Дзевяць

Урэшце яны прыйшлі. Наперадзе непакоілася чорная вада. Ад яе ішоў кіслы пах. Хвалі накочваліся на бэтонныя пліты і разьбіваліся на мільёны пырскаў. Калі сьвяціла сонца, тут зьяўлялася вясёлка. Міша з надзеяй паглядзеў угару. Да канца гарызонту неба было шэрае. Высока ў небе вісеў дрон, за ім цягнулася тонкая белая паласа. Каця прыклала руку да вачэй, быццам яе сьляпіла. Міша сеў на пліту, бэтон быў цёплы. Мора крыху супакоілася, пах зрабіўся не такім рэзкім. Каця прыладзілася побач. Яны праводзілі дрон позіркамі, пакуль ён не схаваўся за шкляным пагоркам, і зноў павярнуліся да вады.

— Якая яна, вясёлка, зьверху? — спытаўся Міша. Галава ў яго ляжала на каленях.

Хвалі ляніва набягалі адна за адной і адкочваліся назад.

— Напэўна… — пачала Каця і замаўчала.

Вада ўнізе шумела, быццам побач у яме рыхтаваўся да выступу аркестар.

Музыкі ладзілі інструмэнты. Дзьмулі ў муштукі флейтаў, спрабавалі валторны, асьцярожна білі ў барабаны, арфа правярала напятасьць струнаў, скрыпічная група тузала смычкі.

Міша ўстаў.

— А ну-тка песьню засьпявай, вясёлы вецер, — пачаў ён, — вясёлы вецер, вясёлы вецер.

— Моры і горы ты аблазіў усе на сьвеце, — падхапіла Каця.

Герасім & Муму

Яна яму надакучыла. Герасім яе некалькі разоў тапіў — і ўсё няўдала. Калі вяртаўся да сябе, а жыў ён на ўскрайку двара, каля куратніка, яна ўжо сядзела перад уваходам у ягоны катушок, прыязна махала ржавым хвастом, а з разяўленай пашчы ліліся гукі фартэпіяннага джазу. Герасім пасьля гэтага звычайна нейкі час быў як ня свой. Ён або тармазіў, застываючы на пару хвілін кожныя паўгадзіны, або разьюшана мёў, уздымаючы вялізную хмару пылу, у якой яго самога немагчыма было разгледзець.

Ён дастаўся мне ў спадчыну разам з усёй астатняй гаспадаркай майго дзядзькі — невялікай сядзібай на ўзьбярэжжы. Стары, нават, можна сказаць, старажытны андроід. Мэталічная бліскучая галава, пакрытая зашмальцаванай кепкай, даўгі фартух, рыпучыя суставы, дапатопныя інфрачырвоныя камэры ў вачніцах…

Герасім займаўся звычайнай працай дворніка: сартаваў сьмецьце, грузіў яго ў кантэйнэры, зьбіраў па навакольлі пустыя бутэлькі і бляшанкі, што заставаліся пасьля шматлікіх сьвяточных пікнікоў.

Некалі даўно праграму мадэрнізавалі, і ён пачаў даглядаць курэй. Сыпаў ім ячмень, мяняў ваду, зьбіраў яйкі.

Жыў самотна, іншых робатаў цураўся, калі выпадала вольная хвіліна, глядзеў па тэлевізары футбол.

Прыбіраў ён якасна і сумленна. Я заўсёды любаваўся дакладным мерным рухам яго мятлы. Адчувалася старая праграмісцкая школа.

Здаралася, што ён напяваў пад нос старадаўнюю песеньку «Не качагары мы, ня плотнікі». Раз я заўважыў, як ён нешта дастаў з кішэні фартуха, азірнуўся па баках і ўставіў сабе ў рот. Я не паверыў сваім вачам. Бліснуў агеньчык запальнічкі, і Герасім закурыў. Цыгарэта ў роце дымілася. Ён стаяў нерухома хвілін дзесяць, пасьля пстрычкай паслаў недапалак далёка за плот, зноў азірнуўся па баках і ўзяўся як нідзе нічога месьці.

З Утылізатарам адносіны ў Герасіма былі працоўныя.

— Ты, значыцца, эта… ты бліжа падганяй! — крычаў ён, трымаючы кепку ў адной руцэ, а другой пагладжваючы сваю бліскучую галаву. — Ты эта, значыцца… ты коўш акуратней сувай.

Утылізатар быў сучаснай мадэльлю і лічыў, што мае пачуцьцё гумару. Герасім на жарты не рэагаваў, але было заўважна, што ён нэрвуецца. Рукі дрыжалі больш, чым звычайна, вывераныя рухі рабіліся занадта рэзкімі.

