Сэрца на далонi (на белорусском языке)

"Я вазьму цябе, Кiрыла, за каўнер i пасаджу за стол. Ты проста гультай. Ты дзiкi гультай, якiх павiнны выганяць з таго грамадства, якое мы пабудуем, бязлiтасна дакараў ён сябе i тут жа чапляўся да сваiх слоў: - А куды ты яго выганiш? Выганi прэч самога сябе. На дождж яго, сабачага сына!" I ён выйшаў пад дождж, стаяў, пакуль не намоклi валасы i струменьчыкi не пацяклi па твары, па шыi за каўнер курткi.

Не, у такой дажджавой цiшынi працаваць нельга! Глянуў на гадзiннiк. Хаваў яго пад газеты, калi садзiўся працаваць, каб не заглядваць, не адцягваць увагу развагай аб часе. Прайшло гадзiны дзве ў гэтай бясконцай плынi думак. Мозг стамiўся, прасiў адпачынку. Пасля яешнi i кавы захацелася з'есцi што-небудзь больш грунтоўнае. Але ён вырашыў трымаць сябе на паўгалодным пайку i не захапiў нi каўбасы, нi вяндлiны, нi сала, нiчога такога. Думкi скiравалiся да яды. Жах! Як ён не можа авалодаць iмi, уласнымi думкамi!

Скончылася тым, што ён плюнуў на ўсё, завёў машыну i паехаў у горад. Па дарозе надумаў, на злосць Ярашу, заехаць адразу да Зосi i размовай з ёй кампенсаваць страчаны дзень.

Кiрыла ведаў, што Яраш учора паляцеў у далёкi раён рабiць нейкую тэрмiновую аперацыю. А таму здзiвiўся, калi на бязлюднай Пушкiнскай убачыў адзiнокую мажную постаць у элегантным чорным плашчы, якi Яраш купiў у Бруселi, куды ездзiў на кангрэс хiрургаў. Чаму ён тут? Куды iдзе? Гуляе пад дажджом? У глыбокай задуме. Шыковiч добрую хвiлiну ехаў з iм побач - i Яраш не звяртаў увагi на машыну. Кiрыла абагнаў яго, спынiўся, вылез з машыны, выйшаў на тратуар.

Яраш iшоў на яго як сляпы. Вось-вось саб'е з ног, раздавiць, як цяжкi танк. Спынiўся за два крокi. Паглядзеў, нiбы раптоўна разбуджаны. Спытаў:

– А-а?

Кiрыла засмяяўся:

– Ты што, з пахмелля? Накачалi ў раёне?

Яраш правёў мокрай далоняй па твары i злосна сказаў:

– Дурань!

У Кiрылы дрогнула сэрца: няўжо няшчасце з Зосяй?

– Хадзем у машыну. Дождж.

Яраш паслухмяна сеў на пярэдняе сядзенне. Машына пад цяжарам яго цела асела.

Яраш павярнуў да сябра мокры твар.

– Я даўно, Кiрыла, нiчога падобнага не перажываў, - сказаў ён даверлiва i з глыбокiм смуткам.

– Што здарылася?

– Яны памерлi ў мяне на стале.

– Хто?

– Дзецi. Абодва. Два хлопчыкi. Браты. Аднаму дзевяць, другому сем. Каб мне ўдалося прыляцець хаця б гадзiны на дзве раней. Аднаго, безумоўна, удалося б уратаваць. Непаваротлiвыя iдыёты i там, у раёне, i тут, у аблздраве! Дзве гадзiны арганiзоўвалi вылет. Я з iх душы вытрасу за гэтых дзяцей!
– Ён скрыгатнуў зубамi.
– Каб я прыляцеў раней, я зашыў бы артэрыю...

– А што з дзецьмi?

– Мiна. Выцягнулi з рэчкi. I, як водзiцца, разбiралi. Ведаеш, старэйшы, Мiша, быў у прытомнасцi. Усё пытаў: "Дзецi цэлы? Як Алёнка?" Там былi малодшыя, i яны адганялi iх ад сябе, адчуваючы небяспеку. Падазраю, што ў апошнi мiг ён сабою закрыў дзяцей. Яму разарвала жывот. Дзiму асколкам прабiла шыю. Засынаючы пад наркозам, Мiша сказаў: "Ох, будзе мне ад мамы!" - Яраш закрыў далонямi вочы, пакiваў галавой, паўтарыў: - Ох, будзе мне ад мамы! Жахлiва, Кiрыла! Нiколi я не быў яшчэ такi бяссiльны перад смерцю.

Шыковiч маўчаў. Што гаварыць? Яго моцна ўразiла i сама трагедыя i тое, як яе перажывае чалавек, якi бачыў тысячу смерцяў, якi ўмеў перамагчы яе, бязлiтасную кастлявую. Яны доўга сядзелi моўчкi.

Дождж барабанiў па кузаве. Зрэдку прабягалi з парасонамi i ў накiдках прахожыя. Зазiралi ў машыну не без здзiўлення. Яраш пакруцiў галавой, як бы страсаючы нешта:

– У мяне ў галаве звiняць яго словы. Не магу. Напiцца, цi што? Крыўдна! У клiнiцы я мог бы ўратаваць iх абаiх. У Мiшы парвала кiшэчнiк. Трэба было ўдалiць парваныя ўчасткi i хутка сшыць. Хутка! А там, ва ўчастковай бальнiцы, прыйшлося ўсё рабiць дзедаўскiм спосабам. Асiстэнтка, раённы хiрург, маладая, нявопытная, яе лiхаманiла. Ды i ў самога мяне - сорамна прызнацца - дрыжалi рукi. Жахлiва! Можа, дваццаць гадоў праляжала яна на дне рэчкi, гэтая праклятая мiна. Уяўляеш? I вось - новыя ахвяры вайны. Дзецi! Дзецi! Ух-х! Паедзем куды-небудзь.

