Эр ки?и уонна дьахтар

Чочумча ах бардылар, тннк н Туймаада киэ сыыыта элэгэлдьийэр, от-мас кэмчи, иинээс иирэлэр, сэппэрээктэр аааллар, ол оннугар массыына быыа-арда суох субуллар, тэйиччи трт-биэстии этээстээх дьиэлэр аттыларыгар араас саа тутуулар кстллр. Суоппар хотунуттан кллэтэн баран араадьыйатын холбоото – ыраах хоту дойду, туундара туунан ырыа дьрйэр, бары ону ииллиирдии чуумпуран олордулар, Бэргэн хоту олохторун, кыыы бытаран тымныыга дькээбил уота халлааны барытын сырдата клмнрн-чаылыныырын туоххаыйа йдт, оттон Ксенья дьгэтэ кыаырбыт-байбыт эрээри, биир да тылынан Эллээйчик туунан ыйыппатаын дьиктиргээтэ эрээри, иигэр оотун син саныыр быыылаах, крн баарара буолуо, ол иин бииги курдук быта да суох дьадаы дьону бэйэтигэр ыырар диэн санаата, кэмниэ-кэнээс хоту дойду туунан ырыаттан й булбуттуу Дина саарда:

– Эиги аны туундара тгээр олорор буолбатаххыт, куорат дьоноут, аныгыскы субуотаа бу суоппарым Сааска кэлэн эигини дьиэититтэн ылыаа, хайаан да ыалдьыттаа, эдэр сааскыт дьгэтин дьиэтин-уотун кр, кэргэммин кытта билси.

– Бииргэ кытыйанан-хамыйаынан бырахсан улааппыт Динам ыырарын кэннэ баран б буоллаа, – дии оуста Ксенья, – эн этэргэр дылы – аны куорат дьонобут.

Ити икки ардыгар кинилэр дэриэбинэлэригэр кэлэ оустулар, Ксенья: «Киирэн чэй иэн тахсыбаккын дуо?» – диэбитин Дина ыксыыбын диэн аккаастанна, массыына хоунна, онтон эмиэ тохтоото, хотун тннгн тааын тэрэн баран: «Ксенья!» – дии-дии ыырда, дьгэтэ хап-сабар срэн тиийбитигэр, тугу эрэ ииллибэт курдук эттэ уонна таас сабылынна, «Лан крузер» тттр эргийэн, улахан суол устун субурута турбутун кэнниттэн одуулаан туран Ксенья:

– Кии тргэнник да кнр буолар эбит, уонча сыллааыта мааыынтан кырбас эти булан мииннэннэхэ рэр, уопсай дьиээ биир ороо атахтаан утуйбут кыыым сылдьар диэтэххэ, арааа, ким да итээйиэ суоа, аны биигини бэйэтигэр тэнээбэт…

– Ити ыыран тугу эттэ? – диэн Бэргэн ыйытта.

– «Оото суох бэйэит эрэ кэлээри, Карпым сбл суоа», – диэннээх, саатар оом хайдаый, кистээн крдр, хайдах-туох сылдьарый да диэбэтэ, – диэтэ Ксенья чахчы абаран.

Икки этээстээх уопсай дьиэлэрин диэки хаамыстылар, добдугураччы томут суолга кыраа рдгэр атахтарын суола харааран хаалар, Бэргэн кэргэнин хонноун анныттан ылла уонна уоскутардыы саарда:

– Ити эрээри кимиэхэ да ымсыырар наадата суох, э дойдуга быалаах кинигээ ким хайдах олоруохтааа барыта суруллан турар дииллэр, оннук эркээйибит эрдэттэн охсуллубут буоллаына хайыахпытый, хата, аныгы рблгэ эн дьгээр, ообут ийэтигэр ыалдьыттыахпыт, т да байдар, кыаырдар, син аймах, доор тээ санаан, биигини билбэт курдук туттубатыттан, дьиэтигэр эин ыырарыттан рххэ эрэ сп буоллаа.

9

Субуоталара бу тиийэн кэллэ. Дина кэргэниниин манай билсэргэ тугу илдьэллэрин толкуйдаан бараннар, кмс солотуулаах икки рмкэни бэлэхтиирдии быаарыннылар, сыаната нааа ыарахан да буолбатар, кстлэрэ чгэйдэр. Субуотаа рэин кэннитэн Эллэйдэрин Бэргэн таайа аахха хааллардылар, эбиэт чугаыгар суоппар бу сырыыга судургу соус «Тойота» массыынанан кэллэ. Хаты рэххэ асфальт суолунан тиийэннэр, туох да кстбэт гына тимир лииинэн ыга саайыллыбыт олбуордаах дьиэ ааныгар тохтоотулар. Бэстэри быыстарынан икки мэндиэмэннээх кирпииччэ дьиэ кытарымтыйан кстр. Олбуор айаар «Осторожно! Злая собака!» диэн суруктаах. Суоппар кэлииккэ чанчыгар баар звоногу баттаабытыгар автоматическай клс тыаа халыр гынна уонна домофонтан дьахтар саата иилиннэ: «Астым».

