Эр ки?и уонна дьахтар

– Здравствуйте.

Бэргэн мттбтэ ааспакка, соуччу ыалдьыт маан сирэйин, мкнк харыларын уонна тобугар да тиийбэт халаата саппатах кн дьороор маан сотолорун одуулаа турарын дьэ йдн, омуннаахтык «бар» гыннарда:

– Бааалыста, аас! – хос иин диэки даллах гынан баран, сценаа тахсыбыт артыыстыы эбиитин сгрс гынна.

Кыыс хоско киирбитигэр тута олоппос аалан олордо оуста уонна:

– Эн кимиэхэ кэлли? – диэтэ.

– Эиэхэ. Сэргэ хоско олорор Динаны билэин дуо? Кини – мин дьгэм, рблбэр ыалдьыттыы кэлбитим да, Динам суох, кыргыттара бааллар, дьгэбин ктэ таарыйа тугу эрэ ааыах эбиппин, кинигэтэ уларыс эрэ.

– Уларсан б буоллаа дии! – Бэргэн кинигэ долбуурун аттыгар биирдэ баар буолла, – талбыт кинигэин ыл, тугу аааын? Саха суруйааччыларын, нуучча классикатын?

– Ээ, мин нууччалыы историческай романнары ордоробун, оннук баар дуо?

– Ол да ханна барыай, – Бэргэн халы соус кинигэни чопчу ороото. – Ян «Чингиз хаана» баар, маны аах.

– Ээй. Хаан эрэ аахпытым, – кыыс кинигэни ылан саараабыттыы биэтэнэтэн баран, хонноун анныгар кыбынан кэбистэ, – чэ, буоллун, иккиин да аахтахха кии салгыбата буолуо.

– Оттон таптал туунан ааыаххын баарбаккын дуо? – Бэргэн иккис кинигэни тааарда, – бу Сергей Крутилин суруйбут «Косой дождь» сээнин нааа сблээн аахпытым.

– Крутилин? – кыыс мичээрдээбитигэр, маан сирэйэ сс туналыйа сырдаан ыларга дылы гынна, – оннук суруйааччы баар эбит дуу? Хаан да аахпатаым.

– Дьэ аах, элбэи толкуйдатар, рэтэр кэрэхсэбиллээх кинигэ. Эн хайа дойдугунуй?

– Уус Алдаммын.

– Ханна рэнэин?

– Медучилищеа.

– Оттон ааккын билиэххэ сп дуо, кэлин кинигэбин кимтэн ирдээбин?

– Ксенья. Оттон эн ким диэиний?

– Мин дьикти ааттаах киибин, Бэргэн диэммин.

– Тыый, кырдьык, сэдэх аат эбит, уу сахалыы.

– Дьэ, Ксенья, тыаа нууччалыы аакка рэнэн оннооор оонньоттор сахалыыны аат диэбэттэр. Биирдэ кыра кылааска рэнэ сырыттахпына, аабынаан сэргэ оройуоммут дэриэбинэтигэр ыалдьыттыы тиийдибит. Мааыын аттыгар оонньоттор олороллорун кытта аам дорооболоон кэпсэттэ. Биир оонньор ыйытар: «Бу оо ким диэн ааттааый?» – «Бэргэн диэн», – диир аам. Оонньор улаханнык дьиибэргээтэ: «Аата муода да ааттаах эбит, оттон эн сахалыы ааттыаххын – Уйбаан, Баылай диэн…»

– э-э-э, – кыыс истиник кллэ, – ама оннук буоллаай?

– Кырдьык-кырдьык, аам ону хойукка диэри кр-кл курдук дьоо кэпсиир буолара.

– Чэ, мин бардым, кинигэлэргин ааан бттэхпинэ, Динанан тиксэриэм.

– Ксенья, тохтуу тс эрэ, – Бэргэн ыскаабы аан, бинсээгин уолугун сиэбиттэн билигин аай атыылаан ылбыт билиэттэрин тиэтэйэ-саарайа хостоон, кыыска уунна, – бгн киинээ дьгэин Динаны кытта бары, «Покаяние» Тенгиз Абуладзе туруоруута.

