Бастан кешкен, кµз кµрген

сиятанып соска емген емес. Олай болса, бгіннен бастап оны таста,

ембе, ят екен – ау!

– ке, сіз маан рысандай папама да рсушы ма едііз? Ол

айтаныызды істеуші ме еді?

– Е, рыспа тгіл рып та алатынмын. Ол ешкімге шаым да

айта алмайтын. Сендер болсадар тыдамайсыдар,

шаымданасыдар. ке – шешее барып айтып, бізді жек крінішті

етесідер. Ойладаршы, солары дрыс па екен? Бізге рсатын,

аыл айтатын, сіресе зіме, ке – шешем болан жо. Мен

сендерді бзыты істеріді жасауа шамам да келген жо. Мені

ораушым болмады. Ал сендер болсадар кей жадайда атаа,

кпшілігінде жее арсы сйлейсідер, сыйламайсыдар. Біз оан

аймыып аламыз, ренжиміз. Ойладаршы, ата, жені керегі жо

па? Сендерден де баса бізді ата, жені керек етіп отыран

балаларымыз бар. Соан – а барайы.

– Кешірііз, ата! ке – шеше, ата - же деген андай болу керек.

Оларды міндеті не? Ал оны балаларыны міндеті ше?

– Дрыс, балам, гімені аныына енді кшейік. Сен тыда,

мен айтайын. Сен лі жассы. ып, тсіне де бермессі. Дегенмен,

срап алды ой, айтайын. Сен бны бір ана оып оймай, айта –

айта оып, мніне толы тсін, іске асыра біл.

лаы бар адам да, лаы жо адам да болады, балам.

лаы бар адам ады, тсінеді, орындайды. лаы жо адам

айтанды керексінбейді, пайды. Оны зі “аылы”зінен артып

жатады, зінікін ана дрыстайды, кбіне бірбет келеді. атесін

207

ешашан да мойындамайды. Сонымен, лаы бары текті де, лаы

жоын тексіз десе де болады.

ке деген жаняны тірегі, яни асыраушысы. Бала – шаасына

тама, киім тауып беруші, оны жетілдіруші, білім беруші, отан

руына міндетті, ядан шып шыып, жеке жаня болуына

аморшы.

Ана болса, сол баланы дниеге алып келуші – жрегі. Сол

баланы ыстыына кйіп, суыына тоушы, ызыына рааттанып,

теріс ылыына ртенуші, баласы – бауыр еті. Сол бала шін ке де,

шеше де одатасып, дрыс адам болуына жан аямай жмыс

атарушы лы мен кі, дріптеп айтса, жаратушысы, дайы.

Бала болса, сол ке – шешені міріні жаласы, глі, дні,

тымы. Бкіл міріні уанышы, рааты. ызын арына, лын нарына

балаан.

Дрыс болып скен лды кесі тыныатын болан, ажарлы

болып саналан. Баыта бленген деп соны айтан. ызы скен

жаняны таы бір жар тауып, жаня рып жатса, одан асан баыт

бола ма!

«Бала тілі – бал» дейміз. аза баласын зі сірген жан –

жануарларды тліне балап, лыным, ботам, лаым, кшігім деп

еркелетсе, ашуы келгенде де осы сздерді олданып, жекіріп те

айтатын болан. Осындай жадайда жааы шаынатыны бар бала

орушысына арыздананда, оан дрыс баыт бермей, лаулатып,

жандырып жіберіп жатса, табан астынан рт пайда болып кетеді. Ол

ласып, лаулап, бірдееге рынуы да ммкін. Кбіне, екі жаты бірі

шыдамдылыа да барса, бысып – бысып, тншыып тыйылуы да

ммкін. Дегенмен, жрек нсіз жылап, тншыып алады. Кзден жас

шыпаанмен, жрек жараат алады. Ойлаызшы, мынадан кейін:

– О, ит неме, неге барылдайсы!

– зі сондайсы, - дегенде ит немесі.

Ит немесіні ораушысы: - Иттен ит туады да, - деп жібергенде

ше?

– Осыны есітіп отыран же, ата кім болып шыты?

– Денесінде жаны бар р слде, рі де емес, бері де емес, бір

сілімтік болан жо па? «Бала жасы болса – ажары,

жаман болса – ажалы». лген деген осы болан жо па?!

« Жылатуына жылатты – ау! Жбататын уаытты

жбірленгендер ктуде. Оны біліп жатан лаы бар адам

табылса.

– « Жат жерде тая жеген еліне оралады. Елінде тая жеген

айда барады?» - деп срапты ой біреу. Елінде, демек, жаняда.

Перзенттері бар болып жатса, екінші біреуіне барады да.

– Жо болып жатса ше?

– Асыраушысы жо, айырымдылы йіне барады да.

– Аллам ондайдан сатасын.

208

– ке, сіз бізге рысанмен, кп замай бетімізден де сйіп

жатасыз. Біздер болса, рысаныызды мытып та кетеміз. Сіз неге

біз сиятанып мытпайсыз?

Сондытан да азаым «Шыармаса да шпаа, бала керек

шпаа» депті ой. «Кілді лпын тіл ашады» депті емес пе,

лыптанып алан кілді ааз бетіне тсіріп ашып отырмын.

5/V – 2002

– Е-е, балам, мені ренжігенімді естен шыаратындай іс жасап

жатан адам табылса, мен де мытан болар едім. мыттыруды

орнына абаы ашылмай, «Керегі саан сол» дегендей болып жреді

ой. Аылына келіп, кешірім срап жатса, ке неге жібімесін, балам.

– ке, сізде аыл кп пе?

– Айтан аылды абылдайтына табылады. Ал,

абылдамайтына айтар аылым жо.

– ке, мен де лкейгенде аылды боламын ба?

– Е, балам боласы. Тыдайтын бала болса, онда сен аылды

боласы. Сені керексінбесе, барып тран аыма боласы, балам.

Сонда сен де амыасы, ажисы.

«Сегіз Сыр-дан»:

«Жлдыз», № 9, 2002 ж. III – 120- б.

... «Абай бдан бір асыр брын «Жасы менен жаманды

айырмады» десе, осы проблема азаымны алдында лі тр.

Жасы менен жаманды айыру шін таным, талам, тадау, талау

сияты философиялы категорияларды іле зерттеп, жете

мегеруіміз керек».

... Философиялы іргетасы жо нер - нер емес. Керек десеіз

философиялы іргетасы жо тіршілік – тіршілік емес.

... Ойшылдыа аыл жеткізеді, аылдылыа білім жеткізеді,

аылдылы – табии нрсе, білімсіз аылдылар да болады. ... «Жан-

денесіз кбылыс. Ол кзге крінбейді, рекеті ана крінеді».

... «Жанны жеке зі жарты нрсе. Жан тнге барып

осыланда ана «екі жарты – бір бтін» болады.

... «Тніді тояттандыру – нпсіді анааттандыру да,

жаныды анааттандыру-ойыды, біліміді, адамгершілігіді,

кіліді анааттандыру, биіктету.

... «Тннен жан биік трма керек. Біра жаннан да биік нрсе

бар. Ол – адамны ары» (114 – б.) «Жаным арымны садаасы»