У снягах драмае вясна

Берасневіч, трошкі прыгаломшаны, сеў нападалёку ад яе і змоўкнуў, як заўсёды поруч з тымі, хто яму падабаўся. Неяк адразу стала ясна, што ў яго даўно не прасаваны гарнітур, што няма куды падзець рукі і зусім, зусім няма пра што размаўляць. І ён пачаў хутка круціць у пальцах нейкую забаўку, якую ўзяў са століка.

Раптам пачуў яе голас:

– Скажыце, гаспадарам заўсёды трэба хаваць ад вас рэчы, якія могуць пабіцца?

У кутках яе рота была гумарыстычная складка, але Берасневіч не заўважыў гэтага.

– Н-не заўсёды, - збянтэжана буркнуў ён.

– Гэта добра. А чаму вы такі чырвоны? Вам горача?

І тут Берасневіча прарвала:

– Не, мне проста сорамна за тых, якія незнаёмым людзям робяць заўвагі.

Ён адразу ж спудзіўся сваіх слоў, але тут сябра крутануўся на канапе так, што заенчылі спружыны, і, трыумфуючы, крыкнуў:

– Што, Алёнка, з'ела? Я табе казаў, што калі з гэтым хлопцам не пакінеш свайго тону, то атрымаеш феферу. Пераканалася?

І раптам усе зарагаталі. Лядок растапіўся.

– Прабачце, я не думала вас абразіць. Я толькі зберагала маёмасць яго бацькоў.

– Я таксама не думаў вас абражаць. Але вы напомнілі мне майго сябра. Ён заўсёды кажа ўголас тое, пра што звычайна думаюць нішком. Напрыклад, выступае на сцэне яго сябра і пасля, за кулісамі, кажа яму: "Ох, як жа я асароміўся, як дрэнна спяваў!". Звычайна чакае чалавек, што яго суцешаць, скажуць: "Нічога, нічога". А той яму адказвае: "Так, браце, сапраўды абпэцкаўся ты. Так дрэнна спяваў, шо я нават і ад цябе не чакаў такога". Называецца, суцешыў. Ён атаясамлівае такія паводзіны з "камсамольскай адвертасцю".

Зноў засмяяліся. А пасля Алёнка сказала, што дастане білеты на канцэрт Гілельса цераз некалькі дзён і будзе вельмі суцешана, калі Жэнька прывядзе да філармоніі свой "цень".

Жэнька кінуўся цававаць ёй жартам рукі, а Берасневіч, які за гэты час прывык да яе, са здзіўленнем адчуў, што гэта яму не вельмі прыемна. Затое пасля ён быў суцешаны, калі яна працягнула яму, Берасневічу, руку і з нейкай асаблівай, не бачанай яшчэ дагэтуль Берасневічам, усмешкай сказала:

– Я спадзяюся, мы будзем сябрамі. Толькі не лайце мяне так жахліва.

Ён паглядзеў у яе вочы і зноў адчуў тую ж гарачую хвалю замілавання.

– І калі вы не будзеце рабіць мне заўвагі за дрэнныя паводзіны?

Як міла пасур'ёзнелі вочы.

– Мне здаецца, я не буду больш рабіць вам заўваг. Абавязкова прыходзьце.

Сказала і пайшла. І усё. Але і гэтага было дастаткова. У галаве Берасневіча скакалі нейкія маленькія вясёлыя чорцікі, хацелася чамусьці зрабіць нешта надзвычайнае, напрыклад, скочыць зараз з балкона на брук і, вядома, застацца жывым.

І гэты настрой збярогся ў яго сэрцы да самага вечара, калі ён развітаўся з Жэнькам і накіраваўся ў інтэрнат. Разы з два ў трамваі ён спрабаваў напяваць праз адстаўленую скавароднікам ніжнюю губу, але атрымлівалася так голасна, што той-сёй з пасажыраў глядзеў на яго са зразумелай цікавасцю.

А потым, калі ішоў па бруднай вуліцы ўскраіны, быў такі святочны і радасны, што здольны быў, як хлопчык, весці палкай па жалезнай агароджы саду.

Перад інтэрнатам спыніўся. Шапка ў руцэ, паліто на адным плячы, на вуснах шырокая ўсмешка.

"Якая цудоўная, якая слаўная дзяўчына!" 

