?zg? a?r?s?
Шрифт:
Son "uc ayda ilk df idi ki, evdn bayira cixirdi. Yazin dm-dstgahindan sr-lamt qalmamisdi. Min c"ur g"ul-cicy blnmis cmnliyin yerind qurumus ot-alafdan basqa hec n g"oz dymirdi. Qizmar g"unsin yandirici s"ualarina davam gtir bilmyn bicnk artiq "omr"un"u basa vurmusdu.
Dasin "ust"und oturmaqdan bezib, qurumus otlarin "ust"un uzandi. G"unsin xos hrartini hiss etmk "uc"un g"ozlrini yumdu. Birdn burnuna n is tanis, dogma bir qoxu gldi. Bu qoxu ruhunu titrtdi, canina yayildi, sanki mst oldu. «Mn n olub, burnuma dyn n qoxusudu? Bu, qurumus ot-alaq qoxusu deyil, axi niy yadima sala bilmirm?» – dey "oz-"oz"un sual verdi, n sualina cavab tapa bildi, n d hmin qrib qoxu kecib getdi.
El bil qlbinin lcatmaz gussindki n zrif bir tel toxunmusdular. Bu qoxu onda kdr qarisiq sevinc, tonqalin son k"ozrtisin bnzr bir titryis, itirilmis, ldn cixmis, bir daha geri qayitmayacaq n is qiymtli bir seyin hsrtini oyatdi. Bu hiss onu el culgadi ki, qeyri-ixtiyari g"ozlrini acib yerind dikldi. Bihusedici qoxu yaxinliqdan glirdi. Diqqtl trafina boylandi, amma hec n g"ormdi.
Birdn bayaq "ust"und oturdugu iri dasin altindan zrif boynunu uzadaraq nazlanan bn"ovsni g"ornd g"ozlrin inanmadi. Cicyin inc, zrif g"ovdsi "oz"un yer tapa bilmdiyindn yri-"uyr"u bitmisdi. Camal ehmallica lini bn"ovsy uzatdi. Onun yasil yarpagi torpaga yapismisdi. Isti yel cicyi sdirir, el bil onunla ylnmk istyirdi. Bn"ovsnin k"omksiz, yaziq, mlul g"orkmi onu k"ovrltdi, g"ozlri doldu.
yilib bn"ovsni qoxladi. Sanki onun g"ozl trini, tkrarsiz qoxusunu bdilik yaddasina hkk elmk istyirdi. Onun vaxtsiz glisinin mnasini basa d"usmy calisdi. «Blk mndn "otr"u acib, yarama mlhm olmaq istyib? Blk Bn"ovsm g"ondrib? H, bu, onun isidir!» Bu fikrin inandi. D"uz-d"unyanin bn"ovs il dolu oldugu vaxtda qiyib birc dnsini drmyn Camal bu df llri s-s cicyi saplagindan ayirdi. Onu burnuna yaxinlasdirib d"on-d"on qoxladi. «Vallah, Bn"ovsm g"ondrib bunu mnim "uc"un, yoxsa bu qizmar yay havasinda bunun n isi var», – d"us"und"u. «Burda qalsam, solacaq. Ayrila bilmrm ondan. Bu, o Bn"ovsmin vzidir». – Yerindn qalxib evin trf "uz qoydu…
Kndin qurtaracaginda yerlsn tnha evin catan kimi stkana su t"ok"ub bn"ovsni onun icin qoydu. Sonra illr yorgunu kimi taqtsiz halda carpayisina srildi. Halsizliq v bdnini b"ur"um"us agri ona acliq hissini d unutdurmusdu. D"unndn dilin bir tik c"ork dyms d, yemk yadina d"usm"urd"u. Nec vaxtdan bri yigisdirilmamis otaqlar onu mngn kimi sixdi. «Hardasan, Bn"ovs?» – dey var g"uc"u il qisqirmaq, qlbin dolmus aci hsrti "oz"undn uzaqlasdirmaq, "uryindki agirligi bosaltmaq istdi. Birdn zrif qamtli, g"ozl Bn"ovs glib g"ozlri qarsisinda canlandi. O, el canli idi ki, sanki onunla "uz-"uz, nfs-nfs dayanmisdi.
