Кэм кэрэ?иттэрэ

БИИР ТЫЛЛААХ ДЬИ? ДЬЫАЛА КИ?ИТЭ

Биллиилээх Ил Т?мэн депутата, уопсастыбаннай диэйэтэлэ, хотугу а?ыйах ахсааннаах норуоттар тустарыгар утумнаах ?лэни ыытар Е.Х. Голомареваны биир идэлээхтэрэ, дьон-сэргэ убаастыыр, сыаналыыр дьо?ун ки?итэ. Елена Христофоровна – дьи? хара ?лэтинэн, бэйэтин туруу ?лэ?ит, дь?кк??рдээх хаачыстыбатынан салайар ?лэ?э, бэлиитикэ эйгэтигэр аллараттан тахсыбыт, дьо??о-сэргэ?э элэккэй, алама?ай, кы?аллыгас хомурахтаах Хоту дойду хо?уун кыы?а. Кинини аан ма?най са?а билсибит, алтыспыт дьо??о лоп бааччы, дьыалабыай сы?ыанын та?ынан, ки?и бы?ыытынан холку, т?с-бас майгытынан би?ирэтэр.

Педагог идэлээ?инэн, ??рэх салаатыгар ?р кэм?э учууталтан са?алаан оскуола дириэктэригэр тиийэ ?лэлээбитинэн, с?рдээх ?рд?к култууратынан, дьо??о бол?омтолоох сы?ыанынан быыбардааччыларыгар уонна депутат эбээ?инэ?ин ?т?? суобстаахтык, ис с?рэ?иттэн кы?аллан толорорунан с?б?лэтэр. Астыннарар. ?г?с кы?ал?алаах кырыы, хотугу биэс улууска Голомарева Е.Х. курдук депутаттаахтара – олохтоох нэ?илиэнньэ, быыбардааччыларын, дьон-сэргэ улахан табыллыылара. Дэлэ?э да?аны кинини эрэнэн-итэ?эйэн, ?с болдьоххо Ил Т?мэ??э субуруччу талыахтара дуо?

А?а саастаах до?отторо Кривошапкин А.В., Марфусалова А.Д., Корнилова З.А. курдук уопуттаах парламентарийдары кытта кини куруутун санаа атаста?ан, с?бэлэ?эн-амала?ан ?лэлиирэ би?ирэбиллээх. Ордук саха саарына, Саха сирин дьахталларыттан улахан бэлиитикэ эйгэтигэр у?улуччу тахсыылаахтык ?лэлээбит Зоя Афанасьевнаны кытта а?а табаары?ын, биир идэлээх наставнигын бы?ыытынан утумнаахтык ?лэлиир. Кинини соруйан туоратар да?аны сы?ыан баар кэмигэр парламент ?лэтигэр, ?р?сп??б?л?кэ тыын суолталаах боппуруостарын дь??ллэ?иигэ, бы?аарсыыга тардан кытыннаран, киниэхэ баай уопутунан, ?рк?н ?й?нэн, сынтарыйбат дьулуурунан норуотугар к?м?л???р, Сахатын сирин к?м?ск??р кыа?ы биэрбитин илэ хара?ынан к?р?н, эт кулгаа?ынан истэн билэр буолан, ?рд?кт?к сыаналыыбын. Бэйэтэ «Биир ньыгыл Арассыыйа» эппиэттээх ?лэ?итэ, дойду бэрэсидьиэнин, партия уопсастыбаннай приемнайын салайааччыта буолан туран, оччолорго «Сиэрдээх Арассыыйа» актыбыы?а аатыран туора к?р?ллэ сылдьыбыт Зоя Афанасьевна Корнилованы кытары уопсай дьыала ту?угар бииргэ к??скэ ?лэлээбитэ.

2015 сыллаахха РФ Т?р?т Сокуонугар ?р?сп??б?л?кэ конституциятын с?п т?бэ?иннэрии боппуруо?ун к?р??гэ, дь??ллэ?иигэ уонна РФ Судаарыстыбаннай национальнай стратегиятын бырайыагын курдук инники олохпутугар-дьа?ахпытыгар дьайар олус улахан суолталаах тутаах докумуоннары парламе??а, уопсастыбаннай истиилэргэ дь??ллэ?иигэ ылыннарыылаах этиилэри, кэнники ити докумуо??а киирбит олохтоох, дьо?уннаах к?нн?р??лэри бэлэмниир ?лэ?э кытыннарыыга кэллиэгэлэрэ Оксана Александровна Винокурованы, Елена Юрьевна Алексееваны, Егор Петрович Жиркову кытта уонна, биллэн турар, салайааччылара Александр Николаевич Жирков ?й?б?л?нэн бииргэ айымньылаахтык ?лэлэ?эн, Зоя Корнилова балысхан потенциалын т??анар кыа?ы биэрбиттэрэ.

