Нацыянальная ідэя. Фэнамэналёгія Беларусі

Напрыканцы ХІХ – пачатку ХХ ст. зь Беларусі эмігравала каля 1,5 мільёнаў чалавек. Толькі ў Сібір перасялілася звыш 700 тысячаў чалавек, сотні тысячаў выбраліся на Захад. "У пошуках лепшае долі" – напішуць пра гэта нашаніўцы.

У гады І Сусьветнай, рэвалюцыі й грамадзянскай вайны сотні тысячаў беларусаў бежанцамі трапілі ў Эўропу ды Амэрыку. У міжваенны час з аднае толькі Заходняе Беларусі туды выехалі 180-250 тысячаў чалавек. Тымчасам Саветы з плянавым наборам рабочае сілы, дэпартацыяй, раскулачваньнем і палітычнымі рэпрэсіямі вывезьлі ў іншыя рэгіёны СССР больш за 600 тысячаў беларусаў. Беларусы падымалі цаліну, будавалі БАМ і гінулі на Беламорканале.

З 2-х мільёнаў, вырваных зь зямлі ІІ Сусьветнай, у БССР вярнуўся толькі кожны трэці. Чвэрць мільёна засталіся ў Нямеччыне, многія зноў эмігравалі на Захад.

І ўсё-такі не навечна. Пасьля абвяшчэньня незалежнасьці ў пачатку 90-х ХХ стагодзьдзя больш за 150 тысячаў беларусаў вярнуліся на Радзіму.

Сучасная беларуская эміграцыя – гэта Сяржук Сокалаў-Воюш, Васіль Быкаў, Зянон Пазьняк, удзельнікі нацыянальнага руху, прадпрымальнікі і студэнты.

Беларускі эмігрант – асобная адзінка нацыянальнай ідэі, сутнасна хрысьціянскай і ўнутрана моцнай. Адзіны беларус у сьвеце можа стаць і кропкай апоры, і цэнтрам крышталізацыі фэномэну, і пунктам адліку эпохі.

Беларуская эміграцыя дала чалавецтву асобаў сусьветнае велічыні: прэзыдэнта Бэльгійскай Акадэміі Навук, нобэлеўскага ляўрэата па хіміі, Ільлю Прыгожына; пісьменьніка, нобэлеўскага ляўрэата па літаратуры, Чэслава Мілаша; авіяканструктара, стваральніка самалётаў "Су", Паўла Сухога; матэматыка, першую ў сьвеце жанчыну-прафэсара, Соф'ю Кавалеўскую; тэарэтыка тэрмаядзернага сынтэзу, Льва Арцімовіча й заснавальніка геліябіялёгіі Аляксандра Чыжэўскага, бацьку кібэрнэтыкі Норбэрта Вінэра і патрыярха сучаснай мэдыя-індустрыі Давіда Сарнова; падарожнікаў Мікалая Пржэвальскага й Яна Чэрскага; вялікага сьпевака Міхася Забэйду-Суміцкага і акадэміка Сусьветнае Акадэміі Астранаўтыкі, Барыса Кіта; прэзыдэнта Сэната Гавайскіх выспаў Мікалая Судзілоўскага, вядучага мастака Дыснэйлэнду Алію Клеч (Пашкевіч) і супэрзорку Нацыянальнае Хакейнае Лігі Уэйна Грэцкі.

Беларускі эмігрант на 100% аддае сябе новай зямлі. Ён часьцей распушчаецца ў ёй бяз знаку, або (радзей) ператвараецца ў больш беларускага беларуса, чым тыя, хто ў Беларусі застаўся.

Эміграцыя – гэта дыстыляцыя беларускасьці да чысьціні сьлязінкі. У чужым асяродзьдзі, без апірышча роднае зямлі, без матэрыяльных дамешкаў ідэал далёкае Беларусі робіцца выключна ўзьнёслым, сьветлым, і, у рэшце рэшт, духовым.