– Ээй, били тэлэбиисэринэн кэпсээбиттэрэ Берия уобараа баар диэн.

– Кырдьык баар , бу киинэни арбыыллар ахан.

– Дьэ бэрт эбит! Хастан буоларый?

– Сэттэттэн, бириэмэ да элбэх, били нууччалар стрн хооонунуу – «вагон и тележка». Онон аа-дьуо оостон, дьгэин ыыран, киинээ сылдьаары.

– Улахан махтал! Мин билигин харчытын киллэрэн биэриэм.

– Ксенья, харчы наадата суох, эйигин кытта билсибит кммт чиэигэр билиэттэри босхо биэрэбин.

– Кырдьык дуо? Чэ, оччоо баыыба.

Кыыс тахсан барбытын кэнниттэн Бэргэн билбэт номоон кыыынаан соуччу билсиииттэн хайдах эрэ кнньрдэ, бэл тбтн ыарыыта тамты сттэ. Оттон Ксенья хоугар тахсан, уларсыбыт Крутилин кылгас сээнин – саастарын тухары бииргэ олордоллор да, бэйэ-бэйэлэрин йдспкк йэлэрин моообут кэргэнниилэр туунан айымньытын киээээ диэри ааан бтэрдэ, ити табыллыбатах олоу кырыыбалыы сыыйыллар ардах сыыа-халты тэн ааспытыгар холообут быыылаах.

Ксенья остуол сирэйигэр тоолохтонон, сыаах баттанан, таырдьаны одууласта, уопсай дьиэлэр быыстарынан тттр-таары устудьуоннар субуруаллар, рэх бтэн, мантан киээ сынньала сааланнаа. Ким да ыгылыппат, бэйэ таптыыргынан бириэмэин аттарар тгэни, сынньаныы, тыйаатырынан, киинэнэн сылдьыы… Кыыс ол олорон Бэргэнниин билсибитин санаата, кини билиитэ биир да уоллуун доордоон кр илигэ, арай оскуоланы бтэрбиттэрин бэлиэтиир киэээ бииргэ рэммит Колята кыратык шампанскай испититтэн р ктллэн, олус долгуйан хараа муннукка сиирэ-халты сыллаан ылбытыгар соуйан: «Хайа, хайдах буоллу?!» – диэн саа аллайбытыгар, уол борук-сорукка да биллэр гына дьэс кытаран хаалбыттааа.

Оттон бу биэрбит Сергей Крутилин «Косой дождь» диэн сээнин ааан сблээтэ, кырдьык, киини толкуйдатыах кинигэ эбит. Эр кии ойоо лбтн кэнниттэн кини суруна сылдьыбыт тэтэрээтин – кн ахсын бэлиэтэнэн испит кннгн булан ааан, аттыгар адьас атын йдх-санаалаах кии олорон ааспытын, эр кии туохха да аахайбатын тмгэр дьылалара дьаалатынан устан, дьоллоох ыал буолар тгэннэрин куоттарбыттарын хойутаан йдн кэмсинэрин эин туунан судургу тылларынан эрээри, кии кэрэхсээн, тартаран ааарыныы суруллубут.

Сээн геройа таптаан-сблээн ыал буоллаа уонна бииргэ олорбуттарын тухары кэргэнигэр кыаллыбатах, лбтн кэнниттэн дьэ биирдэ бабат-татат диир, ол эрээри хайыа баарай – хайдах да ытаабыт иин, хантан кэлэн харах уута киини тилиннэриэ, урукку олохторун сааттан эргитиэ баарай? Таптал кими баарар долгутар, кэрэхсэтэр, хайа баарар кии ол дьоллоох тгэни кэтээр, кими эмэ сбл крднэ: «Кини дуо мин ктэр олоум аргыа?» – дии санаан эрдээ, оттон бу уол, Бэргэн, кимий? Кыыстаах дуу, суох дуу, Динаттан ыйыталаан крххэ баара…