Иирдьэ киирбиттэригэр, сыап кылыгыраата да, улахан ыт аыыта килэйбитинэн, ардыраабытынан срэн кэлэн иэн, суоппар буойбутугар, кинини билэн, кутуругун куйманата-куйманата нуучча остуоруйатыгар баар дьиээ маарыннатан ооуллубут, тннгн, аанын хаптаын брктэрэ киэргэтэ быан ооуллубут кыыл-кх кырааскалаах уйатыгар тттр барда. Кэлииккэ ааныттан ыла тротуар – трт муннуктаах билииккэлэр тэлгэтиллибиттэригэр тиит ктт таммалаабыт. Дьиэ срдээх улахан эбит, тыа кулуубуттан итэээ суох быыылаах, олбуор иигэр эбии дьиэлэр, гаражтар, баанньык, бу тутуулары барытын гааынан сылытар хочуолунай бааллар.

Бтнн стклэ таас улахан клэни ууордаан дьиээ киирбиттэригэр, будьурхай уун баттаын саннын байаатыгар ыспыт, маан эмиийдэрин куоааа кстр ааас уолуктаах хараа былаачыйалаах Дина кыламаннара тэрбээн, арылыччы крбтнэн кэлэн, Ксеньяны кууа тэн, уураан ылла:

– Дьгэм, маладьыас, хата ханна да атын сиргэ барбатаххыт, дорообо, Бэргэн.

– Бу эиэхэ, – Ксенья хоруопкалаах рмкэлэри туттарыбытын Дина аан крт, хаан да итинник чгэйи крбтх курдук «уой-аай» бтн тэрдэ (Бэргэн иигэр: «Ильф, Петров хоуйбут Эллочка-людоедкатыгар дылы буолан», – дии санаата), баай, кыахтаах дьахтар итинник омуннаахтык рбтттэн ыалдьыттар эгди буоллулар, Дина онтон кинилэри иирдьэ ыырда:

– Баыыбалары, чэ, ааы, табаарыстарбыт кэлитэлээбиттэрэ…

сс икки хас хоу ааан, бтнн от кэ нх киэ саалаа киирдилэр, хоу тилэри халы сымнаас кбр тэлгэммит, биэс-алта нуучча-саха эр дьон бинсээктэрин устан, хос ортотугар турар улахан бильярдыыр остуолу тула кт сылдьан, шариктары охсуолаан оонньууллар, кинилэр холоонноох доотторо быыылаах – мааны дьахталлар дьыбааа олорон, бэрт килбэчийбит-чаылыйбыт нх ойуулардаах сурунааллары арыйталаан крллр, саа ыалдьыттар киирбиттэригэр, харахтара кинилэргэ буолла.

– Карп, – диэн Дина ыырбытыгар, кыыдаа маан баттахтаах, атыттар хаалтыстаах буоллахтарына, уолуга ааас ырбаахынан нэлэлдьийэ-хотолдьуйа сылдьар дьиэлээх кии тиийэн кэллэ.

– Бу билсэн кэбис, мин устудьуон сыллартан табаарыстарым – дьгэм Ксенья уонна кини кэргэнэ Бэргэн.

Кырдьаас кии кинилэргэ лобуой курдук эттээх эрээри, сып-сымнаас ытыын туттарда:

– Карп…

– Чэ, Карп, саалыырбыт дуу, ыалдьыттар бары мууннулар.

– Сп-сп, мин билигин… – хааайын бинсээгин олоппос йнргэр кэтэрдибитин ылла, моонньугар рмэччилии быыылаах хаалтыын иилиннэ уонна халы ытыстарын лобураччы охсунна:

– Чэ, дооттоор, болойу, билигин э саалаа тахсан, кылгас ээрдэ кэнсиэри истиэи, – диэбитигэр, ону эрэ ктэн турбуттуу, бары бинсээктэрин кэтэ-кэтэ, дьыбааа олорор дьахталларыгар чугааатылар.