Мэлдьи мичээр аргыстаах, холку бэйэлээх ?л??н ньургун Далбар Хотунун кытта хара бастакы алты?ыахпыттан, кини ийэлии эйэ?эс, дьо??о бол?омтолоох уонна уопсастыбанньыктарга хотугу ки?и бы?ыытынан муударай, толерантнай сы?ыаннаа?ын бэлиэтии к?рб?т?м. Ол курдук, былаас уорганнарын сорох чунуобунньуктарын ?тт?ттэн гражданскай уопсастыба институттарын актыыбынай бэрэстэбиитэллэрэ атын санаалаахтар, оппозиция диэн к??ркэтэн туоратыллар атарахсыта к?р?ллэр уустук кэмнэригэр, 2009–2010 сыллар диэки, дойду А?а Ба?ылыгын приемнайын салайарыгар би?иги, «Саха уопсастыбаннай киин» Иван Шамаев, Тумарча, Уйбаан Бурцев, Владимир Борисов о.д.а. уонна т?р?т итэ?эл, култуура боппуруостарынан дьарыктанар «Тула?а» т?мс?? кыттыылаахтара, оччотоо?у парламент спикерэ В.Н. Басыгысовы кытта к?рс????б?т?н кини кы?аллан-м??эллэн туран тэрийбитэ. Ол кэпсэтиигэ би?иги саха чулуу салайааччыларын аатын ?йэтитии боппуруостарын к?т?хп?пп?т. Промышленно?ы сайыннарыыга с?р?н олугу охсубут, б??? акылааты уурбут М.К. Аммосов бю?ун кини аатын с?гэр ХИФУ филиалын иннигэр Мииринэй куоракка туруорууну, бырабыыталыстыба уонча сыллаа?ыта И.Н. Барахов аатын киин куорат уулуссатыгар и?эрэн, мэ?э ?йд?б?ннь?к о?орорго эрэннэриитин толороро уонна сотору т?р??б?тэ 115 сыла бэлиэтэниэхтээх норуотун хоргуйан ?л??ттэн ?р???йб?т И.Е. Винокуровка Дьокуускайга эмиэ ?йд?б?ннь?к баар буолуохтаа?ын ту?унан дьон-сэргэ туруорсууларын тириэрдибиппит. ?гэскэ кубулуйан эрэр ?р?сп??б?л?кэ К?н?н бэлиэтээ?ини сорох силовиктар, чунуобунньуктар ?тт?лэриттэн т?орайдаспакка, устудьуон, ыччат кыттарын хааччахтаабакка, дьи? быраа?ынньык бы?ыытынан ?р?г?йд??хт?к ыытыллыахтаа?ын уонна улуустарга эмиэ киэ?ник бэлиэтээн тэрийиини к???лээ?ин о?о?уллуохтаа?ын ту?унан этиибитин Виталий Николаевич Басыгысов ?й??б?тэ. Онуоха Елена Христофоровна тус ???т? баарын дьон-сэргэ ?ксэ билбэт. Бэйэтэ ха?ан да?аны оннугу о?ордум, манныгы ситистим диэн кэпсэммэт сэмэй ки?и.

Ону тэ?э Национальнай концепция 20 сылынан сибээстээн, киин куоракка саха тылынан ??рэтэр оскуола, кылаас букатын тиийбэтин, «Айыы кы?ата» оскуола уопута киэ?ник тар?аныахтаа?ын, бу кы?а туспа дьиэнэн-уотунан хааччыллыахтаа?ын ту?унан кэпсэтии тахсыбыта (манна да?атан а?ыннахха, кэлин «Айыы кы?ата» са?а, туспа дьиэлэнэригэр депутат Е.Х. Голомарева утумнаахтык ?лэлэспитэ, дьо?ун оруолу оонньообута). Олохтоох былаас уорганын ?рд?к сололоох бэрэстэбиитэлин кытары сирэй к?рс??эн, итинник а?а?ас кэпсэтиини Елена Христофоровна, «АЛРОСА» хампаанньа?а Саха сирин интэриэ?ин туруула?ан, пикеккэ сотору-сотору тахсар уопсастыбаннас бэрэстэбиитэллэриттэн сэрэнэ-сэрбэнэ сатаабакка, тус эппиэтинэ?и ылынан, ис с?рэ?иттэн кы?аллан к?м?л?сп?т?н махталынан ?йд??б?т. Итинник хардыы оччолорго гражданскай хорсун бы?ыыга тэ?нээ?э. Онтон ыла ?р?сп??б?л?кэ к?нэ ыытыллыыта кэм ки?илии барар буолбута.