Sonra Bn"ovsy ag glinlik libasi geyindirdilr. O ag libas Bn"ovsy nec yarasdi, Allah! Yox, yox, bu ki ag kfndi… Ag kfn d onu g"ozl g"ostrirdi. G"ozlliyi dillrd gzn Bn"ovs "oln g"un kimins dediyi «"Olm"us, "ol"um yataginda da g"ozldir» s"ozlri "ust"undn uzun illr kecs d, Camali yandirib cizdagini cixarirdi. On yeddi yasinda evin glin gtirdiyi, cmi on il birg "om"ur s"urd"uy"u Bn"ovssi onlari yetim qoyub getdi. Iyirmi yeddi yasinda soyuq mzara tapsirdigi Bn"ovs "oz glisi il onun hyatina nec b"oy"uk sadt, bxtiyarliq gtirmisdis, gedisi il d bir o qdr qm, kdr qoymusdu. G"ozl oldugu qdr sirin, sirin oldugu qdr sevimli, sevimli oldugu qdr m"ulayim olan bu qadin onun "uryini el fth etmisdi ki, "ol"um"undn sonra bel burda basqa qadin sevgisin, mhbbtin yer qalmamisdi. Qohum-qraba onu cox dil tutmus, evlndirmk istmisdi. Amma agir tbitli, tmkinli olan Camal bir c"ut qizini – Cimnazla G"ulnazi "ogey ana ixtiyarina vermk istmdiyini bhan gtirmisdi. Onlari b"oy"ud"ub r verndn sonra da evlnmk s"ohbtini yaxina qoymamisdi. «Ata, indi nyi bhan gtirirsn?» – dey qizlari k"ovrlib onu yola gtirmy calissalar da, Camali inadindan d"ondrmk m"umk"un olmamisdi. «Tk adamsan, qabaqdan qocaliq glir, yalqiz qalib n edcksn? Hrmiz bir kndd yasayiriq. N bizd qalmirsan, n d biz ailmizi qoyub g"und gl bilmirik», – dey qizlari hr glislrind ona yalvarirdilar. Hr onlarin gedisind Camal yetimlsir, saatlarla g"ozlrini namlum bir n"oqty dikib qalirdi. "Omr"u boyu "oz"un birc sey arzulayirdi: «Allahim, mni yorgan-d"osk xstsi elm, qoy bu d"unyani rahatliqla trk edim».
Indi budur, qocaliq g"ozlnilmdn, vaxtsiz-vdsiz glib onun qapisini d"oym"us, "oz"u il saysiz-hesabsiz agrilar, acilar gtirmisdi. Qizlari ona tez-tez bas ckslr d, pal-paltarini yuyub, yemyini hazirlasalar da, onu tnhaligin lindn qurtarmaga g"uclri catmirdi.
Sabah shr qizlarinin hr ikisi usaqlarini da g"ot"ur"ub ona bas ckckdi. Kecn hft gednd
«Bu snb-bazar hamimiz yaninda qalacagiq», – demisdilr.Axsamin qmli k"olgsi yavas-yavas kndin "ust"un ennd Camalin pncrsindki ag isiq da "olziyir, otaga qaranliq c"ok"urd"u. Bir azdan traf qati z"ulmt qrq oldu.
Camal caninda d"oz"ulmz bir agri hiss etdi. Agri ona gah "us"utm, gah da qizdirma verirdi. Ayaga qalxib drman axtarmaga hali yox idi. Bir az kecmisdi ki, nfsi tngidi, g"ozlrinin "ust"un sanki qara prd endi. Sonra el bil ckisizliy d"usd"u. Bdni yavas-yavas soyuyurdu. l-ayagi buza d"onm"usd"u. Var g"uc"u il g"ozlrini acib pncry nzr saldi. Gecnin qaranliginda stkanin icindki yalqiz bn"ovsni g"uc-bla il sezdi. "Uryindn son df bu zrif cicyi qoxlamaq, onun trini ciyrlrin ckmk, onunla vidalasmaq arzusu kecdi. Lakin bu, ona b"ut"ov bir "omr"u yenidn yasamaq qdr ctin g"or"und"u. Carpayisi il pncr arasindaki iki metrlik msaf ona cox uzaq gldi. «H, vdm yetib, "ol"urm, amma vidalasmadan olmaz. Usaqlarla olmadi, hec olmasa bn"ovsml sonuncu df g"or"us"um. Orda Bn"ovsm onun hdiyysi il vidalasdigimi demliym, m"utlq demliym», – dedi.
