Паляўнічы

— Чаму ты не папросіш участак у бабровым заказніку Джэймс-Бэй? — спытаў Рой у Боба.

Як і некаторыя іншыя заказнікі Канады, Джэймс-Бэй быў буйным лясным заказнікам, закрытым для ўсіх трапераў, акрамя абмежаванай колькасці індзейцаў; гэта была гаспадарка, дзе кішэлі маладыя бабры; абароненыя законам бабры хутка размнажаліся і давалі гарантаваны ўлоў.

— Не ведаю такой зямлі, Рой, — адказаў Боб.

Рой ведаў: Боб хацеў гэтым сказаць, што Муск-о-гі яго дом, дом яго продкаў. Ён не хацеў пакідаць яго, як Рой не хацеў пакідаць Сент-Элен.

— Ты маеш рацыю, — разважліва прамовіў Рой. — Джэймс-Бэй — гэта вельмі далёка адсюль.

— Скончыцца тым, што я стану фермерам, расчышчу вось тут лес і буду фермерстваваць, — сказаў Боб. Як і Рой, ён ведаў, што звяры сыходзяць на поўнач і хутка зусім знікнуць. Як і Рой, ён ведаў, што ніколі не здолее пакінуць лес, і чым пакідаць яго, ён быў гатовы паспрабаваць фермерства ў лесе.

— А што скажа крымінальны кодэкс наконт гаспадаркі на поўначы? — спытаў у яго Рой. — Ты ж мог паспрабаваць атрымаць участак на поўначы?

— Цяжка адказаць, Рой. Адна справа, калі чытаеш закон, зусім іншая, калі яго парушаеш, асабліва крымінальны кодэкс.

Крымінальным кодэксам звычайна называлі палажэнні пра індзейцаў. Рой чытаў гэтыя палажэнні, чытаў іх у хаціне Боба, дзе яны віселі як яшчэ адна насмешка Боба над белымі. Рою яны здаліся такімі падобнымі на палажэнні пра звяроў, што ён прыйшоў да высновы, што індзейцаў захоўваюць як звяроў, як асколак натуральнага і пажаданага ляснога жыцця, якому нельга было даць знікнуць зусім.

— Ну што ж. Я пайду, Боб, — сказаў Рой.

Выгляд індзейца пачаў засмучаць яго. Думка, што Індзеец Боб асуджаны заставацца тут, — усё адно, будзе да рэшты вылаўлены гэты ўчастак ці не, — заўсёды засмучала Роя.

— Калі ты збіраешся ісці на поўнач на новыя землі? — спытаў індзеец Роя.

Рой пачаў ужо пераходзіць рэчку.

— Яшчэ не ведаю, Боб. Гэта будзе залежаць ад многіх абставін. Але хутка гэта высветліцца.

— А Сахаты таксама недзе блізка? — перамагаў Боб шум парогаў.

— Блізка. А што?

— Нехта ставіў пасткі на маёй плаціне ля старых карчоў. Відаць, Сахаты.

— Ты так лічыш? — спытаў Рой. Зараз яму таксама даводзілася крычаць.

— Скажы яму, калі ён будзе шукаць свае пасткі, што яны вісяць на сухім дрэве ля плаціны.

Тут не было злоснай задумы, індзеец паступіў менавіта так, як паступіў бы любы трапер, знайшоўшы на сваім участку чужыя пасткі, ён зняў бы іх і павесіў. На другі раз ён меў права забраць іх сабе.

— Добра, Боб. Убачымся, калі я буду вяртацца.

— Шчаслівай дарогі, Рой.

Рой перайшоў раку і па закінутай сцежцы пайшоў на поўнач, да Чатырох Азёр.

Яшчэ завідна дабраўся ён да сваёй хаціны, скаціўшыся з апошняга схіла, як перагружаны састаў, які цісне на паравоз і падганяе яго. Пакуль ён запальваў лямпу і раскладаў цяпельца, мышы разбегліся па кутках і адтуль назіралі, як ён распакоўвае правіянт і хавае яго ў моцную скрыню, скрэмзаную слядамі іхніх зубоў. Рой стаміўся; калі павячэраў, ён прытушыў агонь, паваліўся на ложак і адразу ж заснуў.

Раніцай Рой хутка і лоўка распачаў свой масавы аблоў.

Перш за ўсё ён праверыў пасткі на Чатырох Азёрах, зняў аднаго бабра і адну андатру. Затым пачаў расстаўляць пасткі ва ўсіх хоць крыху прыдатных мясцінах. У яго хаціне на Чатырох Азёрах было дзесяць старых пастак сістэмы Ньюхаўс; ён іх падрамантаваў, пачысціў і расставіў на бабровых гацях, на харчовых пляцоўках андатры і ля хатак. Ён паставіў паўдзесятка пастак першага нумара па берагах і на пясчаных мелях. Гэтыя прызначаліся для норак, якія кожную ноч блукаюць па беразе ў пошуках рыбы і жаб. Калі справіўся з Чатырма Азёрамі, Рой зрабіў двухдзённы пераход убок, на поўнач ад участка Індзейца Боба, да Зялёных Азёр. Гэта былі глыбокія азёры, не надта зручныя для баброў, але тут маглі вадзіцца норкі і можа быць выдра. Перш за ўсё трэба было разведаць звера, адшукаць красамоўныя кучкі акрываўленых пёраў ля жылля норак, недаступныя сховы ласак, слізкія гліняныя схілы, па якіх выдра, гуляючы, з'язджае ў ваду. Ён выявіў мала слядоў выдры і норкі, але там, дзе яны былі, паставіў пасткі, паставіў хітра, скарыстаўшы дзеля прынады рыбу, злоўленую сеткай у Чатырох Азёрах. На адным з Зялёных Азёр былі дзве невялікія бабровыя гаці, і тут ён таксама паставіў тры пасткі проста ля хатак.

