Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны

— Ну вось, — кажа Жупел. — Хіба не хараство? Ідзі, брат мой. Табе будзе вельмі цяжка. Зямля ж цвіце. Д'ябал нічога не можа зрабіць.

Яна цвіце.

__________

Жупел глядзіць услед Рагачу, што ідзе ўсё далей і далей па схіле ўзгорка. Вось Рагач памахаў рукой на вяршыні. Знік.

…Рагач ідзе пагоркамі, з якіх далёка-далёка бачны суцэльны кілім лясоў.

Зямля раскошная. Зямля цячэ малаком і мёдам. Дрэвы дастаюць верхавінамі да хмар… У лясной рацэ нястрымна б'е рыба… Лань кінулася ў бок ад сцежкі.

Лес скончыўся. Нагляднае поле, што залацее баркуном, лясы, стромы. І потым лугі, лугі, лугі.

Рагач шырокімі вачыма глядзіць на свет.

Ідзе палявой дарогай фігурка, апранутая ў касцюм шкаляра.

__________

Рагач падыходзіць да весніц вёскі. Весніцы зламаныя: жэрдкі ляжаць на зямлі. Уражвае поўная цішыня: ні голасу, ні сабачага брэху.

Насцярожаны, ён ідзе вёскай. Цішыня.

Крок, яшчэ крок. Яшчэ.

І раптам гук, кароткі, рэзкі! Нешта ляснула на ветры.

…Над дзвярыма хаты ўмацаваны белы жалобны сцяг… Далей яшчэ адзін… Яшчэ… Яшчэ… Рагачу пачынае здавацца, што лопанне сцягаў падобнае на хрыплы і кароткі трубны рык.

Сцягі на ўсіх хатах. Некаторыя ўжо зусім запыленыя: вісяць даўно. Ляпаюць на ветры ў поўнай цішыні сцягі.

І раптам непадалёку пачуўся хрыплы крык, падобны на лямант смяротна параненай жывёлы.

З узгорка Рагач бачыць, як з хаты вываліўся на карачках у двор моцны мужчына сярэдніх год. Ён паўзе, не ў змозе стаць на ногі, вые і ўвесь час апускае галаву ўніз.

Непаразумелы Рагач глядзіць на яго і, урэшце, разумее…

…Чалавек есць траву.

"Голад, — штурханулася ў галаве Рагача кароткае слова. — А казалі "цвіце". Разведка, халера на іх! Дэзінфарматары!.."

Ён сядае і глядзіць на паміраючага.

"Дапамагчы? — думае ён. — Чым? Ды і нельга. Павінен жа я быць д'яблам".

А з двара ўсё яшчэ ляціць выццё, у якім няма ўжо нічога чалавечага.

А потым цiша.

Рагач устае, спускаецца з узгорка і заходзіць у двор.

Прайшоўшы паўз труп, Рагач уваходзіць у хату.

__________

Унутры цёмна. Бычыны пузыр у вокнах ледзь прапускае святло ў хату. Комін печкі пашыраецца, як звон. Пад ім ачаг, некалькі зэдлікаў, пралка.

Пустая міса на стале.

Рагач шарахаецца ўбок, заўважыўшы на іконе ў покуці вялізныя белыя вочы. Ён зусім было кінуўся наўцёкі, але тут чуе ў кутку слабы стогн. Падыходзіць, запальвае трут.

На нізкім ложку, у рыззі, ляжыць, накрытая кажухом, дзяўчына. Рагач углядаецца. Ахае.

Дзяўчына — тая самая, якая з'явілася на экране дзякуючы памылцы мантажора ў пекле.

Яна непрытомная. Падталае аблічча. Вялізныя вачаніцы. Рагач глядзіць і глядзіць на яе.

Заляпаў за акном белы сцяг.

І тады Рагач, страпянуўшыся, асцярожна бярэ дзяўчыну на рукі і нясае да выхаду.

…Праносіць паўз мёртвага… Выносіць на вуліцу… Нясе па сяле, і сцягі ляскаюць яму ў спіну… Настойлівей… Грамчэй… Нясцерпна. Рагач кідаецца бегчы… Роў сцягаў за яго спіной.

