Эр ки?и уонна дьахтар

– Медучилищены бтэрдэххинэ, салгыы тугу гынар былааннааххын?

– Биир-икки сыл лэлээн баран университекка рэниэм этэ, оттон эн?

– Мин рэхпин бтэрэбин, онон, биллэн турар, геолог буолан ээ-бр ыырдарын кэрийэрим буолуо.

– Романтика дии! Ким да ктэммэтэх ыырдарынан кэрийии, баар, ол сылдьан алмаас, кыыл кмс сирдэрин булан, улахан арыйыылары ооруоххун сп.

– Оо, ол кии аайы тиксибэт дьыала буоллаа.

Уол бу олорон кыыс адьас субу, аттыгар сэгэспит сииктээх уостарыттан, сгэр тспт баттаын смэиттэн уонна хаан да билбэтэх духуутун сыта туймаардарыттан й-тй курдук буолуталаан ылла, срэин тыаа иийбит хоско барытыгар ииллиэхтии кскэ тииргэччи тэбиэлиир, кмэйэ кууран, салгын да тиийбэт курдук… Эмискэ кыыы кууан уураан ылбытыгар биирдэрэ соуйан чинэрис гынна, итиэннэ кскэ садьыаланан уол илиитин тл оуста:

– Кэбис, итинник гыныма, эн туох да куааны ооруо суох буолан тылгын биэрбити дии?

– Ксенья, мин эйигин манай крхпттэн сбл крбн, оттон бу сыллыы сатаабыппын бырастыы гын, аны итинник гыныам суоа, ол эрээри сблбн диэбиппэр ама буруйдаах буолуом дуо, аата абааы крбн диэбит буоллаай…

Кыыс мичээрдээтэ, тугу да хардарбата, арай уун кыламаннара сапсынастылар. Балачча олордулар да, кэпсэтии ыллыгын-суолун булбакка, симиктик кыламныыр тлн умнулунна.

Уол: «Орон оорон биэриим, утуй», – диэбитин кыыс аккаастанна, онон иккиэн бэйэ-бэйэлэригэр йнн хороччу олороллоругар эрэ тиийдилэр, тн гэр тиийиилэрэ харахтара сабыллан бара турарыттан рнэ сатаатылар да, сылбай уу улам баыйан барда…

Сарсыарда Бэргэн ууктубута – дьыбаан йнрн уонна ойоос ыксары турбут ыскаап муннугар кыбыллан утуйбут, дэлби кйбт, кыыс тбтн кини санныгар ууран утуйан, мунна биллэр-биллибэттик сыыгыныыр. Уол сылайбытын да иннигэр, кыыы уугуннарымаары хамсаабакка олордо, Ксенья балачча мунна сурдураан баран, хараын аста уонна Бэргэн санныгар сытарын йдн хонос гынан тэйэ оуста:

– Хайа, Бэргэн, утуйан хаалбыппын дии?

– Олорон эрэ утуйбуппут, чэ, туран суунан-тараанан сэргэхсийиэххэ.

Чэйдии олорон Бэргэн ыйытта:

– Кэлэр субуотаа пааркаа барабыт дуо?

– Пахай, эмиэ охсуууга тбэээри барыам дуо? Ити тэлэкэччиэ сылдьан киини дэниэхтэрэ, суох…

– Чэ, оччоо мин йн бтэик эксээмэммин туттарабын, ол кэнниттэн эйиэхэ тиийэ сылдьыам, ханна эмэ дьаарбайа барыахпыт.

– Крхпт.

3

Бэргэн сарсыныгар эксээмэнигэр бэлэмнэнэн, Пушкин аатынан бибилэтиэкээ кн быа олорон баран, киээриитэ аахпыт кинигэлэрин туттарда уонна сылайбыта таайан Ленин проспегын устун аа-дьуо салланаан истэ. Оптуобус тохтобулун аттынан ааан истэинэ ким эрэ чуолкайдык: «Бэргэн!» – диэн ыырбытыгар тохтуу тстэ. Тохтобулга турар дьон быыыттан биир дэриэбинэттэн сылдьар киитэ Ксткн клбтнэн утары хааман кэллэ. Уол кинини крн эмиэ мичээрдээтэ, кырдьык, манай рэнэ киирдэин утаа, куоракка дойдутун киитин крстэинэ олус рэр буолара, билигин куорат олоор син рэннэ да, син биир дойду киитэ кнд, оттон бу Ксткн крбт йэ буолла, кини сопхуос биир басты суоппара этэ, Бэргэннээх оскуоланы бтэрэллэрин саана атын оройуон кыыын кэргэн ылан кн барбыт айыытынан, дойдутугар кэлэн да барбат. Дьоннор сс клэр буолаллара: «Ксткммт сылдьан-сылдьан баран, бэйэтэ сктэн барбыт», – диэн.