— Ты эта, значыцца, хохмы будзеш дома расказываць. Ты зачэм прыехаў? Ты сюда, значыцца, работаць прыехаў. Вот і дзелай сваё дзела.

Муму наагул невядома адкуль узялася. У найпадрабязьнейшым вопісе маёмасьці, які прыкладаўся да тастамэнту, яе не было.

Я абыходзіў будовы разам з аканомам — верным робатам майго нябожчыка дзядзькі, які меў дзіўны дэфэкт, што рабіў яго мову падобнай да мовы задыханага чалавека, — калі ўбачыў праржавелую наскрозь пральную машыну, якая ляжала на баку.

— Будка, — сказаў аканом, злавіўшы мой зьдзіўлены позірк, — дворніка нашага Герасіма кібэрдог.

Муму высунула зь дзьверцаў сваю вострую мордачку, асьцярожна павяла камэрамі, убачыла нас і схавалася. Аканом сумеўся, я махнуў рукой, падбадзёрваючы:

— Хай будзе.

Аканом расслабіўся, і мы пайшлі далей.

Наогул да Муму ўсе ставіліся зусім абыякава. Нават куры не зьвярталі на яе асаблівай увагі. Толькі певень раўнаваў. Ён абавязкова спрабаваў наскочыць і дзюбнуць у вока. На мордзе ў Муму адразу зьяўляўся выраз непадробнага зьдзіўленьня. Яна сядала на азадак, неўразумела глядзела на атакі. Галава зь дзіўным гудам паварочвалася ўсьлед за рухамі пеўня, рот міжвольна разяўляўся. Аднойчы я пачуў, як з пашчы, замест павіскваньня, прагучала:

— Я гэта чаму вам кажу? Не дзеля таго, каб пахваліцца, што мы гэта зрабілі. Хоць мне і прыемна сёньня пра гэта казаць. Я вам хачу прадэманстраваць, што як толькі мы заняліся праблемай сяла, гэта пацягнула, як лякаматыў, астатняе. Пацягнула грамадзкае, сацыяльнае жыцьцё людзей — клюбы, палацы, садок, ясьлі, школу. Мы ў кожным гарадку аб'ядналі ясьлі, садок і школу. Ніякіх траўмаў, чалавек як пачаў з трох гадоў туды хадзіць, ён ужо звыклы. Уяўляеце, зь дзіцячага садка ў школу завесьці дзіця? Самі ж хадзілі. Якая трагедыя…

Некалькі разоў я бачыў, як на другі дзень пасьля начнога дажджу Герасім, буркаючы нешта пад нос, адпілоўвае нажоўкай яе прыржавелае тулава ад пральнай машыны.

— Іш ты, значыцца, муха! — лаяўся ён.

Пасьля праведзенай апэрацыі Герасім абавязкова выхоўваў Муму. Ён садзіў яе насупраць і доўга глядзеў ёй у морду. Яна не вытрымлівала позірку і панура апускала галаву. Хвост, які звычайна весела круціўся вакол сваёй восі, тужліва ляжаў на зямлі. Яна ўсім сваім выглядам паказвала, як шкадуе, што так выйшла, разумее недарэчнасьць свайго становішча і поўнасьцю раскайваецца. Аднак пасьля чарговага дажджу гэта паўтаралася зноў.

Муму была вельмі старая. Іржа аб'ела яе ў розных месцах так, што прасьвечваў рухальны мэханізм, хвост круціўся са скрыпам, часам яна без прычыны спынялася. А калі вочы западалі ў вачніцы, Герасім прыносіў патэльню і біў яе па патыліцы. Яна торгалася, выраз твару рабіўся асэнсаваны, камэры вярталіся на месца. Муму падыходзіла да гаспадара і пачынала ўдзячна терціся аб яго ногі.

Да Герасіма ў катушок яна не заходзіла. Прыладжвалася на парозе і цярпліва чакала. Заўсёды можна было вызначыць, дома Герасім ці не. Калі Муму на варце перад дзьвярыма, значыць ён глядзіць футбол. Калі Герасім выпраўляўся зьбіраць бутэлькі, ён заўсёды браў яе з сабой. Клікаў Муму сьвістам, і яны нясьпешна выходзілі з двара. Герасім ішоў, перакінуўшы праз плячо пару льняных мяхоў, Муму трухала побач, зрэдку забягаючы наперад, спынялася і чакала, пакуль гаспадар зь ёй параўняецца. Празь некалькі гадзін яны дакладна ў такім самым парадку і вярталіся. Толькі на плячах у Герасіма спачывалі два вялізныя, набітыя здабычаю мяхі.