Дубянецкі

І вось цяпер сям’я мне наладзіла працяг гэтых традыцыяў. Учора пад вечар прыйшлі да мяне ўсе мае найбліжэйшыя ў поўным складзе, нарадныя, ажыўленыя. Наладзілі мне ў палаце елку – некалькі галінак у слоіку з вадою, увешаных арыгінальнымі цацкамі, з сапраўднай сьвечкаю. Доўга былі са мною, прыўнёсшы ў мой гэты часовы быт аптымізм, весялосьць, адарылі мяне і ў гэты вечар мілымі падарункамі, пахваліліся сваімі сувенірамі, абноўкамі.

Пры ўсім гэтым прысутнічаў Міша Ч. (Міхаіл Чуднікаў, сваяк Марыі Дубянецкай – рэд.) – ён апярэдзіў нават маіх мілых птушак. Разьвітваючыся, яны наказалі мне абавязкова ў 24 гадзіны запаліць сьвечку. Я з прыемнасьцю выканаў іх наказ.

У палаце, апроч мяне, яшчэ трое хворых: Фёдар Апанасавіч Бачыла – славуты партызан, цяпер фотакарэспандэнт “Чырвонай змены”; Міхал Васільевіч Дражын – некалі журналіст-“раёншчык”, пасьля партыйны работнік аднаго з Менскіх райкамаў, цяпер – прафсаюзны дзеяч абласнога маштабу; Уладзімір Апанасавіч Рымша – да апошняга часу узначальваў адно з вядучых упраўленьняў у Міністэрстве сувязі БССР, цяпер “малады” пенсіянер. Усе трое цікавыя людзі, больш-менш раскаваныя, на падзеі, што займаюць голавы “савецкіх людзей”, глядзяць рэалістычна. Толькі Бачыла час ад часу ўпадае ў апалагетыку ладу, Вялікай Айчыннай вайны (відаць, каб стварыць магчымасьць пахваліцца сваімі подзьвігамі, што ён і робіць у кожную вольную хвіліну).

Мая елка ўсіх іх мабілізавала, падбадзёрыла. Поўнач мы і сустрэлі вакол яе, з запаленаю сьвечкаю. Усе захапляліся маёй сям’ёю.

15 студзеня 1986 году. Дачытаў кнігі А. Кудраўца “Сачыненне на вольную тэму” і “Апавяданьні”. Добры раман і сімпатычныя ўсе апавяданьні. Перад гэтым прачытаў ужо тут аповесьць В.Распуціна “Пажар” (“Наш современник”, 1985, №7), літаратуразнаўчую працу Я.Івашкевіча “Людзі і кніжкі” (на польскай мове).

16 студзеня 1986 году. Каля дзесяці гадоў назад у мяне была выпадковая суст­рэча з прафесарам Калядой. Тады я лячыў у оталарынголага горла, як раптам зайшоў з суседняга кабінету Васіль Іванавіч Каляда. Ён закончыў там кансультацыю хворых і выйшаў да ракавіны-ўмывальніка. Зірнуўшы ў наш бок, зьвяртаецца невядома да каго з нас – да ўрача ці да хворага: “Можна і мне паглядзець?”. Урач ажыўлена прагаварыла: “Ой, што вы Васіль Іванавіч! Я буду вельмі вам удзячна! Хоць гэта вам і ня планавы хворы…” Прафесар таксама весела сказаў, зьбіраючыся сесьці перада мною: “Я не люблю ні слова план, ні таго, што за ім стаіць… асабліва ў медыцыне”.

Памятаю, я тады адзначыў сабе, што такога чалавека нельга не любіць ці хаця б проста паважаць. Кожнаму такому сьпецыялісту паліклініка рыхтуе пэўную колькасьць хворых на кансультацыю. І яны рэдка калі самі шукаюць сабе “звыш­планавых” пацыентаў. А гэты – калі ласка.

В. І. уважліва абсьледаваў усе мае органы, якія пералічаны на шыльдзе, што на дзьвярах гэтага кабінету, – “вуха, горла, нос” – і сказаў, што праз дзень-другі голас мой вернецца, парушэньняў ніякіх тут у мяне няма.