– Бэргэн, дорообо, крбтх ыраатта, хайдах-туох сылдьаын? Тугунан дьарыктанаын?

– Сылдьыы чгэй, бэйэм устудьуоммун.

– Ханна рэнэин?

– Техфакка.

– Бтэрдэххинэ, туох лэит буолаын?

– Хайа инсэньиэрэ.

– Оок-сиэ, саахта лэитэ буолан, сир анныттан тахсыа суоххун, туох абааы рээр киирбиккиний? Оттон Уурунуу Уйбаан уола Бээчэ эйигиттэн кыратык аа буолуохтаах этэ, бэлиитикэнэн дьарыктанар устуоруйа рэин бтэрэн, хоту тиийэн хайыы-йэ хомсомуол оройкуомун бастакы сэкирэтээрэ , сотору оройкуома баартыйа сэкирэтээринэн р тахсыаа. Ол курдук, бартыбыалын кыбыммытынан дабайан, бары рдэллэри турбутунан ааан ииээ, аыйах сылынан манна «р дьиээ» кэлэн, сылаас кириэилээ «лах» гына тэ. Уурунуулар аймах бары да оннук сатабыллаах, хайа да былааска далбарга сылдьары сатыыр дьон, ыраахтааы да саана баай сурахтаахтара, сэбиэскэйгэ да ат рдттэн тспэттэр.

– Бары бартыбыал кыбынан баран ат рдгэр сырыттахпытына, ким хара лэнэн дьарыктаныай? – бу ртн крбтх биир дойдулааа хара ааныттан талан ылбыт идэтин сирэн барбытын Бэргэн сблээбэтэ, ону Ксткн да йдт быыылаах, Уурунуулар сатабылларын туунан кэпсээнин тохтотон, эйэ дэмнээхтик унаарытта:

– Чэ, ити оонньоон этэбин, кнд тааы – алмааы, кыыл км ирдээн булар-талар лэит буолсугун, бииги эээртэн оннук кии тахса илигэ.

– Ксткн, билигин ханна бааргыный?

– Ээ, мин Нам киитэ буолбутум ыраатта, идэбинэн суоппардыыбын, окко киириэх иннинэ аыйах кн кллэтэн куоракка киирэ сылдьабын. Бу киээ тттр тахсабын, тиийэн илиммин-мухабын тэринэн, сарсын эбэбэр балыктыы киириэм, эиги куоракка хайдах тэийэн-тулуйан олороргутун сбн, эчи киитэ-массыыната элбэин, сыта-сымара куаанын! Мин аыйах хоноору адьас сп буоллум, тыабын-хонуубун, рспн суохтаатым аай. Хата эн рэи бттэинэ миэхэ тахса сырыт, бу икки ардыгар р гынан тиийиэ дуо? Уолбун балыктата илдьэ барыам.

– Ээй, хаан онно… – диэн иэн, Бэргэн сарсын тиэх эксээмэнин туттарарын, онон быйылгы дьыллааы рээ бтэрин йдн саа аллайда: – Ксткн, арба дааны эн бу киээ тахсабын диэти дуу? Оттон мин табаарыспын илдьэ сарсын киээ эиэхэ бардахпына хайдаый? Илдьэ сылдьыа дуо?

– Илдьэ сылдьымына! – дии охсоот, Ксткн ннээхтик мчйдэ: – Ол табаарыы кимий? Кыыс буолаарай?

Бэргэн рспт курдук:

– Кыыс-кыыс, – диирин кытта, киитэ рэн ттгн охсунна:

– Тууй-сиэ, бу дьаадараны кр! – ити саамай хайаатаына туттар тыла быыылаах: – дьэ маладьыас! Кэли-кэли, бырааппын уонна кийииппин туох кыайарбынан сынньатан б буоллаа дии, рс да киэ, балык да баар!

– «Кийииппин» диэмэ, ол сс да биллэ илик, балыктыыр тэрил барыта баар ини?

