A? q?m

– Sn mn bhanlr gtirm, Allah bilir hansi chnnm gedirsn.

Bu s"ozlr Talihnin olan-qalan sbrini d lindn aldi. Cantasini zrbl yer cirpib var-g"uc"u il cigirdi:

– Vicdansiz! Srfsiz! "Oz"un"u qisqanc qlm vermk istyir.

Talih hiss etdi ki, dodaqlan, burnu keyiyir. llrinin, ayaqlarinin barmaqlari birc anin icind buza d"ond"u. M"uvazintini itirib yer yixilmamaq "uc"un "oz"un"u g"ucl l aldi, yataq otagina kecib qapini icridn bagladi. Carpayiya srilib h"onk"ur-h"onk"ur aglamaga basladi. Hirs, qzb, hikk, aciq dolu h"onk"urt"u bir xeyli ckdi. Doyunca aglayandan sonra yo-rulub sakitlsdi. Bir saata qdr belc uzanili qaldi. Bu halda "oz"undn, rindn zhlsi gedirdi, hyatina nifrt edirdi.

Birdn n fikirlsdis, tlsik yerindn qalxdi, "oz"un"u bir babat sliqy salib, geyinib evdn cixdi. Bayaqdan onu m"usahid edn Taleh bu df m"uqavimt g"ostrmdi. Hamamdan tzc cixmis Aytn tcc"ubl valideynlrin baxir, n bas verdiyini anlamaga calisirdi.

* * *

K"uclr yenidn onu qoynuna almisdi. Sel kimi yagan yagis ara vermk bilmirdi. Yollar basdan-basa g"olmclrl dolmusdu. Artiq onlarin arasindan kecib dayaz yer tapmaq m"umk"un deyildi. slind bunun mnasi da yox idi, ckmlri su icind idi. Addim atdiqca su onlarin icin dolur, lirca-lirc salirdi. Paltan ynin yapismisdi. Yagis saclarini, "uz"un"u yuyur, yuyurdu. Amma o, bunlarin hec birini hiss etmirdi. N yagisin g"uclnib az qala sirnaqla yagmasindan, n d k"ulyin qalxmasindan xbri var idi. Birc onu bilirdi ki, gedir. Amma hara, niy, ndn "otr"u – bunlan duymaq, drk etmk iqtidarinda deyildi. Onun yagisa acigi tutmurdu, ondan zhlsi getmirdi. ksin, yagis xilasakari idi. Icindn, qlbindn g"oz"un axan, oradan is "uz"un t"ok"uln g"oz yaslarini yagis yuyub aparir, yanindan "ot"ub kecn yad adamalarin yaninda onu xcaltli etmirdi. G"ozlri el hey dolub-bosalirdi. Yagis kimi onlar da yorulmaq bilmirdi.

N qdr yol getdiyini, hara smt aldigini bilmirdi. Birc onu bilirdi ki, bu yol bitib-t"uknmk istmir, bu cox uzun v zabli yoldur. Amma onu da bilirdi ki, indi onun yegan xilaskari da bu yoldur. Bu yol var dey o, ayaq "ustdir, yeriyir. Bu yol onu yixilmaga qoymur. Bu yol indi onun "uc"un mqsddir, frqi yoxdur ki, bu mqsd mnalidir, ya mnasiz, lazimlidir, yaxud lazimsiz, amma hr halda mqsddir.

"Uryind bir qasirga, bir tufan haray qoparmisdi. Onun amansiz dalgalan sahillr cirpilir, el bil hirsini, hikksini burada soyutmaq istyirdi. "Uryi sanki sinsini yarib c"ol cixmaq istyirdi, d"oy"unt"ulri onu halsiz edir, b"udrdir, taqtini lindn alirdi. Amma o, gedir, gedirdi. Icind bir dli h"onk"urt"u dolasiri. Icin-icin aglamaq onu sakitlsdirmirdi. Bagira-bagira aglamaq, qiyya ckmk istyirdi. Utanmasaydi, el buradaca, k"ucnin ortasinda, adamlarin yaninda h"onk"urrdi. Icini ovan, ruhunu dagidan, hisslrini tlat"um gtirn n varsa, hamisini c"ol t"okrdi. Amma yox, n qdr sarsinti icind olsa da, iradsini itirmmisdi. Son "umidgahini – sfirlik binasini trk edn andan esitdiyi rdd cavabi qulaqlarindan getmirdi, orada qrib bir ugultu salmisdi.

