Пастка на рыцара

Генадзь выйшаў з пустой школы са злой рашучасцю. Ён пакляўся самому сабе, што знойдзе таго першага рыцара, з-за якога заварылася такая горкая для яго, Генадзя, каша, і з-за якой ён беззваротна згубіў свой аўтарытэт у завуча.

9

У наступны дзень зарэчанскія хлапчукі, не спяшаючыся дамоў са школы, каталіся на санках з гары і зноў сустрэліся з коннікам. На гэты раз яны доўга аб нечым размаўлялі. Але аб гэтай размове хлапчукі нікому не расказвалі.

Набліжалася жаночае свята. У адзінаццатым не віншаваліся ні хлопцы, ні дзяўчаты. Недзе да сёмага класа была такая традыцыя, але потым хлопцы неяк забыліся павіншаваць у адказ дзяўчат, і на гэтым усе скончылася.

Нечакана адпусцілі маразы. Па-веснавому заззяла сонца, і з пакояў было відаць, як пачарнела за зіму шкло шыбінаў.

Сёмага сакавіка школа зноў загаманіла аб таямнічым рыцарскім ордэне “Зніч”.

Збіраліся вучні, заходзілі ў класы, а там на стале настаўніка стаялі ў шклянках кветкі — жывыя дрыготкія цюльпаны. Па пяць кветачак. Вялізны букет сустракаў усіх у настаўніцкай. Побач з кветкамі ляжалі віншавальныя паштоўкі. Пад словамі віншавання замест подпісу быў намаляваны крыж і тры літары "Р.О.З."

А ў адзінаццатым на месцы кожнай дзяўчыны пунсовелі на сталах па тры дзівосныя ў такую пару кветкі.

Дзяўчаты былі настолькі расчулены, што не адразу пачалі дзякаваць хлопцам.

Першым урокам была літаратура. Зайшоў Мікалай Антонавіч, павітаўся, павіншаваў дзяўчат. Усміхнуўся, агледзеўшы святочны клас — паўсюль чырванеюць кветкі.

— Ну, я віншую і хлопцаў! Значыць, не згінуў ордэн “Зніч”! Вось дзе ён, як я разумею, стаў на ногі.

— Чаму? — пачулася пытанне.

— Як чаму? Таму, што толькі ў вашым класе кожнай дзяўчыне прыйшлося па тры кветкі. У астатніх — букет на ўсіх. Малайцы, чэрці, нават, нас, настаўнікаў, абмішурылі. Мы да жывых кветак не дадумаліся. Можа, мяне прымяце, га? — спытаў ён ці то жартам, ці ўсур’ёз і, не пачуўшы адказу, прадоўжыў: — Ну, рыцары, вам сягоння і адказ трымаць.

На перапынку хлопцы сабраліся разам не згаварваючыся. Загаварыў першым Генадзь:

— Я сёння першы зайшоў у класны пакой. Дык вось, пад словамі віншавання на дошцы быў надпіс — “РОЗ”. Гэта нам усім ёмкая аплявуха, — заключыў ён.

— Чаму? Можа, добры ўрок? — заўважыў Грышка. — І подпіс ты выцер ад сораму?

— Ты надакучыў са сваёй філасофіяй! — агрызнуўся Генадзь.

Зашыкалі і астатнія.

— Вось што. Зараз ужо справа нашага гонару знайсці гэты ордэн. Так што лепей прызнайцеся цяпер, калі гэта хто з нас.

— І гэтым зменшыце сваё пакаранне, — дадаў пагрозліва Косця. — Мяне гэта закранула. Калі так рабіць, то можна было б і з астатнімі дамовіцца. Хіба тут усе скнары?

— Чакайце, чакайце, — Юрась, чалавек практычны, падняў руку ўгару. — А адкуль кветкі?

Разгублена замаўчалі. І на самай справе — адкуль?

— З гораду, больш ніадкуль.

— На базары адна кветка колькі каштуе! А тут больш сотні. Хто ў нас гэткі багаты?

— І зноў чакайце, — прадоўжыў Юрась сваю думку. — Няхай і так. Гэта першая версія. Праверым. Аўтобус адзін раз на дзень ходзіць. Незаўважна больш сотні кветак не правязеш. Мая цётка ўчора на рынак ездзіла, спытаю.

— Чаму ўчора? А як раней?

— Кветкі вельмі свежыя. Цяпер другое: кветкі выраслі тут, у нас.

— Дзе?

— Ды хоць у хаце! Ім абы цяпло і святло. І, гледзячы на кветкі, я так і мяркую. Трошкі яны хілаватыя.