Характэрна, што нацыянальна сьвядомыя эмігранты на Захадзе, аб'яднаныя пад эгідай Рады БНР, традыцыйна ўтвараюць моцныя хрысьціянскія асяродкі. Так, як напісана: "І расьсялю іх паміж народаў, і ў далёкіх краінах яны будуць успамінаць пра Мяне..." (Захарыя 10:9)

2000 гадоў таму інфраструктура Рымскае Імпэрыі й габрэйскае дыяспары дазволілі хрысьціянству за некалькі дзесяцігодзьдзяў ахапіць паўсьвету. Пры сёньнішняй ступені глябалізацыі й разьвіцьці інфармацыйных тэхналёгіяў эміграцыйныя асяродкі даюць бяспрыкладныя магчымасьці для прарыву культуры, палітыкі й духовасьці ў любых каардынатах на ўсім зямным шары. Дастаткова прыгадаць узоры паўсюдных расьсяленьняў армянаў, ірляндцаў ці тых жа габрэяў. Тым больш, што ўзоры ўласных шыкоўных замежных перамогаў у нас у наяўнасьці. Бліскучыя сусьветныя рэйды Адама Міцкевіча, Тадэвуша Касьцюшкі, Ігната Дамейкі даводзяць, што беларусы ўмеюць падымаць краіны нават адзінаасобна.

Беларусам патрэбная моцная, эфэктыўная й усеахопная дыяспара ўплыву, здольная зьдзейсьніць Адкрыцьцё Беларусі для ўсяго сьвету. Транснацыянальныя мэдыякарпарацыі, індустрыя экспарту беларушчыны й хрысьціянскае місіянерства ў кожным кутку плянэты – мэта Вялікай Беларусі, пашыранай да памераў плянэты.

III. БЕЛАРУСКАЯ ГАСПАДАРКА

Нацыянальная ідэя ў гаспадарцы?

Для беларуса?

О, гэта нешта зь нечым!

Найперш, вядома, свая хата. Двухпавярховы дом у прыгарадзе, з садам і гародам вакол. Галоўнае, сядзіба непадалёк ад рэчкі, каб рыба была, і лес побач, каб грыбы-ягады ды гарэхі...

Канечне, з гаражом, дзе стаіць трактар "Беларус", "Форд-эскорт" беларускай зборкі сярэдзіны 90-х, пару ровараў-раскладушак, менскіх ад стырна да падшыпнікаў.

З хлявом, поўным быдла ды сьвіней, з куратнікам і будкай для вартавога сабакі.

Студня. Альтанка. Палісаднік з кветкамі.

Сама хата дыхтоўная й цёплая. Лепш з дрэва – нашага, роднага. З матар’ялаў ААТ “Забудова”. Зь вялікай печчу на першым паверсе й камінамі на другім. Ашаляваная знутры хваёвай дошчачкай "Гомельдрэву". З падлогай, выкладзенай пінскім дубовым паркетам пад лідзкі лак (Гандлёвы дом “Дэкорум”).

Заходзьце, не саромцеся. Усё адно да беларуса ўвесьчас уваходзілі, не пытаючыся – ён ужо звыкся. Цёплы, ёмісты дух беларускага жытла чуваць ужо на парозе. Бачыце, шэраг паліто, куртак і строяў гомельскага "Камінтэрну" й сталічных атэлье. Абутак: колькі параў віцебскіх "Белвесту" ды "Марка". Заўважце, як акуратна. Такія мілыя ўзорыстыя палавічкі (Менскі камбінат народных рамёстваў), падставачкі з абутковым крэмам й лыжачкамі для пантофляў, што здаецца – беларус жыве ў гэтае вітальні. Зрэшты, суседзі з Захаду й Усходу заўжды лічылі Беларусь гэткім калідорам, дзе выціраюць ногі, пераабуваюцца ды, кашлянуўшы, ідуць па сваіх справах.

Здымайце боты – зойдзем у сярэдзіну.

