Пастка на рыцара

І пайшлі б, каб не Ала. І трэба ёй было прынесці на ўрокі свой асабісты дзённік! І яшчэ нечага выцягнуць яго са сваёй сумкі на кантрольнай па геаметрыі.

Што яна там пісала — хто ведае, але відаць, надта шчырае, асабістае, бо калі Шаноўны з-пад сшытка з задачкамі выцягнуў блакітны, з наклеенымі ружамі дзённік, Ала ўзвілася з маленнем:

— Аддайце! Аддайце, Зіновій Пятровіч!

Той нічога не адказаў, пайшоў сабе ў вугал да акна, далей ад адчайных позіркаў дзяўчыны. Кароткі шэпат прашалясцеў і змоўк, калі Шаноўны адкрыў сшытак і стаў перагортваць старонкі, а недзе і чытаць, раз-пораз расцягваючы вусны ў тоненькай усмешцы. Клас маўчаў, паглядвалі на разгубленую, чырвоную дзяўчыну, а Ала была гатова вось-вось заплакаць уголас.

— Гэта подла! — у напружанай цішыні прагучаў голас, і ўсе уздрыгнулі.

Словы гэтыя ва ўсіх былі на вуснах, бухалі патрабавальна ў скронях, але сказаць іх услых не адважваўся ніхто. І вось...

Шаноўны аж адхіснуўся. З нейкім страхам у вачах пазіраў на клас і не сустракаў ніводнага сустрэчнага позірка.

— Хто гэта сказаў? Хто сказаў? — паўтарыў настаўнік пытанне. — Клас, устаць!

Узнімаліся павольна, насцярожана, крадком пераглядваліся вучні з кучай адчуванняў. І страх, і захапленне, і цікавасць, і... радасць — Шаноўны не ведае! Не ведае, хто сказаў! А хто? Хто?

На кантрольную Шаноўны нібыта забыўся. Усе стаялі, а ён абходзіў, пытліва свідраваў твары.

— Ты?! Глядзі мне ў вочы! Не? А хто? Хто сказаў?

Вучні з задніх радоў пазіралі ў сярэдзіну класа — ім здавалася, што словы прагучалі адтуль. А сярэдзіна крадком зіркала наперад — той, хто сказаў: “Гэта подла” сядзеў недзе там.

Допыт скончыўся нічым.

Дзённіка Шаноўны больш не чытаў, але і не вярнуў. На Алу, якая нясмела была падышла да яго пасля званка, ён не звярнуў увагі, быццам не бачыў яе, і таропка, спяшаючыся некуды, выйшаў з класа.

Ледзь толькі ён выйшаў за дзверы, як падхапіўся са свайго месца за першай партай ля акна ўскаламачаны Лёшка:

— Вы чулі, га?! Не, вы толькі ўявіце, хто гэта сказаў!

Вочы яго блішчалі, кірпаты нос пакрыўся кропелькамі поту ад узбуджэння.

— Нехта з вас! — безапеляцыйна абвінавачваючы сказаў Генадзь, выйшаў да настаўніцкага стала. — З вашага кута, ад акна быў голас!

— Ага! Дудкі! Ты памыліўся! — задаволена выкрыкнуў Лёшка ў прадчуванні таго, якую ён зараз сенсацыйную навіну паведаміць класу. — А ну, Косця, скажы, хто нашага паважанага Шаноўнага падлюгай аблаяў!

Яго сябра павольна, расцягваючы момант, пачаў узнімацца з месца, але не паспеў ён і рота раскрыць, як спакойны голас паведаміў:

— Гэта я сказала.

Голас належаў Насці Кульгавай. Цяпер гэта заўважылі ўсе. І сказала яна гэтыя словы без аніякага ценю ўзрушэння, быццам размова ішла аб нечым другасным, мізэрным, нявартым усеагульнае ўвагі. У класе ад няспадзяванасці ўсталявалася мёртвая цішыня.

— Ты?!! — Генадзь узарваў гэтыю цішыню пытаннем-стрэлам.

Усчырванелы ўмомант ад напружання і нечаканасці, ён павольна сунуўся ўзбоч стала настаўніка да дзяўчыны.

— Ты? — пагрозліва паўтарыў пытанне, працягнуў руку з прыкметна трымцячымі пальцамі. — Ты разумеееш сваёй курынай галавой, што ты нарабіла?!