II

Гэта быў пакой на другім паверсе, які зваўся "дваццатым інтэрнацыяналам". Калісьці вялікі пакой інтэрната перагарадзілі на дзве паловы, але збераглі старую нумарацыю: пакой нумар дваццаць "А" і нумар дваццаць "Б".

Берасневіч таргануў дзверы - замкнёныя.

– Хто? Ат, чорт. Заходзь хутчэй.

Яшчэ больш дзіўна. Скуль такія меры засцярогі?

Ён зразумеў усё, калі яго пусцілі. У пакоі адбывалася "піраванніца, пачэсцен пір", і сябры замкнуліся ад каменданта. Перад вачыма яго паўстаў малюнак: стол, на якім стаялі тры бутэлькі з віном і батарэя піўных бутэлек. Тут жа ляжалі хатняе сала і каўбаса, хлеб, нарэзаны на газеце, патэльня з бульбай.

За сталом сядзеў увесь "інтэрнацыянал". Перш за усё сябры Уладзіслава па пакою, Паўлюк Матусевіч і Янка Галавень (трэцяга, Рыгора Сяляўкі, не было), і таварышы з пакоя "20 Б", "дэмакраты": албанец Коча Біхіку, палякі Юрась Бжэжэк і Ян Уважны, карэец Се Ман (або проста "Сымон"), украінец і рускі.

Частку бутэлек, відаць, паспелі прыбраць, бо сябры былі "пад чаркаю", а Бжэжэк нават даволі моцна п'яны.

Берасневічу налілі "разгонную", і Уважны, сухі і жоўты хлопец "з гураляў", сказаў яму, праціраючы акуляры (вочы без іх былі вялікія і дзіўна добрыя):

– Намучыліся з ім. Толькі што спяваў арыю Галькі і збіраўся скокнуць у бездань, то-бо ў акно. Павялі было гуляць, дык ён, халера, пачаў уяўляць, што ён "штукач": раскінуў рукі, як крыллі, бурчыць і ўсё намагаецца пікіраваць галавою на брук.

– Do jasnej cholery!
– лямантаваў між тым Бжэжэк.

– Сёрт, хлёпцы, вядзіце вы яго спаць, - сказаў Се Ман.

Бжэжэку стала шкода сябе, віно было "сумнае", і ён заплакаў.

Берасневіч цыкнуў на гуляк і падсеў да яго:

– Ну кінь, кінь. Я ведаю, ты зусім не п'яны. Кладзіся, хлопча, вось тут, давай з тобою паразмаўляем. А гэтым падшывальцам мы заўтра галаву скруцім. А ты ведаеш што? Раскажы ты мне лепей вершы. Ты ж ведаеш…

– Ведаю. Я ўсё ведаю.

І Бжэжэк пачаў качаваць ад "Кветак Польшчы" Тувіма да вершаў Галчынскага, мімаходам чытаючы розную лухту і намагаючыся час ад часу спяваць на танцавальны матыў макабрычную змрочную песню, якая ў перакладзе на беларускую мову гучэла прыблізна так:

 У магіле цёмнай у-ся, сю-ся  Спачыў навекі оля-ля,  Вяцягнуў ногі ў-ся, сю-ся,  Закрыў павекі тру-ля-ля.

Паступова голас ягоны стаў заміраць, і хутка ён ужо спаў, зусім як дзіцёнак, падклаўшы пад шчаку далонь.

Берасневіч падсеў да стала.

– Зараз да наступнага дня праспіць, - сказаў Уважны.
– Мы яго перацягнем.

– Не трэба, - сказаў Берасневіч.
– Гэта мой ложак, а я сёння не буду, не магу спаць. І вы, хлопцы, таксама добрыя. Ведаеце, што ў яго арганізм слабы, а дражніцеся. Вам нічога, вы унь якія здаровыя кабаны.

І ў пакоі з аскетычна голымі сценамі і манастырскімі ложкамі, прыдатнымі толькі для ўтаймавання плоці, зноў пачалася вясёлая гулянка.

Цэнтрам увагі стаў памалу Янка. Круталобы, вельмі сухарлявы, ён меў талент вялікага коміка і мог лёгка імправізаваць вершы. Твар яго, жывы і рухавы, мяняўся на вачах, і кожны выраз яго прымушаў смяяцца.