Билбэт дьонун ортотугар р моруу буолбакка, атын хоско тахсалларыттан рбт курдук Бэргэннээх хап-сабар киилэрин батыан, дуобат курдук чочуонайдык ооуллубут йнрдх, саархай кыраасканан лаахтаммыт эрийии кирилиэс кпсркй кбр тэлгэммит ктэллэринэн иккис этээскэ дабайдылар. Эмиэ киэ хоу ааан, сымнаас кириэилэлэр хас да эрээтинэн кэккэлээбит саалаларыгар киирдилэр, дьоус сцена, кэтээр «Встреча друзей» диэн сурук ыйаммыт кэтит хаптаай экраа сырдаабыт, быата, тыйаатыр кыра саалатын курдук. Ыал дьиэтин иигэр сценаны, сааланы хаан да крбтх буолан, Бэргэннээх дьиктиргээн эргичинээтилэр, оттон ыалдьыттар сылдьа рэммит сирдэрэ быыылаах – киирэн инники эрээккэ хоноспуттарыгар, бииги дьоммут кэлин турар олоппосторго олордулар, ол кэмэ экраа хартыынаттан хартыыналар солбуан киинэ нх кадрдара элэнээн бардылар, тгэр депутатскай значоктаах кии трибунаттан этэн-тыынан кэийэ турар, ону пальмалар, кх муора, крокодиллар ынырык айахтарын аппанатан ардай аыылара килэнээ солбуйдулар, килэриспит-молоруспут хайа эрэ Африка биис ууун дьонун ортолоругар саха киитэ омуктар нэлэкилэрин эринэ тардынан, тбтгэр туох эрэ куорсуннардаах бэргээни анньынан, илиитигэр тутан, рэ-кт турар, аны Республика Президенэ кими эрэ кытта эйэ дэмнээхтик кэпсэтэр, онтон булчуттар таас хайа рдгэр аыы олороллор, бултарын – хас да чубукуну хаарга тэлгэппиттэр, аны ыыах быыылаах – бары сахалыы таастаахтар, оуохайга хааман хотолдьута сылдьаллар. Мааны ыалдьыттар киинэни кр-кр рдлэр-кттлэр:

– Хайа, ити эйигин хаан тэрбиттэрэй?

– Африка ханнык дойдутай?

– Чубукулары кыайбыккыт, Дьааы хайалара дуу?

Киинэ бттэ, экран умулларын кытта дьиэлээх хааайын Карп сцена э баар буола тстэ уонна артыыстардыы хаас илиитин тарбахтарын бинсээгин эээригэр батары анньан баран, аыйах тылы эттэ:

– Бииги кнд доотторбутун крсэр кэ манай бэрт кыратык уруккуну санатар тгэннэри крдрдбт, эмиэ сааттан дьиээ-уокка наллаан сынньанар субуота ммтнэн итиитик-истиник ээрдэлиибит уонна эиэхэ анаан, саха эстрадатын «сулустарын» кнэн ээрдэ кэнсиэри саалыыбыт. Мантан ыла тылы ылар биллиилээх конферансье уонна диджей Куллугуратыы Куонаан, кини салайан ыытыа.

Хааайын саатын дорооно да стэ илигинэ, хантан эрэ баар буола охсубут муус маан кстмнээх хатыыр эдэр кии кирилиэскэ наадыйбакка, сценаа биир ыстаныынан эрчимнээхтик ойон тахсан, кытарбыт хобордооххо ктэммиттии, биир сиргэ таба турбакка тэйиэккэлии сылдьан, манай уустаан-ураннаан ээрдэлээтэ, бэрт элбэх чгэйи, ол иигэр рйэ уутунуу ллэ турар гс птээх буолалларыгар баарда уонна биллэрэн чоргутта:

– Билигин кэнсиэрбитин саалыыбыт – эстрада сулуа Туналана Куо, дохсун ытыс тыаынан крсбт!

Бэргэн маны крн олорон, срдээин дьиктиргээтэ – эстрада ырыаыттарын тыйаатыр сценатыгар хам-тм крр эбит буоллаына, ол дьоно чааынай кии ыырыытынан кэллэхтэрэ, оок-сиэ, харчы баар буоллаына, тугу баарар ооруохха сп йэтигэр ктэннэхтэрэ. Тргэнник да хаппыталыысым дойдутугар кубулуйа оустулар, бу артыыстар барахсаттары туох диэн буруйдуоуй, хамнастара быыкаайык, ол иин аыйах да солкуобайы эбинэр бааттан, кыалаттан араас бырааынньыктарга кыттан эрдэхтэрэ.