Bu arzusu dli isty cevrildi. Ondan cmi iki addimliqda olan bu xirdaca cickl son df vidalasmaq "uc"un yerindn dikldi. Ayaga durub pncry nec yaxinlasdigini, cicyi stkandan g"ot"ur"ub yenidn yerin nec qayitdigini bilmdi. Bn"ovsni qoxladi, dogma, mstedici qoxu onu qrib bir alm, sanki sonsuzluga apardi. Hmis arzusunda oldugu alm v illrl ayriligina alisa bilmdiyi Bn"ovsnin yanina… Budur, cmnlikddilr. Bn"ovsdn basina clng qoymus Bn"ovs ag libasda onu sslyir. Camal son df «Glirm g"ul"um, glirm. Nec ildir g"ozlyirm cagirisini», – klmsini picildadi…
Shr Cimnazla G"ulnaz atalarini yoluxmaga gldilr. Otaga girnd onun yatmis oldugunu d"us"und"ulr. Cimnaz irli kecib atasini "opd"u. Dodaqlari onun buz kimi soyuq "uz"un toxunanda qiyya ckdi. Camal artiq g"ozlrini bdi yummusdu. Yariaciq qalmis ovcunda bir bn"ovs vardi – solmus bn"ovs…
1992-ci il
YEDDI PRI
trafa «Trkm»nin oynaq sdalari yayilmisdi. Mclisdkilr musiqiyl hmahng skild l calirdilar. Oyun havasi deysn kimins s"um"uy"un yaman d"usm"usd"u. Bunu toydan gln sn sslr s"ubut edirdi.
Mhllnin o basindan, Zeynbgildn gln calgi ssi Ayisni k"ovrltmis, evdn cixib qaranliqda, tnha gusd oturmaga mcbur etmisdi. O, bagin qurtaracaginda, iri findiq kollarinin dibind, otlarin icind oturub llri il dizlrini brk-brk qucaqlamis, g"ozlrini namlum bir n"oqty zillmisdi. Yarim saatdan cox idi ki, bdbin d"us"unclrin sirin cevrilmisdi.
Son vaxtlar toy sdasi, calgi ssi onu yaman kdrlndirirdi. Bu kdr aci hsrt, cavabsiz qalmis suallar qarisirdi. Bu, xosbxtliy, sadt hsrt qalmis bir qizin "urk siziltisi idi. Qlbini g"oyndn, qaysaqlamayan yarasini qopardan zabli bir agri idi. El agri ki, kims ona lac ed bilmzdi…
Adtn, o, toy-d"uy"un hvssiz yollanardi. Qohum-qonsu, dost-tanis tnsi olmasaydi, bel yerlr yerli-dibli getmzdi. Amma neylmk olar, knd yeridir, ayibdir, getms, «paxilliq edir», – deyrlr. «Paxilliq edirm?» Bu fikrindn tutuldu, sonra is utana-utana "oz-"oz"un etiraf etdi: «lbtt, paxilliq edirm. Ail qurmaq mnim d haqqim deyilmi?» Daha qhrini uda bilmdi. G"ozlrindn yas sel kimi axmaga basladi. Lakin bununla da sakitlsmdi. ksin, agladiqca "uryindki tufan bir az da g"uclndi. Otlarin "ust"un yixilib h"onk"urd"u. O, hirsindn yan-y"orsindki otlari yolusdurur, llri il yeri d"oyclyirdi. Usaq kimi icini ck-ck, yaniqli-yaniqli aglayirdi. Usaqdan onun birc frqi var idi: tslli dilmirdi, ovunmaq arzusunda deyildi. Hec ksin onu bu vziyytd g"ormsini arzu etmirdi.