За вёскай ён супакойваецца. Стаў на кургане, амаль зроўненым з зямлёю. Глядзіць на твар дзяўчыны.

__________

Два чалавекі ідуць палявой дарогай. Апрануты ў звычайныя белыя світкі, у сялянскія белыя магеркі. Толькі ў абаіх за пояс заторкнутыя бязмены. Гэта браты Ян і Антон Шыбні.

З-за ўзгорка далятае гук рога. Яны насцеражыліся. Зварацілі з дарогі і заляглі ў хмызах. Ляжаць.

— Ты яшчэ не ведаеш, што тут робіцца, брат Антон, — кажа Ян. — Толькі і выхадзі з бязменам на дарогу.

— А што?

— За два месяцы тройчы збіралі падатак. Яноўцы там, за ўзгоркам, збунтаваліся. У іх адабралі ўсё і паставілі вакол сяла варту, пакуль усе не пазбавіліся магчымасці хадзіць. У астатніх вёсках забаранілі паляваць і лавіць рыбу.

— Гэта нашто?

— Зберагалі зверыну для палявання каралевы… З-за вайны забаранілі бадзяцца па дарогах. І вось вымерла Яноўка, вымерлі Радзевічы, вымер Сіні Млын, вымерлі Пнюхі, Міхайлаўка, Жытавічы. Вымерлі…

— Досыць. Бачу сам. Белы сцяг на кожнай хаце.

— Даколе цярпець, Божа?.. А ты як уцёк з войска, Антон?

— Абрыдла. Ад цецівы лука баліць левая рука. Усялякая сволач лаецца.

— Ціха. Маўчы.

Яны змаўкаюць. На дарозе нарастае пошчак капытоў.

…Шалёным намётам праімчаліся паўз Шыбняў некалькі коннікаў у паляўнічых касцюмах: гэта іх кліча рог за ўзгоркам.

— У, сволачы, — Ян сціснуў зубы. — Нарумяненыя, як кастраты, разубраныя, як непатрэбныя дзеўкі… Будзьце вы праклятыя!

Коннікі зніклі за гарбом.

__________

Рагач усё яшчэ стаіць на кургане з дзяўчынай на руках. Усё больш правісае яе галава, усё слабейшыя подыхі. І тады Рагач, спалохана здрыгануўшыся, шэпча:

— Сённяшні цуд… Няхай яна не памрэ. Няхай зробіцца сытай.

І прыбаўляе:

– І няхай спіць, пакуль я не здабуду для яе ежы.

Дыханне дзяўчыны стала больш роўным.

Цень упаў на твар Рагача. Ён падымае вочы. У небе лунае сокал.

Зніжаецца. Каменем падае на нешта ў траве… Заяц вырваўся быў, але сокал спасціг яго. Раздаўся адчайдушны, дзіцячы крык схопленага звярка.

…Рагач бягом спускаецца з узгорка, нагінаецца да птушкі. Сокал супраціўляецца, але Рагач усё ж адбірае зайца. Забітага.

…Ён стаіць з дзяўчынай на адной руцэ, з зайцам у другой.

І раптам тупат капытоў. З-за гарба вырваўся коннік у багатым адзенні. Падляцеў. Рэюць на ветры чорныя, бы ў грака, валасы.

— Я магнат П'янда з Чапяліна. Ты адабраў здабычу ў майго сокала.

Сокал узляцеў на ягоную рукавіцу. П'янда ў гневе рвануў меч.

І, раптам угледзеўшыся, кажа ціха:

— Рагач?

Рагач, сціскаючы зайчыныя ногі, непрымірыма глядзіць на конніка.

І тады П'янда нагінаецца з каня і канфідэнцыяльна пытае:

— Ваша думка аб… "Салодкім жыцці" Феліні?

— Вы… адтуль? — ачмурэла пытае Рагач.

— Так, адтуль, дзе няма часу. Не пазнаеш?

— Скрогат Зубоўны! — ахнуў Рагач, угледзеўшыся.