Sahil bagina hacan glib catdigini bilmdi. Son bes ild ilk df idi ki, bura yolu d"us"urd"u. Cavid prospektindn burayacan piyada glmis, amma bunu hiss etmmisdi. Bagin kimssiz, alaqaranliq xiybanlarinda dolasmaga basladi. Nhayt, dniz yaxin bir yerd skamyada ylsdi. rtafda ins-cins g"or"unm"urd"u. Ciyinlri s-s h"onk"urmy basladi. K"ulyin viyiltisi, yagisin siriltisi onun ssini batirir, g"oz yaslarini yuyub apanrdi. Xzrin suyuna bir-nec damci duz lav olunurdu.

Talih burada n qdr oturdugunun, n qdr agladiginin frqind deyildi. "Omr"und ilk df idi ki, hrktlrin g"or "oz"un hesabat vermirdi. Indiki zamanda onun "uc"un n etdiyinin, niy etdiyinin hec bir mnasi yox idi. slind o, bu haqda d"us"unmk halinda deyildi. El bil gecnin bir vdsind bu tnha g"used yalqizca oturub "umidsizliy qapa-nan basqa bir adam idi, o yox.

– Xanim, cix get evin!

Basinin "ust"und yasli bir kisi dayanmisdi. Talih onu esidir, amma n dediyini anlamirdi. Haradansa peyda olmus, "omr"und ilk df rastlasdigi bu adam onda qorxu hissi yaratmirdi. Blk bunun sbbi onun baxislarinin yumsaqligi idi? Yox, o, bunlari hiss edck halda deyildi. Sadc olaraq d"us"unmk, drk etmk qabiliyytini itirmisdi. Kisi ona n is deyirdi, amma o, bu s"ozlrin mnasini basa d"usm"urd"u.

Namlum adam gldiyi kimi xbrsiz getdi. Talih n onun glisini hiss etmisdi, n d gedisim duydu. Onun g"ozlri el hey dolub-bosalirdi. Talih indi yalniz bir sey tcc"ublnirdi: g"ozlrind n qdr yas vardi.... Yagis ksmk bilmdiyi kimi, g"ozlri d qurumaq bilmirdi. O, aglayir, aglayirdi. Bu halda n qdr vaxt kecdiyinin frqin varmirdi.

– Xanim, yaziqsan, xstlnrsn! – Bayaqki kisi yenidn peyda oldu. Bu df deysn onun ssini esitdi. Nimdas paltarli bu yasli kisinin g"ozlri kdrli idi. Talih bunu o saat duydu. Ndns bu adama qarsi "uryind bir mrhmt hissi bas qaldirdi. "Omr"und birinci df g"ord"uy"u bu yad adama "uryini acmaq, drdlrini danismaq, icini ovub dagidan h-ycanlarini ona bildirmk istdi. G"or hacandan bri bir kimsy drdini danismir! Icind zabli fikirlr qalaq-qalaq idi, onlari ritmk, dagitmaq lazim idi. zizlrindn, dostlarindan son bir ild xeyli uzaq d"usm"usd"u. Srait onlan yadlasdirmirdi. Blk onlar Talihdn d d"oz"ulmz vziyytd yasayirdilar. Hr n idis, yadliq, soyuqluq, qarsiliqli biganlik onlari bir-birindn uzaqlasdirmisdi.

Talih qarsisindaki adamla drdlsmy ehtiyac duydu. Kisi el bil onun xyalindan kecnlri anladi:

– Agla, xanim, agla, bosalarsan. N qdr ki, aglaya bilirsn, agla, yoxsa xstlnrsn.

Talih minntdarliq dolu baxislarini ona zilldi. Aglamagina ara verdi, daha dogrusu, g"oz yaslan ckilib getdi.

– Drdin b"oy"ukd"ur? – Kisi bunu kdrl sorusdu.

– Cox.

– ziz adamini itirmisn?

Bu s"ozlrdn Talihnin bdnini "us"utm tutdu. “ziz adamalarini” g"ozlri qabagina gtirdi – Ayg"un, Aytn, Taleh… Tsvv"ur etdi ki, onlardan birini itirib. Bu fikirdn dhst gldi.