Онтон атын бэйэм чопчу билэр т?гэммин ахтарым сиэрдээх. 2012 с. Саха сирин судаарыстыбанна?ын, Т?р?т сокуонун туруула?ыы м?кк??р?гэр ?р?сп??б?л?кэ бэрэсидьиэнин аата к?нн?р? «ба?ылык» диэ??э уларытыллар буолбутугар, уопсастыбаннас Арассыыйа Федерациятын национальнай субъегын судаарыстыбанна?ын стату?ун намтаттарбат ту?угар «Ил Дархан» диэн бэлиэтиир тиэрмин тылы сокуонунан Конституция?а киллэртэрэн, бигэргэтэр ту?угар бэрт эриирдээх уустук, к??стээх ?лэ?э Зоя Корнилованы, Ульяна Винокурованы, Иван Шамаевы, миигин, уопсастыбаннас бэрэстэбиитэллэрин оробуочай б?л?хх? к?хт??хт?к кытыннарыыга Елена Христофоровна ???э ахтыллыбыт саха, нуучча ньургун кыргыттарын уонна Е.П. Жиркову кытта спикер А.Н. Жирков ?й?б?л?нэн дьаныардаахтык ?лэлээбитэ. Ити кини дьи?нээх норуот депутатын, патриот бы?ыытынан позициятын ча?ылхай к?ст??тэ этэ.

?сс? биир кини к???лэспит, тус бэйэтинэн ылсан, уопсастыбаннаска тирэ?ирэн, олоххо киллэрбит ?т?? дьыалатын санатыа?ы ба?арыллар… Ол ?рд?к та?ымнаахтык, сахаттан кимиилээхтик Арассыыйа, Саха сирин парламеннарыгар ?лэлээбит З.А. Корнилова?а, норуот туруорсуутунан, бэлиэ 75 саа?ыгар Саха ?р?сп??б?л?кэтин бочуоттаах гражданинын аатын и?эриини к???лэ?эн, к??скэ ?лэлэ?эн олоххо киллэриигэ Елена Христофоровна тус улахан ???л??х. Ол ?р?г?йд??х т?гэн дьи? чахчы норуотун, дойдутун ту?угар ?й?н-билиитин, к????н-сыратын, доруобуйатын биэрэн ?лэлээбит судаарыстыбаннай, политическай диэйэтэлгэ салалта, норуот аатыттан сиэрдээх сыанабыл, бар?а махтал чыпчаал к?ст??т?нэн буолбута. Атын да ч?л-чи? уйулгулаах, киэ? к???стээх бигэ личностар, туруу ?лэ?иттэр сиэрдэринэн, Е.Х. Голомарева туох да ы?ыыта-ха?ыыта, уру?уйданыыта суох, сэмэй бэйэлээхтик тустаах эбээ?инэ?ин ?т?? суобастаахтык толорорун, тирээн кэллэ?инэ, хорсуннук киирсэрин дьи? дьыалатыгар к?р?н-билэн, бииргэ ?лэлэ?эн илэ-чахчы итэ?эйбит бэйэм билэр эрэ а?ыйах т?гэннэрбин манна а?ынным. Оттон к?ннэтэ, сыллата ааспыт уонна били??и ???с болдьохторго т???л??х ?лэ, дьыала о?о?уллубута, ?лэлэнэ сылдьара буолуой?

Соторутаа?ыта Ил Т?мэн депутаттара М.Н. Христофорова, Ф.В. Габышева, о.д.а. к???лээ?иннэринэн С? бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы С.В. Местников уо.д.а. кыттыылаах, т?г?р?к остуолга парламент вице-спикерэ А.А. Григорьева: «Би?иги «??рэх ту?унан» федеральнай сокуон са?а редакциянан ылыллыытыгар Е.П. Жиркову уонна Е.Х. Голомареваны кытары национальнай субъектар бырааптарын к?м?скээ?и??э к??скэ ?лэлэспиппит», – диэн бэлиэтээн эппитин ??рэ-би?ирии истэн, киэн тутта санаабытым. Ити курдук ?с болдьох тухары Елена Христофоровна бэрт элбэх боппуруостары туруула?ыыга утумнаахтык ?лэлии сылдьар. Хотугу а?ыйах ахсааннаах норуоттар, арктическай улуустар нэ?илиэнньэлэрин бырааптарын, интэриэстэрин туруула?ыыга, эгэлгэ элбэх кы?ал?аларын бы?аарсыыга эбэ?ки удьуордаах Саха сирин биир чулуу кыы?а ыытар сыралаах ?лэтин-хамна?ын атыттар, биир идэлээхтэрэ киэ?ник си?илии сырдаталларыгар эрэллээхпин.

Уонна ??лээннээх саастаах к?л??нэм биир чулуу бэрэстэбиитэлин, ытыктыыр бэлиитикпин, уопсастыбаннай диэйэтэли бэлиэ саа?ын ?л?скэннээх ?лэ ????гэр к?рс?б?кк?нэн исти?ник э?эрдэлээн туран, ?сс? да та?аарыылаахтык, кимиилээхтик Саха сирин бар дьонун, Хоту дойду?, ?р?сп??б?л?кэ? ту?угар ?лэлээ, тус олоххор, дьиэ кэргэ??эр дьоллоох буол диэн ?т?? ба?абын этэн алгыыбын!

СЫРДЫК СЫДЬААЙДААХ

Былыр-былыргыттан то?уттар тымныы будулуйан турда?ына, бала?ан и?игэр к?м?л??к о?ох барахсан бачыгырыы умайан сылаа?ынан угуттаан, сырдыгынан сыдьаайан к?? бааччы астык, нуурал эйгэни ??скэтэн саханы абыраан кэллэ?э. Син ол тэ?э тулаларыгар ?т?? сы?ыаннарынан, эйэ?эс-сайа?ас, ??р?нньэ? майгыларынан, кылгастык да алты?ан ааспыкка сырдык санааны са?ар, ки?и ки?итэ дэтэр дьо?ун-мааны дьон оло?у киэргэтэллэр. ?б?гэ айыы сиэрин-?гэ?ин и?эриммит, к?н? с?р?н?н утумнаабыт удьуор харалы би?иги кэммит биир би?ирэмнээх бэрэстэбиитэлинэн суруйааччы П.П. Федоров-Сомо?ону ааттаатахха, бука, ?г?стэр с?б?лэ?иэхтэрэ.

Павел Петрович учууталын Далан алгы?ынан уус-уран айымньы умсул?аннаах чээл к??х хонуутугар киирбит кэмнэрин ?йд??н кэллим. Лоп курдук с??рбэ сыл анараа ?тт?гэр саха аа?ааччыларын ??рд?б?т кэрэхсэбиллээх тэрээ?ини кинигэ кы?ата, суруйааччылар, «Чолбон» сурунаал уонна бибилэтиэкэ ?лэ?иттэрэ кытты?ан о?орбуппут. Оччолорго, 90-с сылларга айар тыл а?алара буолбут норуот суруйааччылара утуу-субуу олохтон баран, суруйар-айар дьо??о ???эттэн ?й?б?л м?лт??н, кинигэ бэчээттэниитэ а?ыйаан, литература сайдар хамсаа?ына а?ырымныы бы?ыытыйбыт кэмэ этэ. Дьэ, ол буом со?ус бириэмэ?э, хо?оонньут кыргыттары сэргэ т??рт эдэр уонна саастарын ?гэнигэр сылдьар ли?кир эр дьон биир сылга кэпсээн, сэ?эн кинигэлэнэн айар эйгэ?э киирбиттэрэ аа?ааччыга со?уччу со?ус сонун т?гэнинэн буолбута. Павел Федоров-Сомо?о «Ол ы?ырар тырымнас уоттар», Константин Эверстов «Туман буолбут таптал», Уйбаан Ойуур «Буур?а» уонна Василий Бочкарев «?р??б?т уоспун ???лэн» кинигэлэрин бииргэ би?ирэмнээннэр, киэ? кэпсэтии дьоро киэ?этэ дьону-сэргэни сэргэхсиппитэ.