– А дзе вы думаеце адпачываць сёлета? – спытаў прафесар, незабыўшы, што за акном гуляе час летніх адпускоў.

– Зьбіраюся з сям’ёю ў Малдавію, – адказаў я коратка.

– Цудоўна, цудоўна! – малдаўскія каньякі і віны паспрыяюць канчатковаму выздараўленьню, – весела заключыў добры прафесар.

– Васіль Іванавіч! Што вы робіце, – заенчыла мой урач.

– А! Вы запісваеце мае парады? – убачыўшы перад урачом разгорнутую маю “гісторыю”, сказаў прафесар. – Дык я зусім сур’ёзна сказаў, запішыце, калі ласка, і гэтую параду.

Дома жонка-ўрач не паверыла ў маю байку пра добрага прафесара і яго чароўныя лекі.

Сёньня я другі раз сустрэўся з прафесарам Калядой. Гэту кансультацыю прызначыла мне ўрач Тацяна Віктараўна: некалькі дзён у мяне трымаецца хрыплы голас, хоць галасавыя зьвязкі яна знайшла ў парадку.

Прафесар прыняў мяне ў сваім кабінеце – на чацьвёртым паверсе Рэспубліканскай бальніцы (у старым корпусе). Я застаў яго за вывучэньнем маёй “гісторыі”. Ён паказаў мне на крэсла, і сам сеў каля мяне. Кароткае апытаньне. Уважлівае абсьледаваньне.

– Зьвязкі – нармальныя, беленькія, – кажа прафесар. – Зараз паглядзім глыбей…

Пасьля было прапальпіравана горла звонку, абсьледаваны вушы, нос. І гэта ўсё адпавядае норме. У выніку прызначана некалькі сеансаў лячэньня ва ўрача, дадзены неабходныя парады.

Усё гэта заняло некалькі хвілінаў. Тым ня менш мой візіт цягнуўся дзьве гадзіны. Прафесар у маёй “справе” вычытаў маю пасаду. Яна, відаць, выклікала ў яго мноства асацыяцыяў, павярнула яго думкі ў часы маладосьці. Да таго ж, як высьветлілася, у яго і цяпер ёсьць сувязі з выдавецкім сьветам.

Васіль Іванавіч “здаў” нядаўна ў выдавецтва “Беларусь” першую частку (кнігу) трохтомнай працы па… гісторыі Менску. Я быў нямала зьдзіўлены такім нечаканым хобі шырока вядомага дзеяча медыцыны. Аднак за гэтыя дзьве гадзіны я пераканаўся, што ён усім сваім сьвядомым жыцьцём рыхтаваўся да стварэньня такой кнігі.

У прафтэхвучылішчы ён палюбіў урокі маляваньня, заахвоціўся да графікі. Гэта дзякуючы выдатнаму педагогу, які змог выхаваць некалькі выдатных мастакоў ва ўмовах няпрофільнай навучальнай установы. Сярод яго выхаванцаў… вядомы архітэктар Заборскі.

Гэтаму педагогу Наркомасьвет даручыў аформіць яго павільён на Усебеларускай выстаўцы. Натуральна, адбіраюцца і памочнікі – Заборскі, Каляда і інш.

Яшчэ задоўга перад вайною В. Каляда зьбірае графічныя матэрыялы, якія датычыліся гісторыі Менска. Пасьля вайны калекцыя пачала папаўняцца жудаснымі ілюстрацыямі разбуранага гораду. Трапляліся фотаздымкі адных і тых самых аб’ектаў, зробленыя перад рэвалюцыяй, перад вайною і пасьля яе: на двух першых былі дамы, на апошнім – каркасы знаёмых дамоў, альбо кучы друзу, руіны. Аўтары часам здымалі цені, што падаюць на вуліцу ад цікавых аб’ектаў. Выпадкова знайшліся здымкі тых аб’ектаў з іншымі ценямі – ценямі руінаў. Вельмі цікава супастаўляць здымкі, зробленыя з адной кропкі толькі ў розны гістарычны час.

