашу весялосць. Мне зрабілася да слёз крыўдна. Ды i ўсім іншым было няёмка перад дзяўчынай. Усе маўчалі.
Яна сказала, апранаючы шынель:
— Жыццё ваеннае…
Я ўзяў ліхтарык для начной устаноўкі трубак i выишау, каб правесці яе да камандзірскай зямлянкі, дзе камісар уступіў ёй свой ложак.
Чорная зямля, чорнае неба, ыіводнай прасветліны. Толькі на тым баку заліва, у порце, гойдаецца маленькі агеньчык, магчыма, нехта гэтак жа, як мы, асвятляе сцежку. Аклікаюць адзін за адным вартавыя: «Хто ідзе?», хоць пасля першага нашага адказу ўсе чулі, хто ідзе.
— Не люблю я гэтага чалавека, — сказала Антаніна, калі Сеня i Віктар развіталіся каля сваёй зямлянкі.
Я зразумеў — каго. Не адказаў. Спаткнуўшыся аб камень, яна ўзяла мяне за рукаў.
— Ён мне любоўнае
пісьмо напісаў.— Кідала? — здзівіўся я, i мне стала надзвычай весела,
хацелася зарагатаць.
— О, каб вы ведалі, колькі мне пішуць пісем! Усе маладыя камандзіры прызнаюцца ў каханні.
Весялосць мая адразу знікла. Я адчуў, як адразу сцьмеў, стаў зямным, нецікавым яе незвычайны вобраз, створаны маёй фантазіяй. З'явілася такое адчуванне, што як бы падманулі мяне ў нечым, злосна пажартавалі з маёй даверлівасці i юнацкай узнёсласці.
«А ты i рада гэтаму, дурная авечка? Табе хочацца, каб усе прызнаваліся табе ў каханні. Ну i вешайся на шыі сваім камандзірам!»
Мне не хацелася, каб яна расказвала пра гэта далей, адкрывала свае сардэчныя тайны. Навошта мне слухаць ix?
Спыніліся каля камандзірскай зямлянкі.
На паўночным захадзе палыхнула далёкая зарніца.
Антаніна неяк баязліва прытулілася да майго пляча.
— Страляюць? Страшна.
— Страшна, што страляюць за дзесяткі кіламетраў? — з іроніяй спытаў я.
— Я не за сябе баюся. За вас.
— За мяне?
— За цябе… I за ўсіх… Калі яны прарвуцца, вам не будзе куды адступаць. Заліў не пераплывеш.
Да гэтага мы был i гатовы, не адзін раз гутарылі паміж сабой. Іншае паласнула мяне па сэрцы, балюча i адначасова прыемна, — гэтае яе першае «ты», «за цябе», якое яна сказала шчыра, як мог бы сказаць блізкі чалавек, добры друг. Заўсёды робіцца цяплей на душы, калі ведаеш, што нехта побач трывожыцца за цябе. Гэта зноў зблізіла нас. Я дараваў ёй пісьмы. «Хіба яна вінавата, што пішуць! Яна адна, прыгожая… Ды ўрэшце, што мне да яе асабістых сардэчных спраў?»
Каб больш нішто не парушала таго пачуцця, што было адноўлена, набыло ранейшую раўнавагу, я паспяшаўся развітацца. Моцна паціснуў яе маленькую гарачую руку.
— Добрай ночы вам, Антаніна Васільеўна.
— Добрай ночы… Пятро…
У цэнтры пазіцыі мяне спыніў Кідала — кінуў у твар святло ліхтарчыка.
— Выключы батарэйку! Разрадзіш, — загадаў ён.
Я моўчкі выканаў яго загад. У густой цемры мы не бачылі адзін аднаго, але я чуў яго дыханне, ён стаяў крокі за два. Успомніўшы пісьмо да Антаніны, я з цікавасцю чакаў, да чаго ён можа прычапіцца янгчэ. А што прычэпіцца — не сумняваўся.
— Што ж гэта ты?.. Так перажываў па жонцы, пакутаваў i ўжо заводзіш шуры-муры…
— Якія шуры-муры?
— Хэ! — непрыемна рагатнуў ён. — Уся батарэя гаворыць.
Я чакаў усяго, але толькі не гэтага. Дзікае абвінавачанне!
Дзікія словы! У любых іншых умовах, абражаны за Сашу, за сябе, я, відаць, кінуўся б на гэтага тупагаловага цыніка з кулакамі. Але субардынацыя… I пісьмо… Я ўяўляў, як прызнаваўся ў каханні Сцяпан Кідала, «высокаправільны» чалавек, i мне рабілася чамусьці весела. Не трэба кулакоў. Але да д'ябла i пачцівую субардынацыю! Як ён, так i яму…
— Табе што — зайздросна? — са здзекам спытаў я.
Ён разгубіўся, бо замармытаў нешта незразумелае, ікнуў. Потым пагразіў:
— Я жонцы тваёй напішу.
Ён напіша маёй жонцы? Куды? Калі? Балюча мне стала ад думкі, што напісаць няма куды. Каб я ведаў, куды напісаць, дзе яна цяпер!.. Не трэба было б пісаць табе, Сцяпан Кідала! Я напісаў бы сам. Усё-ўсё, што запісваю ў гэты дзённік, i, можа, нават яшчэ больш падрабязна. Табе не зразумець, што я ніколі не таіў i нічога не стаю ад Сашы. Яна усе будзе ведаць: мае ўчынкі, думкі, абы вярнулася наша шчасце.