Бастан кешкен, кµз кµрген

49

–

Керек болса, ырын тауып берейін ондайды – демесі

бар ма?

Отырандар арасында таба алмайды деген ерегіс шыады. –

Табамын! – дейді Сатыбалды.

–

И, табады,-деді Науке(Наурызбай).

Ерегіске тынып алан Жсеке (Жсіпназар).

–

Сатып аласы ба соншаны? – десе, - сатып алмаймын,

кне, айсы санайсы, санадар! – дейді. Сонымен, жарыс

басталады да кетеді. Санан жатыр, санан жатыр. Оннан асысымен-

а, ар-ар клкі басталады. Санды да, шыын жатан дыбысты да

есік алдындаы келіндер де естіп, барар жер таппай жатады. Енді

клкіге йдегілерге осыла сырттаылар да сыл-сыл етуде. Ішек-

арын тазалау жайына алады. Кзден жас аан, клкілерін тыя

алмай жатады. Санаушы: - 39, 40, 41 – деп тотаанда, Сатыбалды: -

санай бер, лде де бар – деп, удесінен 3-4 – еуін асырып тотайды.

Сйтсек, бл кісі брын да аты шыан адам болып шыады. Аты

жо, жні жо осыру емес екен, ерегіскедерді жеілгендері

жлдегерге кйлек-кншегін беріп тылыпты. Сйтіп, сатыбалды

сатып алмай-а, алдына бл сияты жарыстан жан салмайтын

жлдегер еді.

даиды даны орытуы

19 жыл ткенен кейін елге келген кезім. Бл жылдар ішінде мен

збекстан да, отстік азастан жерінде де, лы Отан соысы

кезінде Европа елдерінде де болдым. Бл кез зінше блек жатан

трлі кезедер еді. 1946 жылды бас кезінде елге, кіндік аным

таман жерге келген кезім. Шамалы уаыт жмысты ыайы бола

оймаан со, жанжатаы туыстара барып, слем беріп жрген

кезім. Елді, аайын-туыстарды лі толы біле бермеймін. Бір кні

№19 рзд-ге (аялдама) келіп, поеза мінбекші едім. Аялдаманы

кезекшісі, рі бастыы Клмахан деген кісі Шиеліге телеграмма беру

шін морзе аппаратыны кілтін стап тыылдатады, тыылдатады.

Лентадаы сызытара арасам, Шиелі бл кісіден телеграмманы

алысы келмейді: кілтпен жмыс істеуі те нашар.

– Маан беріізші-дедім. Ол кісі маан состиып, не істемекшісі деп,

кдіктене алды. Мен кілтке олым тиісімен, Шиелі абылдауа келісе

ойды.

Лезде телеграмманы абылдады.

Сол кннен бастап,бл кісі мен келсем, поеза билетті

тотаусыз беретін болды. Бір ретте мен келген кезімде, екі бірдей

ріп ауыза саландай ыз ба, келіншек пе біреулер келе алды.

Билет алуларына кмектесу керектігін айтты, билет алынды. Кейін

барып білдім, екеуі де туыстастар, рі жас млшері менімен атар

кісілер болып шыты. Бл кез екеуіні де тл кезі.

Таршылы, жоты, кедейлік деген иыа бір мініп алса, тсе

оюы тым иын-а. Сондай кезеде елде бір Кемелбай деген кісі бар

50

екен. Бйрыты жолы болуы керек, баяы екі сылымны бірімен,

Арабымен жптасады. Жас айырмашылытары 15 жас шамасы.

Осыларды мірінен кездескен бір жайды айтайын. Жаз айында

ысты амы дегендей мала шп орады. Оны йге тасу табыла

ойса тек ана гіз арба еді. Сол табылып, жааы осылан

жубайлар шбін алып келе жатады. Жол тегіс емес, ойлы-арлы

екен.

Бір кезде арба аударылып, стіне мініп келе жатыран йелі

шпті астында алады. Зора тауып осылан осаы шп астында

аланда, кйеуінде ес болмай алады. Жерден шпті аударып,

астында алан келіншегін табады. Ол серейген кйінше был

етпестен жатыр. Ері не ыларын білмей:"Арошка, шынымен-а

кеткені бе!?"-деп кзін сыып-сыып, "Арошкам-ай, жаным-ай!"-деп

дауыстан жібергенде, келіншегі:"А"-деп шып трса керек. Сонда

ері:"орытанда осылай орытады ма екен!?-деген екен. Сйткен

дние з кезегімен тіп келеді. Жол менікі деді ме, ері 89-а араан

шаында дние салды. даларымны рі жас жаынан лкені, рі е

біріншісі еді. Алла иманыызды жолдас етсін!

Кшеге латырылан тсек

Ел ішінде той-тма, ас беру, ран оыт сияты халыты

жиналуы болады.Сондай жиындарды бірінде белгілі лима орты

абысын-ажындарын таы бір дрліктірмесі бар ма: "Кеше таерте у

бас балам мені тсегімді далаа шыарып, бар дауысымен

айайлап; "Мені шешемді алатыдары бар ма?" – деп,-

латыраны ой. Мен болсам жалынып жрмін: - ойсайшы, балам,

ят емес пе? – деп. Ал, ол болса, тіпті ерегісе тсіп, латырылан

стіне латыра тседі. ойшы, бір уаытта шаршады білем, йге кіріп

кетті. Мен абыл – был шашылан тсегімді йге тасудамын" – дей

бергенде, бір арта тартан абысыны:

– Ондай бала болса, кні бгінге айда! – дейді Муленні

шешесі. Жрт тым – тырыс. Сол кезеді пайдаланып, орты сырта

шыып та лгереді. Дереу шал – шабандар отыран блмеге барып:

– Жесірлеріді алатыдары бар ма?! Еркексідер ме жо па? –

дейді. Оларды ішінен де тез жауап береуін ертіп келіп, жааы арт

абысынын нсап:

– Мына жесіріді неге алмайсы? Мына жрт ку, жаа ана з

арызын айтып салды – деп, жрт алдында ду лкіге айналдырады.

Алдамаса, ішкені ас болмайды

Не екенін кім білсін, біреуді алдап, ызыына батпаса, кілі

кншімеуші еді. лде соны кейінгіге сз болсын деп істей ме екен

дейсі. Байболды Жмабайы деген алпыстан асып, жетпіске

таянан кісі болатын. зі сом денелі, диан кісі. Соны бір баласы

Нртазаны ызына йленген-ді. Нртаза ол жылдары колхозды

51

ойшысы. Жмабай рдасы Сдірл дегенмен бірігп, ел шетінен

огород егеді. Кз айы, егін піскен. Малшылар жайлаудан сыра келіп

жатан кез. Жмабай мен Сдірл остас, егіндеріні ішінен лашы

крке жасап алан. ауын аралап жріп, ыр бетінен бір ойды

жгері ішіне асадап кіргенін кре сала, жерден жеті азына

тапандай, лашыа кіріп, аау рдасына:

– анау жапты ар жаына бір абкен жгері ішіне кірді. Анау

мылтыты ал да, атып ал –дейді. Сдірл болса тездетіп, бпалап