— «Забаронена законам, — гучна спяваў Рой, калі ставіў свае пасткі, — любому грамадзяніну ставіць пасткі бліжэй чым пяць футаў ад жылля бабра». Ну што ж, пан губернатар, я, здаецца, парушаю закон, але майце ахвоту з'явіцца тут і злавіць мяне на месцы злачынства. Майце ахвоту з'явіцца і паглядзець, як даводзіцца беднаму чалавеку выкручвацца, каб злавіць нейкага бедалагу-бабра.

Калі Рой расставіў усе свае пасткі, ён пачаў ладзіць іншыя, больш хітрыя.

Ён добра ведаў параграф пра гэты від пастак, і паколькі адзінай крыніцай друкаванай паэзіі для Роя была мова палажэнняў пра дзічыну, ён ахвотна цытаваў на памяць вытрымкі з закону. Параграф быў вельмі просты, ён абвяшчаў, што любому грамадзяніну забараняецца законам карыстацца гэтым відам пастак для любой мэты на ўсёй тэрыторыі акругі Сент-Элен.

Рой ладзіў пасткі ў разліку на любога звера, які ў іх трапіць, няхай сабе гэта рысь, ліс, куніца-рыбачка альбо нават воўк. Шкуры ваўка ішлі за бясцэнак, але за ваўка старэйшага за тры месяцы плацілі дваццаць пяць даляраў прэміі; і хоць Рой лічыў гэта толькі суровай помстай закону ў адносінах да чацвераногага паляўнічага, ён не губляў гэтай магчымасці.

— Ідзе вайна, — казаў Рой звярынай браціі на паляўнічых сцежках, — і нехта ў ёй павінен перамагчы. Нехта павінен перахітрыць іншага, таму асцерагайся, жорсткі воўк, крывасмок-норка, насцярожаная ліса, рысь-чашчавік. Нехта з вас павінен перахітрыць іншага.

Рой быў вельмі хітры. Ён не лічыўся спецыялістам па звярах, якія бегаюць і якіх цяжка злавіць, але ён мог перахітрыць іх, бо ведаў іхнія звычкі. Усе звяры хадзілі па сцяжынках, пратаптаных буйнымі звярамі, такімі, як алень альбо лось. На такіх сцежках і ставіў Рой свае пасткі. Асабліва хітра ставіў іх на лісу. Звычайна Рой перагароджваў звярыную сцежку ствалом; ён падкочваў ствол да месца з дапамогай рычага, да якога дакранаўся толькі ў пальчатках, цалкам пазбягаючы ўсялякага чалавечага паху. Перагарадзіўшы дарогу, ён закручваў адзін канец доўгага дроту вакол цяжкага ствала, а затым прыладжваў пятлю так, што ліса павінна была трапіць у яе, калі б захацела абысці ствол. Сіло майстравалася са стальной раяльнай струны, моцнай і пругкай, а каб і на ёй не заставалася слядоў дотыку чалавека, Рой націраў яе воскам. Некаторыя траперы карысталіся для гэтага мускусам бабра альбо пацука, але Рой лічыў, што перша чым звабліваць чуйны нос ліса гэтым падманлівым пахам, лепш нейтралізаваць сіло нейтральным пахам воску. Ён яшчэ ніколі не правяраў гэтай сваёй тэорыі, але зараз, расставіўшы шмат пастак вакол Зялёных Азёр і Чатырох Азёр, а таксама на хрыбтах і ў далінах, ён мусіў праверыць сапраўдную іх вартасць і сваё ўласнае паляўнічае майстэрства.

У апошнюю чаргу Рой заняўся куніцай і блізкай да яе куніцай-рыбачкай. Гэтыя каштоўныя пушныя звяры маглі трапіць у любую з яго пастак, у пастку на норак, у некаторыя сіло нават у пасткі на баброў і андатраў. Але паляванне спецыяльна на рыбачку альбо на куніцу патрабавала асаблівага вопыту і майстэрства. Яны не толькі рэдка сустракаліся, але, як правіла, ніколі не выяўлялі свайго жылля. Паляўнічаму даводзілася здагадвацца, дзе іх шукаць, здагадвацца пра іхнія звычкі. Абедзве мелі багатую шаўкавістую карычневую пушніну стойкага колеру, за яе заўсёды добра плацілі. Абедзве жылі на дрэвах, не карысталіся логавамі альбо норамі. Абедзве харчаваліся дробнай жыўнасцю — зайцамі, вавёркамі, мышамі, усім, што трапляла на іх востры зуб. Разважаючы пра іх, Рой згадаў, што за ўсё сваё доўгае жыццё ў лесе ён бачыў кожнага з гэтых звяркоў толькі пяць ці шэсць разоў, асабліва куніцу. Яна жыла ў самым гушчары і цемры хвойных нетраў і не пераносіла вады і сырасці. А рыбачку, наадварот, можна было звычайна знайсці каля балота альбо ручая, хоць і тут яна знаходзілася на вершалінах дрэў і спускалася толькі паляваць. Яны былі злосныя ворагі, і ў сутычках куніца звычайна перамагала свайго родзіча. Яны абедзве палявалі паасобку, пераважна ноччу. Пра іхнія звычкі ў Роя захаваўся толькі адзін успамін. Аднойчы на яго вачах рыбачка загрызла чырвоную вавёрку; убачыўшы Роя, рыбачка адкусіла ў вавёркі пушысты хвост і кінулася да бліжэйшага дрэва. Яна імгненна знікла ў лістоце і паляцела з верхавіны на верхавіну, трымаючы ў зубах вавёрку, але пазбавіўшыся яе хваста, які перашкаджаў бы так хутка бегаць.