— Яна разумее! Не чапай яе, — падняўся са свайго месца Грышка-філісаф. — Яна сказала тое, пра што думаў кожны з нас.

— Хто цябе цягнуў за язык? — нібыта не чуў яго Генадзь, схапіў, сціснуў руку дзяўчыны вышэй локця. — Зараз жа пойдзеш са мной прасіць прабачэння! Я паклічу Зіновія Пятровіча ў калідор, а ты будзеш прасіць у яго прабачэння!

— Нікуды яна не пойдзе! — сказаў Юрась, стараста класа, які неўпрыкмет падышоў да парты Насці.

Юрася не за так абралі старастам — яго паважалі за памяркоўнасць, нетаропкасць і незвычайную для яго ўзросту сталасць, абдуманасць кожнага слова.

— Адпусці яе! — упэўнена загадаў Юрась Генадзю. — Сіняк у дзяўчыны на руцэ застанецца, так ціснеш.

— Яшчэ адзін абаронца! — усклікнуў абурана Генадзь. — З гэтага філосафа што пытаць, а ты павінен зразумець сваімі мужыцкімі мазгамі, што на самой справе адбылося!

— Нічога не адбылося. Шаноўны толькі пачуў, як аднеслася да яго дзеянняў адна з вучаніц класа. І ўсё. Няхай ведае. — Юрась перахапіў руку Генадзя, і той расціснуў пальцы на руцэ дзяўчыны.

Насця ўвесь гэты час сядзела моўчкі, гледзячы ўважліва на пустую старонку разгорнутага сшытка. Яна міжвольна пацерла месца на руцэ, якое сціскалі пальцы Генадзя, і прамовіла ціха, але цвёрда:

— Я не пайду прасіць прабачэння.

— І за цябе ўвесь клас такое можа чакаць на экзаменах! — выгукнуў са злосцю Генадзь. — Табе напляваць на атэстат, цябе ферма калгасная з каровамі чакаюць, а людзі аб інстытутах думаюць! — Генадзь на гэтых словах кіўнуў галавой у бок класа, ці то просячы падтрымку, ці то паказваючы ўсім, што ён выступае ад іх імя.

— А ты ідзі, скажы Шаноўнаму, што ты не вінаваты, каб ён цябе не "зарэзаў", — параіў Генадзю з’едліва Лёшка, якому стала ніякавата ад таго, які працяг выклікала яго паведамленне.

Ён хацеў усяго толькі здзівіць, бо надта ж гэта было незвычайна: Насця Кульгавая ў якасці абвінаваўцы настаўніка. Лёшка не чакаў, што Генадзь так накінецца на дзяўчыну, што будзе не захапленне, а абурэнне. Бо і самому Лёшку карцела вымавіць тады тыя словы.

— Забудзе завуч пра ўсё на экзаменах! — упэўнена махнуў ён рукой. — Ды і сам ён ведае, што непрыгожа зрабіў. А хто сапраўды вінаваты, дык гэта наша прыгажунька, Алачка! Нашто дзённік прынесла?

Лёшка павярнуўся ў бок пачырванелай, бы бурак, Алы. Дзяўчына і сама адчула сваю віну, цяпер толькі апусціла вочы.

— І што ты туды такое пішаш, што аж Шаноўны чырванеў, чытаючы? — дапытваўся, выскаляючыся, Лёшка.

У класе з палёгкай засмяяліся, знікла напружанне. А Ала пачырванела яшчэ болей, хоць, здавалася, далей не было куды.

— Усё, хопіць. І закончым на гэтым, — пляснуў па стале важкай далоняй Юрась. — А ты, Насця, напярод прытрымлівай свой язык. Адкуль настаўнік ведаў, што ў тым сшытку нейкія сардэчныя сакрэты? Можа, ён і не стаў бы чытаць. Тут таксама думаць трэба..

— А дзённік? — нагадаў нечакана Грышка.

— Што — дзённік?

— Як што? Ён застанецца ў настаўніка? — спытаў Грышка з ноткай кплівасці. — Давайце рашаць справы да канца. Насця адзіны чалавек, які не проста выказаў свае думкі. Яе словы патрабавалі вярнуць дзённік. Дык што, акрамя слабай дзяўчыны, няма каму абараніць дзявочыя сакрэты ад нахабных вачэй? Няма сярод нас рыцараў...

— А пры чым тут рыцары?— узрушыўся Лёшка

—Ды не пры чым, — адказаў Грышка. Але ж… Падумай сам…