Да вайны, расказвае Васіль Іванавіч, Менск лічыўся пагранічным горадам. Таму фатографам не дазвалялася нічога ў горадзе здымаць. Дазвалялася гэта рабіць выключна фотажурналістам і кінааператарам. Мелася на ўвазе, што іх здымкі будуць выходзіць у сьвет толькі праз рукі цэнзара.

Пасьля вайны, працягвае прафесар, у мяне быў участак каля Чэрвеньскага рынку. Неяк я зайшоў па выкліку ў адну кватэру, аказаў дапамогу жанчыне і, зьбіраючыся адыходзіць, убачыў яе дзіця. Малы сядзеў на падлозе і шматаваў нажніцамі нейкае вялікафарматнае, багата ілюстраванае выданьне. Яно было прысьвечанае Менску і прымеркавана да зьезду Саветаў БССР, выдадзенае недзе ў 1929-м ці 1930-м годзе.

Гэтае выданьне В. І. Каляда ўжо ня выпусьціў са сваіх рук. Яно яшчэ больш распаліла ў ім “менскаманства”.

На сваім экслібрысе ён таксама выгравіраваў атрыбуты любімага гораду, сярод іх – старажытны дзьвюхвежавы замак (рэстаўрацыя). А з якім замілаваньнем расказвае ён пра свой горад, з якім болем успамінае загінуўшыя помнікі, называе тых “дзеячаў”, якія вінаватыя ў гібелі нашых шэдэўраў у савецкі час. “І дагэтуль яшчэ не перавяліся гэтыя варвары”, – кажа прафесар.

Цікава, што такі вялікі патрыёт і знаўца Расіі, як Уладзімер Салаухін, жадаючы бліжэй пазнаёміцца з Менскам, у адзін са сваіх прыездаў сюды, наведаў кватэру прафесара Каляды, слухаў яго расказ, аглядаў яго калекцыю. “Нашу боль па страчаных помніках гісторыі і нашай культуры, кажа вучоны-патрыёт, Салаухін успрыняў з абурэньнем як свой боль, з абурэньнем, як гэта толькі ён умее, ганьбаваў менскіх кіраўнікоў. Перапала і творчай інтэлігенцыі, асабліва архітэктарам. Гэтыя апошнія – вядома, ня ўсе, а кан’юктуршчыкі, – пляскалі ў ладкі з прычыны кожнай чарговай праграмы вынішчэньня гісторыі беларускага народу, нярэдка самі падсоўвалі свае разбуральныя прапановы.

Я даведаўся яшчэ, што Васіль Іванавіч Каляда пачынаў як чыгуначнік. Набыў афіцыйна гэтую прафесію, некалькі гадоў езьдзіў у якасьці памочніка машыніста паравозу, нават некаторы час быў машыністам, пасьля перавялі яго ва ўпраўленьне – патрэбен быў чалавек, які ўмее чытаць і ствараць чарцяжы.

Дзіўны чалавек. Яшчэ можна дадаць, што ён сват вядомага генерала Трацьцяка.

У 17 гадзінаў з хвілінамі выклікалі ў ардынатарскую на ўрачэбна-працоўную камісію. Запрасілі сесьці ў чырвонае глыбокае, як міска, крэсла. Я вымушаны быў пераступаць яго, каб не сядзець задам да аднаго, верагодна, з членаў камісіі. У кабінеце, апроч мяне, чацьвёра – 2 жанчыны і 2 мужчыны. Мне вядома толькі Алена Канстанцінаўна Кузьняцова – намесьніца галоўнага ўрача другой паліклінікі, старшыня ўрачэбнай кантрольнай камісіі. Другая, невядомая мне жанчына сказала: “Мы вас, Міхаіл Фёдаравіч, запрасілі на УПК. Я – старшыня камісіі, Тамара Аляксандраўна, а гэта, паказвае на мужчынаў – члены камісіі, аднак не назвала іх. Мы вывучылі вашую “гісторыю” і вельмі заклапочаныя вашым станам і лёсам”.