— Значыцца, гэта вы?! — павярнуўся раптоўна да братоў блізнят, Валодзькі і Андрэя, Косця. — Вы ж у нас у гуртку батанічкі, бы бабулькі ў зямельцы корпаецеся. Гэта вы!

— Ты што, звар’яцеў?

— Не слухаць іх! Яны!

— Стой усе! — скамандаваў Генадзь. — З іх вачэй не спускаць, пасля заняткаў пойдзем да іх дадому. Цяпліцу не схаваеш.

— З батанічкай пагаварыць! Каму яна гэтулькі клубняў давала?

— Паспеем, — выскачыў аднекуль успацелы, вёрткі Лёшка. — Я размаўляў з дзядзькам Рыгорам. Ён сёння вартаваў, зараз качагарыць унізе.

— І што?

— Нічога! — зазлаваў нечакана Лёшка. — Рыцар быў зранку, на кані. А з ім — чацвёра пешых, таксама твараў не відаць. У дзверы пагрукалі, дзядзька выйшаў, яму кап’ё ў грудзі. Казаў, аж ліхаманка хапіла. Ён і адчыніў школу. Коннік ля дзвярэй стаяў. Дзесяць хвілін — і ўсе справы.

— Ух ты, вось дык маеш! — загулі ў захапленні.

— Ідыятызм гэта! Дзяцінства! Цьфу! — плюнуў Генадзь пад ногі.

На вялікім перапынку хлопцы былі ў качагарцы. Частавалі старога Рыгора ліманадам, распытвалі аб ранішнім здарэнні. Нічога новага не пачулі. Але, як заключыў пасля Грышка, Рыгор казаў не ўсе, калі зусім не тое. Не надта падобна, каб стары салдат Вялікай Айчыннай спалохаўся нейкага рыцара, нават і з кап’ём.

Батанічка на пытанні хлопцаў нічога адказваць не стала, а пачала іх сароміць. Выскачылі ад яе, як ашпараныя. І злосныя. Лёшка паабяцаў распрацаваць добры план, але каб толькі яго лішні раз не турбавалі.

Пасля заняткаў праводзілі вобыск у доме Андрэя і Валодзькі. Перапалохалі страшэнна іх маці. Аблазілі хлеў, злазілі на гарышча, у склепе пабылі — слядоў аніякіх. Абвінавачванне знялі з неахвотай. Але прабачэння нават у маці не папрасілі. Забыліся.

10

На сваю мянушку — "Філосаф" — Грышка на аднакласнікаў не крыўдаваў. Хоць іншы раз казаў, што ён не філосаф, а аналітык. Збіраць факты, аналізаваць, рабіць вывады стала для яго не проста любімым заняткам, а звычкай. Са знакамітым дэдуктыўным метадам Шэрлака Холмса Грышка пазнаёміўся яшчэ ў дзесяць год — ён вельмі любіў чытаць.

З’яўленне ў школе рыцара нарадзіла ў Грышкі не толькі захапленне, але і сверб, якога ён даўно не адчуваў: сверб даследчыка-аналітыка. Таямніца рыцара не магла заставацца таямніцай для Грышкі. Гэта не космас, гэта было народжана нечай фантазіяй тут, у школе, аўтарам гэтай ідэі быў такі ж хлопец, як і Грышка. Таму тайну можна было раскрыць аналізуючы і робячы вывады. Ніхто лепей за Грышку гэтага рабіць не мог. Значыць, не раскрыць тайну Грышка не меў права.

Дома ён узяў вялікі аркуш паперы, расчарціў яго. Атрымалася нешта накшталт вялікай сеткі. Цяпер сетку трэба запоўніць. Спачатку запісаў прозвішчы ўсіх вучняў свайго класа, выключыў толькі сябе і Додзіева. Падумаў, выкрасліў яшчэ і Генадзя. Прозвішчы Лёшкі і Косці пакінуў — для чысціні расследвання.

План ягоны быў не складаным: трэба ўсе вядомыя даныя суаднесці з суб’ектамі — вучнямі класа. Напрыклад — конь. Хто з суб’ектаў можа ездзіць верхам? Хто мае магчымасць недзе ўзяць таго каня? Хто мог змайстраваць латы і шлем? Хто мог сярод зімы вырасціць кветкі? І яшчэ мноства іншых пытанняў.

Грышка выбраў тры варыянты адказу: "Так", "Не", "Магчыма". Калі адказ "Так", перакрыжаванне суб’екта і даных замалёўваецца зяленым колерам, "Не" — чырвоным, "Магчыма" — жоўтым.

Ён працаваў над сваёй сеткай гадзіны тры. Маці ўжо паспела двойчы нагадаць, каб клаўся спаць, калі, нарэшце, апошні чатырохвугольнік быў замаляваны.