Сьветла. Беларус любіць, каб сьветла. Гасьцінная гасьцёўня. Адразу кідаюцца ў вочы шыкоўныя берасьцейскія дываны (ААТ "Берасьцейскія дываны"). Мэбля – рэчыцкая, мазырская, маладэчанская. Сьценка, стэлажы кніжныя шафы, устаўленыя тамамі менскае паліграфіі (між іншым, на добрушскае паперы са сьветлагорскае цэлюлёзы). Глыбокія бабруйскія фатэлі, канапа "Купава", мяккі куток з набору "Эўропа" зь вялікімі мяккімі цацкамі жлобінскага камбінату футравых вырабаў. Мякка й утульна, як у душы ў беларуса. На покуці – абразок у рушніках зь "Лянка". Тэлевізар – "Гарызонт" апошняе мадэлі (84CTV-698T) з пляскатым экранам. Журнальны столік “Маладэчнамэблі”, абавязкова са сьвежымі нумарамі "Народнае волі" ды "Нашае Нівы".

І ўрачысты акорд – фартэпіяна, зробленае на барысаўскай "Піянінцы".

Цяпер – кабінэт, дзе беларус так любіць працаваць. Рабочы стол баранавіцкай фірмы "Тымбэр" з масыву альхі. Пэрсанальны кампутар зь інтэгралаўскімі мікрасхемамі, куплены ў "Дайнове". Гарадзенскае скураное крэсла-круцёлка (клясычны нацыянальны трэнажэр). Бібліятэка, фанатэка, фільматэка (больш падрабязна гл. далей – разьдзел “Культура”). Што гэта на сьцяне? Карціны? О, не, мапы ВКЛ XV-XVI стагодзьдзяў, надрукаваныя на менскім паліграфічным камбінаце імя Я. Коласа: 1 мільён квадратных кілямэтраў ад мора да мора. І мапа сучаснае Рэспублікі Беларусь – на ўсю сьцяну, дзе пазначана ўсё да апошняй вёсачкі.

Лесьвіца ўгару – на другі паверх. Заля з камінам. Шыкоўны мэблявы гарнітур зь Пінску, плеценыя крэслы-гушкалкі на бальконе, сэрвізы бярозаўскага фаянсу і гарадзенскага хрусталю. Асабістыя пакоі. Каралеўскія ложакі ручное працы ад невялікіх мэблявых фірмаў Менску й Берасьця. Дзіцячая, абабітая віцебскімі дыванамі. Магілёўскія калыскі, менскія каляскі і цэлы цацачны сьвет ад сталічных, жлобінскіх і наваполацкіх вытворцаў...

Вы ўжо прагаладаліся? На кухню!

Да вашых паслугаў пліта берасьцейскага "Газаапарату", кухонны камбайн, мікрахвалеўка, міксэр, сокавыціскалка менскай "Алесі". Сталовая нержавейка Магілёўскага ААТ "Чырвоны мэталіст". Лядоўня, натуралёва, "Атлант". З маразільняй, даверху забітай вясковай сьвежыной, вяндлінай, кумпячком, барысаўскай кілбаскай ды магутным салам з праслоямі мяса (не сумнявайцеся, усё тутэйшае). З батарэяй бутэлек "Лідзкага", "Аліварыі", "Крыніцы", бляшанкаю "Рэчыцкага" ды двухлітровікам "Менскай-4". З упакоўкамі селядцоў ды ікры берасьцейскага "Санта-Брэмар" (50% сусьветнага рынку ікры мойвы), смачнюшчымі ёгуртамі "Савушкіна прадукта", беларускімі чыпсамі, рагачоўскай згушчонкай, бярозаўскай тушанінай, 20%-най сьмятанай менскага гармалзаводу №2, сырам "Белая Русь" (Капыль), маслам ААТ “Беллакт”, маянэзам “Правансаль. Залатая кропля” (ААТ “Менскі маргарынавы завод”) пячоначным паштэтам, замарожанымі клёцкамі й галянікамі са Слуцку, слоічкам собскага хрэну, ды яшчэ нейкае смакаты, аж усяго ня ўгледзіш... Хлеб ад "Нарачанскага" да "Дзьвінскага"... Цукеркі менскае "Камунаркі" й гомельскага "Спартака"... Печыва "Слодыч"... Торт ад "Салодкага фальварку"...