Тннк стклэтигэр сахсыра омунугар охсулла-охсулла ктр тыаа дыыгынаабытыгар хонос гына тстэ: «Сахсыра тиллибит, бэл бу таас дьиэ хоугар баар буолбут, ол аата саас кэллээ, ол ктлээх кэми кытта таптал кэлиэ дуо? Аны бу билиэт, тоо босхо биэрдэ, арай киинээ бииргэ сылдьыахха диэн ыырбыт буоллун, оччоо хайыа этэй, арааа, аккаастыа этэ, хаан да билбэтэх уола ыырдаын аайы, ииттиэм-истибэтим диэбиттии, мрэх курдук хайаан барсан ииээй? Билигин Дина кэллэинэ иккиэн бииргэ киинээ барыахтара, биллэн турар, дьгэтин оннугар олоун аргыа буолар эрэллээх уоллуун киинэлиир быдан ордук буолуо этэ да, билиитэ кини кст илик, ону хайыаый… Ханна сылдьара, хайа уулуссанан кэлэн ааара буолуой кини – саха хорсун-хоуун ыччата, кэрэ кыысчаан ктэр Ньургун Боотура?..»

2

Кн-дьыл ааан клмэхтэтэн, сайын буолан, устудьуон аймахха бэс ыйыгар эксээмэн туттарыыта субу кэлэ охсубута. Уочараттаах эксээмээ бэлэмнэнэр консультацияа сылдьан баран, уопсайдарыгар тннн бэлэмнэнэ олордохторуна, консультация кэнниттэн ханна эрэ элэс гына охсубут Ылдьаа соруктаах аайдык туттан-хаптан киирэн кэллэ. Кини ааны ыга сабан баран, ким эрэ истиэ диэбиттии, сипсийэн биир тыынынан субурутта:

– Уолаттар, бардыбыт! Бгн биир куорат уола табаарыым квартиратыгар бобуулаах киинэлэри видеомагнитофонунан крдрх буолла, аыы-аыы сынньаныаххайы, кэлэр эксээмэнтэн санаараама. Кубалыырап кырдьаастан кырата «» мчч туттарарбыт биллэр уонна бэлэмнэнэргэ сарсын-йн бириэмэ баар, онон бардыбыт, эр кии уонна дьахтар таптаарын хайдах баарынан, ааастык крдрллр, этэргэ дылы, кии кыыла турар киинэтэ, хаанымсах хаппыталыыстар эрэ итинниги оороллор…

Уолаттар сэээрэн р кт тстлэр, арай Бэргэн эрэ улаханнык аахайбата:

– Онно кии соуйара туох баар ?

Ону Ылдьаа олох сблээбэтэ:

– Эн, бэрт кии, ыйтан да дьон тстэинэ дьиктиргээбэти буолуо, барсан абыраама, эйигинэ да суох крхпт.

– Ээ, бу кии «хомуньуууму тутааччы моральнай кодексын» туппутунан трбт кии, – Ылдьаа батыыннара сылдьар киитэ, «мохсоолум, уолум» диэн кииргэтэр Буут, ннээхтик кыыбыччы крд, – туох да куаан киниттэн тахсыбат…

Бэргэн гэргээини сблээбэтэ да, тыл аахса барбата, уолаттар тиэтэлинэн ааат, таырдьа ойбуттарын кэнниттэн кини оронугар сытан кинигэ ааыах буолбута эрээри, сотору строкалар силлиэн, тумарык иигэр киирдилэр… Ууктан кэлбитэ – киээрбит, ким да кэлбэтэх, дьоно бобуулаах киинэ алыбыгар тартаран олордохторо. Бэргэн арыылаах килиэби кытта чэй иэн баран, таырдьа баар буолла уонна Ойуунускай уулуссатын устун сирэйин хоту мээнэ баран иэн, биирдэ йдн тулатын эргим-ургум крд: «Бэйи, бу ханна баран иэбиний? Хайа диэки хайыыах баайыный, куоракка таайа Јлксйдх бааллара да, ыалынан бары тыаа ыыахтыы барбыттара, дьиэбитин кр-истэ сылдьаар, сибэккигэ уута кутаар диэбиттэрин бээээ сылдьыбыта, бгн рр санаалаах…»