– Туох диэн эттэххиний, оннооор буолуох миниистирдэри эин балыктатар буолуллара, иккиэйэх уоллаах кыыы хайдах эмэ илдьэ сылдьар инибин. Кыра салаа рэинэн киирдэххэ хомоо тээннээхпин, онно тиийиэхпит.

– Оок-сиэ кыыым онно сблээр дуо? Оттон дэриэбинэттэн чугас балыктаан крбппт дуо?

– Хайа, ол дэриэбинэ таынааы ууну сомсоон, туох туа кэлиэй? Блэк оото-уруута тобус-толору буолуохтара. Чэ, ол эрээри антах тиийэн крхпт. Ттн да иннигэр олус бэрт! Убайы ааы рдэр кии буолбуккун, мин, хата, бастакынан биллэрэн, дьоуттан махтал тылларын ылыыыбын.

Бэргэн ону истэн, мэктиэтигэр, икки илиитинэн сапсыйда:

– Кэбиис-кэбис, туох да иин дьоммор этимэ, этэбин дии – билигин ол кыыстыын билсэ эрэ сылдьабыт, эйиэхэ барсарга сблээрэ да биллибэт, билигин баран чуолкайын билиэм. Хата, эн ыалгар тлпннээххин дуо? Мин кыыым туох диэбитин хайаан да иитиннэриэм, – Ксткнтэн тлпн нмэрин ылаат, Бэргэн кыыс олорор уопсайыгар оптуобуунан айаннаата.

Ксенья манай Нама сынньана тахсар туунан истэн саараата, эмиэ: «Ол хаан билбит дьоммор барабын, срэ бэрт дии», – диэмэхтээн баран, сарсыныгар тннллрн истэн бэйэтэ бэйэтин кытта кэпсэтэрдии ботугураата:

– Эмиэ да бачча чгэйгэ тыаа, рскэ сылдьар бэрт да буолуо, аны хаан соурууттан кэлэн тыам сирин салгынынан тыыныамый?

Итини истэн, Бэргэн сс омуннуран ркнэйдэ:

– Билигин Сахабыт сирин сайынын саамай чгэй кэмэ, аны биир ыйынан кэлиэххитигэр диэри сай ортото ааан от-мас кэхтэ быыытыйыа. Онон хайаан да бардыбыт, мин эмиэ тылбын биэрэбин, туох да куааны ооруом суоа диэн.

– Чэ, буоллун, баар, эн этэри да курдук буоллун.

Бэргэн ртттэн ктн кыната эрэ суох буолан уопсай дьиэтигэр ыстанна, хоо кураанах, уолаттара мэлигирдэр. лээ кэтэр судургу тааын-сабын булунна уонна Сайсары мааыыныгар баран, килиэп, кэнсиэрбэ, толуонугар крдн р арыгыны кытта шампанскай атыыласта. Онтон уопсай дьиээ киирэн, аллара вахтаттан Ксткн куоракка тэ сытар ыалыгар эрийэн, киитин булла, сарсын кыыынаан иккиэн барар буолбуттарын иитиннэрдэ, биир дойдулааа: «Дьэ бэрт эбит», – диэн биирээтэ.

Уол кирилиэс биирдии ктэлин н ойуолаан, хоугар тннн киирэн, ыскаап анныгар быраыллыбыт эргэ рксээгин булан, атыыласпыт аын кытта уларыттар тааын, куруускатын укта. Итинэн кини оостон бппт курдук буолла. Онтон киээ хойукка диэри олорон, сарсы-ы кн тиэх эксээмэнигэр бэлэмнэннэ. Уолаттар кэлбэтилэр. Бары бэрт холкулар, сарсыы эксээмэни ааалларын бары да билэн сырыттахтара. Математическай ырытыыны тутар, сахатытан Кубалыырап диэн ааттыыр нуучча оонньордоро, Лебедев ыччаттары эрэйдээбэт т кии, эксээмэн тутарыгар билиэттэри тэтээт, аудиторияттан тахсан барара, онон шпаргалканы т баарар туанан, бэл учебниктары да талбыт арыйталаан, билбэт да боппуруостарыгар бэлэмнэнэллэрэ. Учууталлара то кс быстыа буолан баран тннр уонна кэлбитин биллэрэн аан айаар кхсн этитэ-этитэ турбахтыыра. Ол иин кини эксээмэнигэр саамай млтх «ортону» ылара, гстэр «чгэйинэн», «туйгунунан» аааллара. Онон, уолаттар да, Бэргэн да сарсыы эксээмэн этээ ааыахтааын саарбаалаабат этилэр.