– Yox, yox, hec kimimi itirmmism. – Talih hycan icind, qorxunu "oz"undn uzaqlasdinrmis kimi cavab verdi.

– Onda ckdiyin drd deyil, ctinlikdir, ctinliyi is hll etmy calismaq lazimdir.

Bu namlum adam onda qrib bir etibar hissi oyatmisdi. Gecnin bu vaxtinda, gur yagisin altinda onunla bel mhrman s"ohbt edn adama "uryini acmaq, onu bu vziyyt gtirib cixaran hycanlarini onunla b"ol"usmk istdi.

– ylsin, – deyib ona yer g"ostrdi.

Kisi oturanda onun pjm"urd hali g"ozlrindn yayinmadi. Ilk df fikrindn kecdi ki, onun da drdi ola bilr. Bura niy gldiyi bir anliga yadindan cixdi. Yanindaki bu yasli adamin gecnin bu vaxtinda kimssiz sahil baginda gur yagisin altinda gzismsinin sbbi n idi? "Oz drdini ona danismaq arzusu bir anda m"usahibinin drdini "oyrnmk istyi il vz olundu. N idi onu gecnin z"ulmtind k"uclr salan?

– Siz n olub? – Ehtiyatla sorusdu.

– Bu g"un rhmtlik arvadimin ilidir.

– Allah rhmt elsin. Yqin yaxsi insan idi.

– Eh, yaxsi var, yaxsi var....

– Deysn mehriban dolanmisiniz.

– Eldir.

– Usaqlariniz varmi?

"Uc oglum var. Amma usaqlarin "oz yeri var, "om"ur-g"un yoldasinin "oz. Indi yasimin bu vaxtinda tk-tnha qalmisam.

– Oglanlariniz siz baxmirlar?

– Baxmagina baxirlar, amma onlari ayirmisam. Glinlrim n"ovb il evimin sliqsin, paltarlarimin tmizliyin diqqt yetirirlr, arada glib yemeyimi d bisirirlr. Amma d"unyada hec ks adama hyat yoldasini vz ed bilmz. Insan beldir, itirms, qdir bilmz. Rhmt gedn g"un"u anladim ki, onsuz mnim yasamagimin hec bir mnasi yoxdur. Indi hami "oz evind, isti ocagindadir, mns tk-tnha, yetim usaq kimiym. – Kisinin g"ozlri yasla dolu idi. O, Talihy uzun, sinayici nzrl baxdi:

– Bs sn n olub?

ziz adamini itirmis bu adamin drdinin yaninda "oz drdi Talihy el hmiyytsiz g"or"und"u ki, ondan s"ohbt acmagi yersiz saydi:

– Hec, el-bel.

– Yqin sizinkilr indi brk narahatdirlar. Onlara yazigin glsin. Hyatda hr sey car var, bir "ol"umdn savayi. – Kisi bunu deyib ah ckdi. Sonra lav etdi: – Cix get evin, stlcm olarsan. – El dedi ki, Talih dinmz-s"oylmz ayaga durdu. M"usahibin tslli vermk, onun k"onl"un"u almaq "uc"un fikirlsib n is demk istdi, amma bel s"ozlr tapilmadi. Xudahafizlsib ondan aralandi. Sahil bagindan bir xeyli uzaqlasandan sonra d"on"ub arxaya boylandi. Kisi xeyli aralidan onu m"usayit edirdi. Talih saatina baxdi: gec saat 12-y 15 dqiq qalirdi. Metroya trf smt g"ot"urd"u.

* * *

Zng ssin evdkilrin hamisi cixdi. Qizlari sevincl onun boynuna sarildilar. Taleh:

– Bu n vaxtdir? – dey aciqla sorusdu, amma onun qizarmis g"ozlrini, qrib vziyytini g"or"ub hyacanini gizld bilmdi:

– Bir sey olmayib ki? – dey sorusdu.

– N olacaq ki?

Bu sakit, m"ummali cavabda n vardisa, n ri, n d qizlari daha hec n sorusmadilar. Ayg"unl Aytn ona ynindki yas paltarlari soyunmaqda k"omk etdilr. Sonra Aytn ona qisilib aglamsindi: