Круг

Барані бог: у яго не было ні зайздрасьці, ні злосьці. «Усё праходзіць, усё мінае, – думалася яму бяссоннымі старэчымі начамі. – Аднак жа чаму так проста сходзяць і хлусьня, і здрада, і подласьць, і грэх?!»

І маладым ён не мірыўся з гэтым, і цяпер – не зьмяніўся. Раніцай аддрукаваў на машынцы незвычайны ліст – да Крапівы, паклаў у канверт і надпісаў: «Паслаць пасьля маёй сьмерці». Рукапіс жа схаваў у шуфляду:

Падобны з твару да машчэй, А па душы даўно нябожчык, Ты жыў яшчэ, стары кашчэй, Усё мінаеш хату з дошчак. Жывеш і сохнеш – мільянер! Адхватчык прэміяў і лаўраў, Абы накалупаўся верш, Адразу ладзіш гром літаўраў. <…> А шмат каго папрыбіраў, Каб на шляху не заміналі, І выйшаў суха з мокрых спраў Ды выстукаў яшчэ медалі. Ты страціў бы і зрок і слых, Калі б судзіць цябе зьявіцца Маглі Сымон Баранавых, Макар Шалай, Сымон Куніцкі. Іх без віны і без пары Бяда зьмяла ў апошні вырай. Ці не дарма твае сябры Былі з табой занадта шчыра? <…> Ты думаеш, згубіўся знак, Забыты словы, сьцёрты крокі, І час мінуў, і сьведак брак? – А я, а Бог, а сьвет шырокі? Знацьця ў людзей не адбярэш, Як ты ні ўпраўны на расправы, Ды захлынешся ўрэшце рэшт Сваёю славаю крывавай. Правін ня зьмесьціш на гарбе, На шыю зьві сабе вяроўку. Без прывітаньня да цябе, З труны Уладзімір Дубоўка. P. S. Чаму з труны? Апаскі менш. Хачу крыху пажыць сягоньня, А то бяз часу ў жвір сапхнеш, Як гэты верш цябе дагоніць. Калі ж адвееш ты, як дым, Мой запавет наконт вяроўкі, – Сьвет зьдзейсьніць сам, сьвет мае чым… Клянуся барадой Дубоўкі.

Як сустрэча са сьветлым – новы ліст ад Гаўрылы Гарэцкага, сябраў адказ – хуткі і расчулены:

«Засмуціла нас вестка, што і Марыя Пятроўна, і Ты пакрысе хварэеце, а часам – нават і цяжка нядужаеце.

А словы Твае “Адным словам – надышла зіма майго веку” сьціснулі сэрца…

Зімы ў паэтаў не бывае – дух у іх, і асабліва Твой, не старэе. Ты ўсё яшчэ малады Волат, Асілак, і слова Твайго, і песень Тваіх чакае Бацькаўшчына.

Неяк у Маскве ў 1944 годзе выпадкова сустрэўся я на станцыі метро “Бібліятэка Леніна” з Максімам Танкам. Гаманілі пра аднаўленьне Беларусі. Гаманілі пра беларускую паэзію і яе будучыню праз 50–100 гадоў.

“Хто застанецца незабыўным з беларускіх паэтаў?” І Максім Танк сказаў: “Купала, Колас, Багдановіч, Дубоўка”.

Дык ці ж маеш Ты права думаць пра сваю зіму? Ты павінен сказаць яшчэ сваё вялікае слова… Братачка, дарагі, пішы вершы, ніхто лепш не напіша. Усе чакаюць, будучыня чакае, моладзь чакае, каб павучыцца ў Вялікага Майстра, у Старэйшага, самага таленавітага…»

А ў адказ Майстар толькі мудра ўсьміхнуўся. Бо ведаў, што ў адну рэчку другі раз ужо ня ўвойдзе. І такі цяжар на душы адчуваў – аніякаму волату не пад сілу. І за маладымі ўжо – не пасьпее.

Ды і якая паэзія – на восьмым дзясятку?! Тут хоць бы ўжо прозай пасьпець дагаварыць…

6.

Ноччу ня спалася. Хварэла жонка, а лекі скончыліся.

Падскочыў мароз, аж гуло шкло ў вакне.

І трэба ж: вясна, сакавік, а тут – мароз.

Трывожна чакаў раніцы – адкрыцьця аптэкі.

Калі адыходзіў, Марыя прачнулася:

– Можа, не хадзі? І без таблетак жыць буду… Холад, яшчэ сам захварэеш.

А ён адно матнуў рукой – і палец да вуснаў: сьпі, маўляў, не хвалюйся.

На вуліцы ўжо і ліхтары патушылі, і дворнік пачаў на ходніку дзяўбаць рыдлёўкай лёд.

Прывіталіся, і Дубоўка падумаў, што ўжо даўнавата ня быў на Беларускім вакзале, куды раней, – асабліва летам, калі чыгункай прыязджала ў Маскву шмат беларусаў, з гароднінай, з насеньнем, з пазнавальнай гаворкай, – любіў езьдзіць са сваіх Чаромушак часта.

Пайшоў напрасткі, паўз дзіцячую пляцоўку, каб хутчэй управіцца і вярнуцца дамоў.

Прачнуліся, пачуў, вароны на даху суседняй хрушчоўкі.

І ў ветры ўжо штось адліжнае, вясновае… І бадзёрасьць незвычайная…

Ён нават не пасьпеў напачатку зразумець – адкуль гэты пякучы боль па ўсёй назе. Пасьлізнуўся, выцяўся аб пакрытыя ільдом і сьнегам прыступкі. І трэба ж – ня ўстаць. Пальцы варушацца, а як толькі на калена спрабуе ўзьняцца – токам па ўсім целе, ажно да жывата, ажно ў вачах іскрыцца, і пацямнела ўсё…

Яго першым заўважыў дворнік. Ён і выклікаў «хуткую».

Бальніца, шмат сьвятла і сонных хірургаў. Некалькі ўколаў для пад­трымкі – і медычная канстатацыя: пералом бярцовай косьці, патрэбен наркоз – і тэрміновая аперацыя.

Што ж: трэба – дык трэба.

Вось толькі нешта сэрца пачынала марудзіць, зьбівацца. Яго спрацаванае і надарванае двума інфарктамі сэрца…

Наркоз доўга ня мог яго скарыць. Мроілася штось прыгожа-каляровае, далёкае. Чуліся галасы. У вачах плылі кніжныя старонкі, радкі. Нават усьміхнуўся: як штось вязанае – за нітку, так вось цяпер па радках разьбіраўся ў галаве друкаваны тэкст…

А затым ён заснуў – мякка, соладка. Бачыў сябе малым – вечарам у бацькоўскай хаце.

…На вуліцы пасьвістваў марозны вецер, а ён сьцішыўся ў запечку, каля коміна, наклаў на чарэн, каб не было мулка, старых апранахаў і цікаваў зьверху за тым, што робіць бацька… А ў вакне, за агародамі, там, дзе намятала найболей сьнегу, такая горка!

І не было ні зямлянкі, ні маскоўскай кватэры, ні лагерных сьценаў, ні сібірскіх пабудоваў…

Ён – толькі на горцы. На іскрыстым белым узвышэньні. Узьлятае – і становіцца лёгкім, як аблачынка над хатай. Пэўна, расьцерушыла-раздала ўвесь сьнежны запас – і таму такая сьветлая… таму такая лёгкая…

Таму такая…

Таму…

2001, 2003