– Куды?

– Куды хочаш.

– Можа, заедзем да Зосi?
– спытаў Шыковiч.

– Так, так... Да Зосi, - адразу згадзiўся Яраш.

Яны зноў маўчалi, пакуль ехалi. Каля самага дома Яраш сказаў:

– Толькi не будзем расказваць ёй пра гэта.

Гаспадыня ўзрадавалася гасцям. А Маша, якая жыла цяпер у Зосi, спалохалася. Яна лепш, чым нават Шыковiч, ведала Яраша, i яе спалохаў яго выгляд. Увогуле, яна стала баяцца яго пасля нядаўняй размовы. Неяк ён паклiкаў яе ў кабiнет. Калi яна ўвайшла, ён сядзеў за сталом i чытаў Блока. Яна спынiлася каля дзвярэй, здзiўленая тым, што ён не паглядзеў нават. Гэта не яго манера: ён кожнага з персаналу, цi то галоўны лекар, цi то санiтарка, сустракаў заўсёды аднолькава - добрым позiркам, прыветлiвым словам.

Маша чакала, iмкнучыся здагадацца, навошта паклiкана.

Ён сказаў, не адрываючыся ад кнiгi:

– Яны пабiлiся за вас.

– Хто?
– Хоць яна адразу ж здагадалася хто, i ёй вельмi захацелася засмяяцца.

"Няўжо праўда пабiлiся?
– падумала з вясёлай гарэзлiвасцю.
– Хто каго бiў?"

– Яны працуюць у адной брыгадзе. Сем'i нашы дружаць, разам жывуць. Навошта вам спатрэбiлася сутыкнуць iх iлбамi?

– Каб зрабiць правiльны выбар, трэба эксперыментаваць, Антон Кузьмiч, адказала яна яго словамi i не вытрымала - засмяялася.

Тады ён адарваўся ад кнiгi i паглядзеў на яе. Дзiўна вельмi паглядзеў, быццам на яе месцы чарадзейна апынуўся зусiм другi чалавек - не тая сястра, якую ён ведаў два гады, любiў, цанiў, паважаў. З якой нават пасябраваў пэўным чынам, калi з'явiлася Зося.

– Дзiўны эксперымент, - хмыкнуў ён, хiснуўшы галавой.
– Можна вас папрасiць, каб вы з нашымi сынамi такiх эксперыментаў не рабiлi?

Ад гэтай яго просьбы, падкрэслена-ветлiвай, афiцыйна-халоднай, яна страшэнна збянтэжылася. Як яна недарэчна трымала сябе - засмяялася, сказала несусветную лухту! Правалiцца б лепш скрозь падлогу. Добра, што ён зноў углыбiўся ў кнiгу i не глядзеў на яе. Але яна не ведала, як выйсцi, i ўсё стаяла перад сталом, анямелая, пакараная найгоршым чынам. Вiдаць, ён зразумеў, што з ёю робiцца, бо сказаў:

– Папрасiце, калi ласка, Дабравольскую зайсцi да мяне.

Маша ветрам вылецела з кабiнета.

...Таму яна i спалохалася, убачыўшы абодвух бацькоў. А што, калi яны збiраюцца пагутарыць з ёй?

Супакоiў Шыковiч.

Выйшаў за ёй на кухню, спытаў прыветлiва, па-сяброўску:

– Маша, вы ўмееце варыць каву? Чорную?

– Умею.

– Вы ўсё ўмееце. З вас будзе цудоўная жонка.

Ён даў ёй грошы на каву i каньяк. Яна ўзрадавалася даручэнню.

Зося захвалявалася была, хацела адзявацца, каб прымаць гасцей, як належыць гаспадынi. Але Яраш пачаў распытваць яе пра адчуванне, прафесiйна, падрабязна, па-бальнiчнаму. I яна зноў залезла на шырокую канапу з нагамi. Сядзела ў куточку, захутаўшыся ў халацiк, як малая японачка. Маша навучыла яе адмыслова закручваць валасы, i высокая кукла прыгожых валасоў сапраўды рабiла яе падобнай на ўсходнюю жанчыну.

Яраш скончыў распытваць пра здароўе i змоўк. У той дзень яму цяжка было весцi размову для размовы, гаварыць пра ўсё.

Шыковiч палiў на кухнi, пускаючы дым у фортку, слухаў iх, зразумеў зацяглую паўзу.

Зося сказала нешта пра дождж. Яраш крыху iншымi словамi сказаў тое ж.

– У вас стомлены выгляд, Антон Кузьмiч.

– Я сёння прыляцеў з раёна.

– Камандзiроўка?

– Але.

Шыковiч кiнуўся на дапамогу сябру.

– Соф'я Сцяпанаўна, не сумна вам адной у гэтым доме?
– спытаў ён з жартаўлiвай весялосцю, сядаючы ў зручнае нiзкае крэсла.